«Ο πυρήνας της πρωτοβουλίας εναντίον της κρίσης είναι να προσφέρουμε βοήθεια, αλλά και να διατηρήσουμε την κοινωνική συνοχή. Είναι σημαντικό να διατηρηθεί η κοινωνική συνοχή». Η φράση αυτή του προέδρου του Ιδρύματος «Σταύρος Νιάρχος», Ανδρέα Δρακόπουλου, στον απολογισμό για την ολοκλήρωση του τριετούς προγράμματος «Πρωτοβουλία ενάντια στην κρίση» ύψους 100 εκατομμυρίων ευρώ, φωτίζει όχι τόσο την ουσία, αλλά κυρίως τη δυναμική αυτής της πρωτοβουλίας.
Μια δυναμική που στοχεύει πέρα από την ανακούφιση. Στοχεύει στη δημιουργία των συνθηκών, στην πρόκληση της ορμής που απαιτείται για να αποτραπεί επιστροφή σε συνθήκες προσωπικής και κοινωνικής πτώσης. Οι δωρεές στοχεύουν και στην εκπαίδευση, στη συνεργασία, στη συνέργεια και στην αλληλεγγύη. Δεν είναι τυχαίο ότι η Ελλάδα βρίσκεται στις τελευταίες θέσεις παγκοσμίως όσον αφορά στην εγχώρια φιλανθρωπική δραστηριότητα. Μέσω των δωρεών αυτής της πρωτοβουλίας του Ιδρύματος «Σταύρος Νιάρχος» ασκούμαστε στη γόνιμη φιλανθρωπία και στους πολλαπλούς τρόπους ανάπτυξής της: Αλληλοβοήθεια, καινοτόμες ιδέες για πρωτόγνωρα προβλήματα.
Ο απολογισμός της τριετούς πρωτοβουλίας που πραγματοποιήθηκε σήμερα στο Ιδρυμα «Σταύρος Νιάρχος» είχε οπωσδήποτε πολλούς αριθμούς – τη δύναμή τους ουδείς μπορεί να αμφισβητήσει. Είχε όμως κυρίως πρόσωπα, είχε τα αληθινά πρόσωπα, τις αληθινές ιστορίες της κρίσης στην Ελλάδα. Και τα είδαμε, τα ακούσαμε, τα παρακολουθήσαμε στην καθημερινότητά τους και κυρίως στη στιγμή της λύτρωσης που οδηγεί σε μια αναγέννηση (με τη συνειδητοποίηση συνεργό), σε ένα νέο πείσμα για ζωή, μέσα από το ντοκιμαντέρ «Εδώ Εξω/Οut Ηere» του Ιδρύματος. Με μια αποστροφή του Ανδρέα Δρακόπουλου στο ντοκιμαντέρ να ξεχωρίζει για τη συνέργεια και την προσφορά «είναι θέμα επιβίωσης, όχι επιλογής».
Το Ιδρυμα «Σταύρος Νιάρχος» έχει κάνει από το 2006 περί τις 2.800 δωρεές σε 110 χώρες – με το 50% να κατευθύνεται στην Ελλάδα σύμφωνα με την επιθυμία του Σταύρου Νιάρχου. Ομως η πρωτόγνωρη κρίση στην Ελλάδα οδήγησε το Ιδρυμα το 2012 στην ανακοίνωση μιας πρωτοβουλίας αντιμετώπισης της κρίσης ύψους 100 εκατομμυρίων ευρώ. Η πρωτοβουλία αυτή μόλις ολοκληρώθηκε, ενώ τρέχει ήδη η πρωτοβουλία για την ενίσχυση της προσπάθειας ενάντια στην ανεργία των νέων ύψους 100 εκατομμυρίων ευρώ επίσης. Το ενδιαφέρον είναι ότι δράσεις των δύο πρωτοβουλιών συχνά συναντιόνται: για παράδειγμα, όπως εξηγεί ο Γιώργος Αγουρίδης, μέλος του ΔΣ του Ιδρύματος, το εκπαιδευτικό πρόγραμμα εκπαίδευσης ανέργων στις τέχνες που πραγματοποίησε το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης με δωρεά του Ιδρύματος «Σταύρος Νιάρχος» (στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας ενάντια στην κρίση) στοχεύει και στη στήριξη των ανέργων -και όχι μόνο στην υποστήριξη του έργου του μουσείου.
Η στιγμή που γεννήθηκε η πρωτοβουλία ενάντια στην κρίση
Το 2012 το εισόδημα των ελληνικών νοικοκυριών είχε ήδη μειωθεί κατά 17%, οι κοινωνικές δαπάνες είχαν μειωθεί 18%, ενώ ένας στους τέσσερις Ελληνες ήταν άνεργοι. Μέσα σε αυτή τη συνθήκη άρχισε να τρέχει η πρωτοβουλία ενάντια στην κρίση, με πάνω από 220 δωρεές σε 180 οργανισμούς εκ των οποίων το 66% πήγε στην Κοινωνική Πρόνοια, το 24% σε Υγεία και Αθλητισμό, το 8% στην Παιδεία και το 2% στην Τέχνη και τον Πολιτισμό. Νέες θέσεις εργασίας δημιουργήθηκαν (περί τις 3.000 όσον αφορά το 50% των εγκεκριμένων δωρεών), ενώ τα συνολικά οφέλη που δημιουργήθηκαν για την οικονομία είναι διπλάσια του συνόλου των δωρεών. Σύμφωνα με την Deloitte (που επεξεργάστηκε τα παραπάνω στοιχεία) για κάθε δωρεά ύψους 100 χιλιάδων ευρώ τα οφέλη για την οικονομία εκτιμήθηκαν σε επιπλέον 126 χιλιάδες ευρώ. Με πολλαπλασιαστή της τάξης του x2,26, δηλαδή.
Οι αριθμοί είναι ψυχροί, τα πρόσωπα όμως που διέτρεξαν το ντοκιμαντέρ με την παρουσίαση του έργου και αληθινών ιστοριών 11 οργανισμών που πήραν δωρεές από το Ιδρυμα, είναι καθηλωτικά. Μαρτυρούν αυτό που πραγματικά συνέβη. Με τη λέξη «αξιοπρέπεια» να ακούγεται ξανά και ξανά – άνθρωποι που έχασαν τη γη κάτω από τα πόδια τους, βρέθηκαν στο δρόμο, άνθρωποι που λόγω της κρίσης δεν μπορούσαν να έχουν πρόσβαση στις παροχές υγείας ή εκπαίδευσης δηλώνουν ξανά δυνατοί και αισιόδοξοι. Δηλώνουν μάχιμοι.
Ασκούνται ταυτόχρονα στην έννοια της αλληλεγγύης – χαρακτηριστικό το παράδειγμα της Prolepsis που μοιράζει γεύματα σε σχολεία περιοχών όπου τα παιδιά δεν είχαν χρήματα για να σιτιστούν: Οι μαθητές των μεγαλύτερων τάξεων μοιράζουν τα τρόφιμα, ενώ τρώνε όλα τα παιδιά μαζί, χωρίς στιγματισμό. Δυνατό και το παράδειγμα της «Σχεδίας», με κάποιους πωλητές να έχουν ήδη κατορθώσει να φύγουν από το δρόμο και να έχουν συγκεντρώσει τα πρώτα χρήματα για να νοικιάσουν μια γκαρσονιέρα.
Η επιλογή των δωρεοδόχων που στη συνέχεια οδήγησαν τα χρήματα των δωρεών στους πολίτες μέσω του έργου τους, έγινε με κριτήριο την ικανότητά τους να οργανώνονται και να διαχειρίζονται χρήματα. Ο ανθρώπινος παράγοντας παίζει σημαντικό ρόλο στο πως παίρνονται οι αποφάσεις. Στις συσκέψεις στο Ιδρυμα ο Ανδρέας Δρακόπουλος προτρέπει τους συνεργάτες να σκέφτονται πόσο πραγματικά και πως βοηθούν τους ανθρώπους οι οργανισμοί που στηρίζει το Ιδρυμα – και αυτή η γραμμή οδήγησε και στη δημιουργία του ντοκιμαντέρ, εξηγεί η Ελένια Σαλούτση από το τμήμα επικοινωνίας του Ιδρύματος.
Η διάχυση και οι συνέργειες υπάρχουν ως αρμοί των πρωτοβουλιών. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του Μουσείου Μπενάκη: Από τον Μάρτιο θα εφαρμοσθεί και πάλι το πρόγραμμα για την δωρεάν πρόσβαση στο Μουσείο κάθε Πέμπτη. Ενα πρόγραμμα που όπως εξηγεί η Ειρήνη Γερουλάνου είχε πέρυσι απίστευτη επιτυχία, έφερε παρά πολλούς επισκέπτες σε όλα τα κτίρια. Ανθρώπους που δεν είχαν τη δυνατότητα ποτέ στο παρελθόν να επισκεφθούν το μουσείο και τις περιοδικές εκθέσεις του. «Η ευρύτερη δυνατή πρόσβαση στις τέχνες και στον πολιτισμό είναι κάτι που προωθούμε και μάλιστα σε βάθος χρόνου», εξηγεί η Άννα Μαρία Κοσμόγλου, Συντονίστρια Δωρεών Τεχνών & Πολιτισμού του Ιδρύματος «Σταύρος Νιάρχος».
Ομως η Ειρήνη Γερουλάνου αναφέρθηκε και στη δύναμη που έχει η εφαρμογή του matching fund ή matching gift που εφαρμόζει το Ιδρυμα. Κάνει μια δωρεά στο Μουσείο Μπενάκη (και σε άλλους οργανισμούς) με την προϋπόθεση πως το Μουσείο θα κατορθώσει να φέρει ισόποσες δωρεές από άλλους. «Υπάρχουν περιπτώσεις ανθρώπων ή εταιρειών στους οποίους επί χρόνια απευθυνόμαστε και παίρνουμε αρνητικές απαντήσεις. Αλλά μόλις βλέπουν ότι έχουμε την υποστήριξη του Ιδρύματος Νιάρχου, αυτομάτως αλλάζουν στάση και γνώμη» λέει η Ειρήνη Γερουλάνου. Οι δωρεές του matching fund δεν προορίζονται για περιοδικές εκθέσεις αλλά για το έργο και τους σκοπούς του μουσείου κατά την κρίση του.
*Το ντοκιμαντέρ «Εδώ Εξω/Οut Here» σύντομα θα αναρτηθεί στον ιστότοπο του Ιδρύματος «Σταύρος Νιάρχος».