Εχοντας μπει τόσο βαθειά στον κόσμο της απόλυτης λογικής, ο οποιοσδήποτε «φανατικός» επιστήμονας δυσκολεύεται να δεχτεί τον υπερφυσικό και «παράλογο» χαρακτήρα της θρησκείας. Η λογική της απόδειξης στα μαθηματικά, έρχεται σε πλήρη σύγκρουση με την αβεβαιότητα που πρεσβεύει η θρησκεία. Ή μήπως όχι;
Σίγουρα τα μαθηματικά δεν εμπεριέχουν κανένα... θείο στοιχείο, όμως μπορούμε να παραδεχτούμε πως ακόμα και στον κόσμο των αριθμών βασιλεύει η αβεβαιότητα. Ο Μπέρτραντ Ράσελ, ο μαθηματικός που εντρύφησε παραπάνω από τον καθένα πάνω στην έννοια της «λογικής», είναι ίσως το καταλληλότερο παράδειγμα για να τεστάρει κανείς την αλλόκοτη σχέση θρησκείας και επιστήμης.
Η ιδιαίτερη περίπτωση του Ράσελ – Η σχέση του με την θρησκεία και η πρώτη επαφή με τα μαθηματικά
Ανέκαθεν η σχέση των μαθηματικών με την θρησκεία ήταν ιδιαίτερη. Αρκετοί δεν είχαν ασχοληθεί καθόλου με την αναζήτηση του θείου, του υπερφυσικού. Ισως γιατί είχαν την ισχυρή πεποίθηση πως δεν μπορεί να υπάρχει κάτι εξ ορισμού ανεξήγητο. Κάποιοι άλλοι, πιο ανήσυχοι, είχαν δημιουργήσει την δική τους πίστη, βασισμένη σε μαθηματικούς... θεούς. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο Γκότφριντ Λάιμπνιτς, ο οποίος στην προσπάθεια του να θεμελιώσει τα μαθηματικά, έθεσε σαν θεό την «τέλεια μονάδα». Σύμφωνα με τον Γερμανό μαθηματικό, οτιδήποτε υπάρχει στο σύμπαν είχε ως βάση του την μονάδα. Μέσα σε όλες αυτές τις περίεργες περιπτώσεις, υπάρχει και αυτή του Ράσελ, του Βρετανού επιστήμονα που προσέγγισε περισσότερο από άλλους μαθηματικούς την έννοια της θρησκείας.
Γόνος αριστοκρατικής και βαθύτατα θρησκευόμενης οικογένειας, ο Μπέρτραντ Ράσελ γνώρισε τον Χριστιανισμό πολύ πριν γνωρίσει τα μαθηματικά. Η σχέση του με την εκκλησία ήταν ιδιαίτερα θερμή, προκαλώντας του τα πρώτα σημαντικά ερωτήματα. Η ανεξήγητη φύση της θρησκείας βασάνιζε τον Βρετανό επιστήμονα για αρκετό καιρό, μέχρι που βρήκε το κατάλληλο όπλο να την καταπολεμήσει. Η ενασχόληση με τα μαθηματικά, πιο συγκεκριμένα με τη Ευκλείδεια γεωμετρία, δεν άργησε να έρθει και να δώσει εντελώς διαφορετικό νόημα στην ζωή του.
Η μεγάλη απογοήτευση, η φιλοσοφία και το... ανολοκλήρωτο έργο του Βρετανού
Ακόμα και εκεί όμως, υπήρχε η έννοια ου ανεξήγητου που δεν μπορούσε να... χωνέψει ο Ράσελ. Ο κόσμος των μαθηματικών που συνάντησε στο πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ βασιζόταν πάνω σε αξιώματα, αυστηρώς ορισμένα, τα οποία όμως θεωρούνταν δεδομένα. Η απογοήτευση ήταν τεράστια για τον Βρετανό επιστήμονα, ο οποίος στράφηκε προς την φιλοσοφία για να καλύψει τις απορίες του. Συνδυάζοντας μαθηματικά και φιλοσοφία, ο Ράσελ θέλησε να φτιάξει πιο ορθά θεμέλια για τα μαθηματικά. Για αυτό το λόγο ασχολήθηκε με την έννοια της λογικής.
Παρά το τεράστιο του έργο στον τομέα της λογικής και των θεωρητικών μαθηματικών, ο Ράσελ ποτέ δεν μπόρεσε να δημιουργήσει την ιδανική βάση για τα μαθηματικά. Μια βάση δηλαδή που δεν θα στηριζόταν σε αυθαιρεσίες, αλλά θα ήταν εξ ολοκλήρου αποδεδειγμένη. Παρόλα αυτά όμως, συνέχιζε να αμφισβητεί κάθε τι αναπόδεικτο. «Το πρόβλημα είναι πως μόνο οι βλάκες και οι φανατικοί είναι πάντα βέβαιοι, ενώ οι συνετοί έχουν πάντα αμφιβολίες» τόνιζε ο Βρετανός μαθηματικός που διατηρούσε μια ιδιαίτερη σχέση με την θρησκεία.
Ποτέ δεν αποδέχτηκε πως ήταν Χριστιανός, όμως στον χαρακτήρα του Ράσελ συναντιούνται έντονα θρησκευτικά στοιχεία. Σε όλη του την ζωή φιλονικούσε με την θρησκεία είτε ως μαθηματικός, είτε ως φιλόσοφος είτε ως συγγραφέας. Ωστόσο, πίσω από αυτήν την ατελείωτη κόντρα του με την εκκλησία, κρυβόταν η μεγάλη του προσπάθεια να στηρίξει την έννοια της λογικής. Μια έννοια που ο ίδιος είχε θεμελιώσει, αφήνοντας την όμως ανολοκλήρωτη.
Ο Ράσελ ενάντια στον Χριστιανισμό – Η απόλυτη ταύτιση του επιστήμονα με την έννοια της λογικής
Οταν κάποτε ο σπουδαίος μαθηματικός είχε ερωτηθεί να πάρει θέση περί θρησκείας, είχε δηλώσει χαρακτηριστικά πως: «Η θέση μου για τη θρησκεία είναι η αντίστοιχη με αυτή του Λουκρήτιου. Την θεωρώ μια αρρώστια που προκαλείται από φόβο, ενώ είναι πηγή απερίγραπτης αθλιότητας για το ανθρώπινο γένος. Από την άλλη, δεν μπορώ να αρνηθώ ότι έχει συμβάλλει στον πολιτισμό. Βοήθησε στον καθορισμό του ημερολογίου και ώθησε τους Αιγύπτιους να καταγράψουν με τόσο επιμέλεια τις εκλείψεις ώστε με τον καιρό ήταν ικανοί να τις προβλέψουν. Αυτές τις δύο υπηρεσίες μπορώ να τις παραδεχθώ, αλλά άλλες δεν γνωρίζω.»
Ο αντιρρήσεις του Ράσελ προς την θρησκεία ήταν τόσο διανοητικές όσο και ηθικές. Η διανοητική πλευρά στηριζόταν στο γεγονός ότι δεν υπάρχει κανένας λόγος να υποθέσουμε ότι υπάρχει αληθής θρησκεία. Μέσω της ηθικής, από την άλλη, υποστήριζε πως η θρησκεία χρονολογείται από μία εποχή όπου οι άνθρωποι ήταν σκληρότεροι από όσο είναι σήμερα και ως εκ τούτου τείνουν να διαιωνίζουν βαρβαρότητες τις οποίες η ηθική συνείδηση της εποχής διαφορετικά θα είχε ξεπεράσει.
Οσον αφορά καθαρά τον Χριστιανισμό, είχε εξηγήσει πως δεν μπορούσε να τον αποδεχτεί καθώς δεν πίστευε στον θεό και την αθανασία. «Δεν θεωρώ ότι ο Χριστός ήταν ο καλύτερος και σοφότερος των ανθρώπων, μολονότι του αναγνωρίζω ηθική αγνότητα υψηλού βαθμού» είχε τονίσει ο Βρετανός επιστήμονας σε συνέντευξή του.
Μέσα από την μεγάλη κόντρα του Ράσελ με την θρησκεία, μπορούν να εντοπιστούν πολύ ευκρινώς τα στοιχεία που διαχωρίζουν την επιστήμη από την εκκλησία, την λογική από το υπερφυσικό, αλλά παράλληλα συναντά κανείς και τα... σημεία τομής των δύο τόσο αντίθετων εννοιών.
Δείτε την μοναδική συνέντευξη του Ράσελ γύρω από την θρησκεία και τον Χριστιανισμό: