Tρεις Κινέζοι, με τσάντες Louis Vuitton και Prada, περνούν το κατώφλι του πωλητηρίου του Μουσείου Μπενάκη στην οδό Κριεζώτου, στο ισόγειο της Πινακοθήκης Ν. Χατζηκυριάκου-Γκίκα.
Μέσα, δύο φίλες, φοιτήτριες υποθέτω, διαλέγουν γούρια και περιεργάζονται τα φλούο σουπλά από πλέξιγκλας, ένας άντρας στο εκπληκτικό τμήμα για τα παιδιά (με αντικείμενα από την Tate, το Pompidou και αλλού) διαλέγει δώρα, φινετσάτες γυναίκες διαλέγουν χειροποίητα φουλάρια και κοσμήματα, όσο εγώ έχω κολλήσει στις χριστουγεννιάτικες μπάλες του Μουσείου Μπενάκη που έχουν γίνει θεσμός -τις βλέπω σε τόσα σπίτια αυτές τις γιορτές, στολισμένες.
(Το πωλητήριο του Μουσείου Μπενάκη στην Κουμπάρη -φωτογραφία του Γιώργου Βιτσαρόπουλου)
Μέσα σε αυτή την αθηναϊκή και διεθνή ανθρωπογεωγραφία, η Δέσποινα Γερουλάνου, με μια κούπα καφέ από τη σειρά του Τσαρούχη στο χέρι, απαντά σε ερωτήσεις, παρατηρεί, συζητά και το βλέμμα της ελέγχει τα πάντα – ζητά να προστεθούν κάποια αντίτυπα... Και μου μιλά με αυτή τη λάμψη στα μάτια για τους «καλλιτέχνες της». Για τα ελληνικά εργαστήρια, τους Ελληνες δημιουργούς της τέχνης του craft που εξακολουθούν να την εντυπωσιάζουν με τη δουλειά τους. Μου μιλά για τη θέση που έχει η λεγόμενη βιομηχανία του craft στην Αγγλία, στην Αυστραλία, για τη θέση του design στη Σουηδία και αναρωτιέται γιατί ενώ έχουμε τόσο ικανούς δημιουργούς σε αυτό το χώρο δεν μπορούμε να δημιουργήσουμε και εδώ ένα niche.
«Κοίτα αυτό το εξώφυλλο», μου λέει. «Το έχει κάνει μια πολύ νέα κοπέλα, μόλις αποφοίτησε. Κοίτα πώς συνδύασε ένα παραδοσιακό μοτίβο με τα πίξελ. Είναι υπέροχο». Μιλά με ενθουσιασμό για όσα κινούν τους προμηθευτές της, καλλιτέχνες, δημιουργούς κοσμημάτων, κεραμικών, αγιογράφους, εξαιρετικούς τεχνίτες που κάνουν πιστά αντίγραφα των έργων του Μουσείου Μπενάκη.
(Το πωλητήριο του Μουσείου Μπενάκη στην οδό Πειραιώς -φωτογραφία του Γιώργου Βιτσαρόπουλου)
«Ολα τα εργαστήρια είναι ελληνικά», μου τονίζει.«Και οι δημιουργοί είναι Έλληνες ή ξένοι που ζουν στην Ελλάδα». Τα πωλητήρια του Μουσείου Μπενάκη στην Κουμπάρη, την Κριεζώτου και στην οδό Πειραιώς, αλλά και το μικρότερο πωλητήριο στο Μουσείο Ισλαμικής Τέχνης (που αυτές τις μέρες φιλοξενεί και την μοναδική έκθεση του οριενταλιστή Θεόδωρου Ράλλη), λειτουργούν ουσιαστικά ως αίθουσες τέχνης, ενθαρρύνουν τη δημιουργία. Παρουσιάζουν την τέχνη του craft στο κοινό, επικοινωνούν τη δουλειά των δημιουργών αυτών και ταυτόχρονα βέβαια διατηρούν στο ακέραιο την ιδιότητα του πωλητηρίου που τώρα πια ενισχύθηκε και με το e-shop που σχεδίασαν οι φοβεροί και τρομεροί Beetroot. «Μπορείς από το σπίτι να ανατρέξεις στο ηλεκτρονικό πωλητήριο, να επιλέξεις ότι θέλεις, να το παραγγείλεις, ακόμη και να γράψεις όσα θέλεις να αναφέρει η προσωπική σου ευχετήρια κάρτα και να το στείλεις απευθείας ως δώρο σε κάποιον» μου εξηγεί. Πάντα σε συσκευασία δώρου, στα κλασικά κίτρινα κουτιά του Μπενάκη.
(Το πωλητήριο του Μουσείου Μπενάκη στην Κριεζώτου -φωτογραφία του Γιώργου Βιτσαρόπουλου)
Τυπώνοντας τη μνήμη, για πάντα δική μας
Δεν είναι τυχαίο ότι πολλοί Ελληνες του εξωτερικού χρησιμοποιούν φανατικά το e-shοp. Και μοιάζουν εντυπωσιασμένοι και από την καινοτομία που μόλις εισήγαγε το πωλητήριο του Μουσείο Μπενάκη :Εκτυπώσεις σε διάφορα μεγέθη, σε ειδικό χαρτί εμβληματικών φωτογραφιών από το μοναδικού πλούτου φωτογραφικό αρχείο του Μουσείου Μπενάκη. Μπαίνοντας στο πωλητήριο της Κριεζώτου, σε περίοπτη θέση η περίφημη φωτογραφία από τη Χριστουγεννιάτικη Αθήνα του Κωνσταντίνου Μπαλάφα που όταν πριν από τρία χρόνια ανασύρθηκε έγινε ένα εκπληκτικό viral.
Είναι η συνύπαρξη του παλιού με το νέο, με ζητούμενο τον ενεργό διάλογό της παράδοσης με τη σύγχρονη δημιουργία το στοιχείο που κυριαρχεί στα αντικείμενα που υπάρχουν στα πωλητήρια του Μουσείου Μπενάκη.
(Η Δέσποινα Γερουλάνου, ψυχή των πωλητηρίων του Μουσείου Μπενάκη -φωτογραφία του Γιώργου Βιτσαρόπουλου)
Σκέφτομαι την υπεύθυνη marketing του Metropolitan Museum Cynthia Round που έλεγε σε διάλεξή της πως πέρα από τον εκθεσιακό χώρο υπάρχει και ένας επιπλέον χώρος των μουσείων, αυτών των site, των ιστοσελίδων. Στην περίπτωση του Μπενάκη είναι και το Πωλητήριο. Ξεκίνησε σαν μια εσοχή κάτω από τη σκάλα στο Μουσείο της Κουμπάρη που πουλούσε κάρτες πριν από 36 χρόνια και εξελίχθηκε σε ένα δίκτυο τριών πωλητηρίων. Η Δέσποινα Γερουλάνου βρέθηκε στο τιμόνι τους το 1994.
Ολα τα έσοδα από το Μουσείο -εκτός βέβαια των εξόδων πληρωμών προσωπικού, προμηθευτών κλπ- πηγαίνουν στο Μουσείο Μπενάκη, είναι από τις πρωταρχικές πηγές εσόδων του μουσείου.«Οπως έλεγε ο Δεληβοριάς, μερικές φορές τα έσοδα από τα πωλητήρια είναι σημαντικότερα και από τις κρατικές επιχορηγήσεις» λέει γελώντας η Δέσποινα Γερουλάνου καθώς κατευθυνόμαστε στο τμήμα των αντικειμένων για παιδιά.
(Οι χριστουγεννιάτικες μπάλες-θεσμός του Μουσείου Μπενάκη, με τα σχέδια που κυριαρχούν φέτος)
Εκεί ανάμεσα σε ειδικές παραγγελίες του ίδιου του Μουσείου που δεν πουλιούνται πουθενά αλλού, ανακαλύπτει κανείς μικρά αριστουργήματα από κορυφαία μουσεία του κόσμου. Τόσο ελκυστικά που ξετρελαίνουν ακόμη και ενήλικες και μυούν τα παιδιά ιδανικά στα μυστικά της τέχνης. Οριγκάμι, κατασκευές, παζλ, εκπαιδευτικά βιβλία, μοναδικά αντικείμενα.
(Χριστουγεννιάτικη μπάλα μαυροπίνακας -συνοδεύεται από κιμωλίες για να γράφετε μηνύματα)
Αυτοί που αποκωδικοποίησαν το DNA των έργων τέχνης
«Ποιό είναι το πλέον ευπώλητο αντικείμενο» την ρωτώ. Προφανώς, υπολογίζοντας πως ναι τα μολύβια του ενός ευρώ θα φεύγουν σε μεγαλύτερες ποσότητες για παράδειγμα, μου απαντά πως διαχρονικά ήδη από το 1994 που άρχισε να εργάζεται συστηματικά (και όχι μόνο ως εθελόντρια) στα πωλητήρια, το Κάλυμμα Ευαγγελίου πάνω στη βελούδινη βάση (Θεσσαλία 1737) είναι σταθερή αξία. Η Δέσποινα Γερουλάνου εξηγεί ότι παρά την εξωστρέφεια που έχουν τα πωλητήρια της Κριεζώτου και της Πειραιώς, το πωλητήριο στο Μουσείο της Μπενάκη είναι η καρδιά, η κεντρική αρτηρία των πωλητηρίων.
(Κώστας Μπαλάφας, οδός Σταδίου 1960, Φωτογραφικό Αρχείο Μουσείου Μπενάκη)
Τα αξεπέραστα αντίγραφα προκαλούν το ενδιαφέρον διαχρονικά και παγκόσμια. Μιλάει και πάλι με περηφάνεια για τους συνεργάτες της, για τους κατασκευαστές αυτών των αντιγράφων. «Μια από τις βασικές μας συνεργάτιδες ήταν χημικός, έχει ασχοληθεί με τη σύσταση των αρχαίων δημιουργιών, τα συστατικά του χώματος, του πηλού τους κ.ο.κ.. Καταλαβαίνεις πως τα αντίγραφα που φτιάχνονται είναι κάτι παρά πάνω από πιστά». Προσπαθούν να βάζουν όσο πιο έντονα γίνεται τις σφραγίδες του μουσείου ή να δημιουργούν μικρά ελαττώματα, αφού έχει συμβεί κάποια από τα αντίγραφα αυτά να καταλήξουν κάποια στιγμή από ανυποψίαστους σε δημοπρασίες μεγάλων οίκων δημοπρασιών του εξωτερικού! Και αυτό γιατί οι κατασκευαστές τους, οι τεχνίτες τους γνωρίζουν ουσιαστικά το ίδιο το DNA αυτών των ανυπέρβλητων δημιουργιών.
(Φωτιστικό - διακοσμητικό «Γάτα». Δημιουργία της Ρίτσας Αναστασιάδου)
Κοιτάζω τα μεταξωτά κασκόλ και τις γραβάτες με τα σχέδια από έργο του Χατζηκυριάκου Γκίκα , τα ασημένια μανικετόκουμπα με προσαρμογή από προσχέδιο του Μόραλη. Το να φοράς κώδικες και στοιχεία τέχνης, να κρατάς στα ακροδάχτυλα μια κούπα με έργα καλλιτεχνών που σε συγκινούν, να τοποθετείς στον προσωπικό σου χώρο ένα αντίγραφο του υπέροχου Δήλιου Απόλλωνα: Στοιχεία μνήμης – αδελφάκι της αθανασίας-, ταυτότητας και αισθητικής που εισβάλλουν στην καθημερινότητα.
(Γούρι-«κεντητό» κολιέ. Δημιουργία της Μαρίνας Ζάχου. Ορείχαλκος)
Τον Μάρτιο τα πωλητήρια Μπενάκη ετοιμάζουν νέες εκπλήξεις, μία νέα καινοτομία μέσα από τη συνεργασία τους με την πλατφόρμα δημιουργών "It's all, oh so souvenir to me!". Τον Μάρτιο θα γίνει μια έκθεση με όσα έχουν σχεδιάσει οι Ελληνες designers για την Ελλάδα. Τα περίφημα ελληνικά δώρα θα αναδειχθούν, ενώ μετά το Πάσχα θα γίνει μια ακόμα μεγαλύτερη έκθεση με περισσότερες συμμετοχές στο Μουσείο Μπενάκη της Πειραιώς.