Η σχέση της οπτικής απεικόνισης με την ιστορία, με τη μνήμη, με τα συναισθήματα που γεννά η στιγμή που καταγράφεται ως ψηφίδα της ιστορίας αναδύεται μέσα από το κείμενο του Εντουάρντο Κανταβά, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Νήσος.
Θυμάμαι την περιγραφή του σπουδαίου εικαστικού Kendell Geers όταν είχε έρθει για να παρουσιάσει στο Φεστιβάλ Αθηνών το έργο του Akropolis Νοw, καλεσμένος του ΝΕΟΝ. Είχε φτάσει στη χώρα μας μόλις από την Κωνσταντινούπολη, που δονείτο από τις διαδηλώσεις που ξεκίνησαν από το πάρκο Gezi. Περιέγραφε πως οι χιλιάδες διαδηλωτές ήταν μέρος της Ιστορίας και ταυτόχρονα αποτύπωναν την Ιστορία σηκώνοντας τα κινητά για να φωτογραφίσουν αυτό που συμβαίνει. Από κάθε σημείο της πόλης, με κάθε δυνατή σύνθεση κοινού, κάθε στιγμή της ημέρας. Εκατομμύρια λήψεις, εκατομμύρια φωτογραφίες που κατέγραψαν την ιστορικότητα της στιγμής. Ντοκουμέντα στα smartphones μου. Ντοκουμέντα που ταυτόχρονα φέρνουν τη λύπη, την οργή, το πένθος που αισθάνομαι εκείνη τη στιγμή...
Το θυμάμαι καθώς μελετώ το υλικό για το βιβλίο «Λέξεις φωτός. Θέσεις για τη φωτογραφία της ιστορίας» του Εντουάρντο Καντάβα, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Νήσος, με εισαγωγή του -υπουργού Πολιτισμού, Αθλητισμού, Παιδείας και Θρησκευμάτων πλέον- Αριστείδη Μπαλτά. Το βιβλίο, γραμμένο με έναν τρόπο που ο Καντάβα αποκαλεί «λήψεις σε πρόζα» (snapshots in prose), αναφέρεται στη μέθοδο γραφής του Μπένγιαμιν και ενεργοποιεί έναν τρόπο σύλληψης της ιστορίας που δεν είναι ακριβώς γραμμική, αλλά μάλλον έχει στοιχεία ασυνέχειας, που συντίθεται από διαλεκτικές εικόνες, όπως λέει ο ίδιος ο Καντάβα.
Ο Εντουάρντο Καντάβα είναι καθηγητής Αμερικανικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο του Πρίνστον και έχει επιμεληθεί εκθέσεις σε μουσεία σε Ευρώπη και ΗΠΑ. Για το βιβλίο του αυτό γράφει η σημαντική Αμερικανίδα φιλόσοφος Τζούντιθ Μπάτλερ: «Το βιβλίο του Καντάβα για τον Μπένγιαμιν και τη φωτογραφία είναι εμβριθές, εξαιρετικά ευφυές, προσεκτικά αρμολογημένο και υποβλητικό, ένας από τους πιο οξυδερκείς στοχασμούς που συνάντησα εδώ και αρκετό καιρό. Παρότι αναφέρεται σαφώς στη φωτογραφία, επιλαμβάνεται επίσης της υπόσχεσης και των ορίων της οπτικής απεικόνισης, της σχέσης της με τη μνήμη, με το πένθος και την απώλεια. Μία συναρπαστική και ιδιαιτέρως απαιτητική εργασία, γραμμένη από έναν από τους καλύτερους ακαδημαϊκούς κριτικούς».
Εντουάρντο Καντάβα
Λέξεις Φωτός. Θέσεις για τη φωτογραφία της Ιστορίας
Μετάφραση: Μανόλης Αθανασάκης
Εισαγωγή: Αριστείδης Μπαλτάς
Εκδόσεις Νήσος