Στο Νισάντασι της Κωνσταντινούπολης οι δονήσεις φτάνουν από τον αρχαίο βυθό όπου η Ελλάδα συναντιέται με την Τουρκία, το νερό κυριαρχεί, ρέει από τους καταρράκτες, άλλοτε φέρει την αλμύρα του Αιγαίου, άλλοτε τη γεύση βοτάνων. Από σήμερα η έκθεση ζωγραφικής της Μαρίας Φιλοπούλου με τον τίτλο SU (δηλαδή νερό) φέρει τη σημαντική Ελληνίδα ζωγράφο με τη διεθνή απήχηση, στο σταυροδρόμι Ελλάδας Τουρκίας,όπου κάθε μετάφραση είναι περιττή.
Η Μαρία Φιλοπούλου είναι μια σπάνια περίπτωση εικαστικού. Οχι μόνο επειδή έχει κατορθώσει να εδραιώσει τον αυστηρά προσωπικό της κώδικα, μια χειρονομία αναγνωρίσιμη σε όλες τις χώρες του κόσμου όπου έχει εκθέσει. Αλλά και επειδή έχει οδηγεί μέσα στην τέχνη της με κάθε τρόπο, έχει ενταχθεί η ίδια μέσα στα έργα της, επιστρατεύοντας όχι μόνο το συναίσθημα και τις κινητήριες δυνάμεις της τέχνης της, αλλά ακόμα και το ίδιο το σώμα της καθώς αναμετράται με τους τεράστιους καμβάδες της.
Στους πίνακές της, με τον μαγικό κόσμο των διάσπαρτων με αρχαιότητες βυθών (εικόνες ισχυρού μαγνητισμού), με τα σώματα των κολυμβητών, ουσιαστικά καταδύεται και η ίδια. «Πάντα μου άρεσε, με προκαλούσε ο μεγάλος καμβάς. Οσο εξουθενωτικό κι αν είναι αυτό. Εύχομαι να συνεχίσω να έχω τις δυνάμεις να το κάνω αυτό» εξηγεί χαμογελώντας. Το νερό, η θάλασσα, οι καταρράκτες, αυτή η αέναη ροή είναι η βασική της αφήγηση στα έργα της. Και έχει ξεχωριστό ενδιαφέρον ότι σήμερα, για πρώτη φορά στη ζωή της, εκθέτει τα έργα της στην Τουρκία, στην Κωνσταντινούπολη.
Κι αυτό γιατί εκεί, στην Τουρκία εμπνεύστηκε τη μεγάλη ενότητα των κολυμβητών της. «Πήγαινα για χρόνια διακοπές κοντά στην Αρχαία Ιεράπολη στο Pamukkale, με τα αρχαία στο βυθό της θάλασσας. Μια εικόνα μοναδική.» Στην Κωνσταντινούπολη από σήμερα ανοίγει στο κοινό η έκθεσή της, σε επιμέλεια της επιμελήτριας τέχνης Ιριδας Κρητικού που έχει εξελιχθεί σε πρέσβειρα της ελληνοτουρκικής εικαστικής συνύπαρξης. Στην γκαλερί Teşvikiye Sanat Galerisi του προέδρου των τουρκικών αιθουσών τέχνης Dogan Paksoy, τα έργα της, ανάμεσά της και κάποια μνημειακών διαστάσεων, το νερό, η θάλασσα, το στοιχείο που ενώνει την Ελλάδα με την Τουρκία θα πρωταγωνιστήσει. Μαζί με τα σώματα, τα γυμνά σώματα. Πως είναι να εκθέτει μια γυναίκα καλλιτέχνης έργα που εμπεριέχουν και γυμνά στην Τουρκία; «Στον χώρο της τέχνης δεν υπάρχουν στην Κωνσταντινούπολη τέτοιες δεσμεύσεις. Με διαβεβαίωσαν πως δεν υπάρχει κανένα θέμα».
Η ίδια η Μαρία Φιλοπούλου περιέγραψε μοναδικά, πέρα από κάθε εξήγηση ή ερμηνεία τη διαλεκτική των έργων της, συζητώντας με την Ιριδα Κρητικού:«Από επάνω ο θόλος (όπως στα ψηλοτάβανα δωμάτια των φθαρμένων νεοκλασικών της Αθήνας ή τα εξοχικά θερμοκήπια μιας προηγούμενης ζωγραφικής ενότητας) και από κάτω, μέσα στη θάλασσα, τα σώματα των κολυμβητών, καταμεσής του κλειστού περιγράμματος του νερού, που υπήρξε πάντοτε εμμονή μου. Με τη βοήθεια της άνωσης, ιδιοποιούμαι εκ νέου μια ενδεχομένως τετριμμένη εικόνα. Μπορώ να ασχοληθώ με το σώμα με έναν τρόπο διαφορετικό, να δημιουργήσω μια νέα όψη των πραγμάτων, που αναδίδει με τη σειρά της μια έντονη αίσθηση ελευθερίας. Δεν με ενδιαφέρει η εθνικότητά ετούτου του πλήθους. Υπάρχουν ερωτικά ζευγάρια, υπάρχουν μοναχικοί κολυμβητές. Με ενδιαφέρει ωστόσο μέσα σε αυτόν τον υγρό κάμπο που προκύπτει, να μην ενοχλεί ό ένας τον άλλο. Είδα για πρώτη φορά την εικόνα αυτή που εμμονικά με απασχολεί τα τελευταία χρόνια στο Αιγαίο, στο νησί της Μήλου: μια συνεύρεση αθόρυβη και ζωοποιό στις παρυφές μιας απάνιας υγρής διαφάνειας. Και, ενώ δεν αγαπώ το συνωστισμό όταν κολυμπώ, δεν με ενόχλησε, γιατί μου έδειξε έναν νέο εικαστικό δρόμο: σώματα σε συνύπαρξη, παράδοξες ασκήσεις με τα ανακλαστικά του φωτός. Έκτοτε, εξακολουθεί να με ενδιαφέρει ο,τιδήποτε έχει σχέση με τους κολυμβητές: τα χαμάμ, οι θάλασσες, οι αρχαίες πισίνες με τις αιωρούμενες πικροδάφνες και τα βυθισμένα αρχιτεκτονικά μέλη –που ξεκίνησαν επίσης από μια συγκεκριμένη εικόνα στην αρχαία Ιεράπολη της Τουρκίας, οι καταρράκτες της Σαμοθράκης και οι φυσικές δεξαμενές του νερού που σχηματίζονται εκεί και βεβαίως, οι ίδιοι οι λουόμενοι μέσα αλλά και έξω από το νερό: πάντοτε υπάρχει η ανθρώπινη αναφορά, επιστρέφω στον άνθρωπο όλο και περισσότερο. Οι αφετηρίες αυτές με βοηθούν, η απόδοση του υγρού στοιχείου δεν χρήζει των ορίων του πλαισίου, που προσωπικά καταργώ κατά τη ζωγραφική διαδικασία. Και για αυτό δουλεύω στο δάπεδο, ή στον τοίχο, επάνω σε απλό πανί, με επάλληλα επίπεδα χρώματος, καθυστερώντας τη διαδικασία του τελάρου. Αγαπώ εξίσου το τυχαίο. Που παραμένει οργανωμένο, επιχειρώντας να εισχωρήσει στην εσώτατη αίσθηση του νερού, δημιουργώντας θραύσματα χάους που εκ των υστέρων συναντώνται. Λειτουργώντας ενστικτωδώς, επιθυμώ πάντοτε το επόμενο να πάει ακόμη πιο πέρα, να παραμείνει έκπληξη».
Αλλά και η ίδια η Ιρις Κρητικού γράφει: «Στα παλλόμενα από φως τελάρα της Φιλοπούλου διαπιστώνουμε τη βιωμένη και αυτοβιογραφική συνέχεια της μακρόχρονης σχέσης της με το ζωοποιό νερό. Ξαναβρίσκουμε το καθηλωτικό, αλάνθαστο ρυθμικό λεξιλόγιο των παραδεισένιων κυανών και τών οργανικών υγρών πράσινων του νερού, των εκτυφλωτικών λευκών των σπαρμένων υπό τον ήλιο βράχων, των ψιθυριστικών ρόδινων και των ωχρών τόνων του διακεκομένου από δραματικούς φυσικούς όγκους ορίζοντα, την αφαιρετική σύμμιξη της διαφάνειας, της σκιάς και του φωτός ενός άχρονου μυθικού τόπου με ιδανικό μικροκλίμα. Συνολικά, στο έργο της αυτό των τελευταίων ετών, η Μαρία Φιλοπούλου εξετάζει τη δυνατότητα μίας δραστικής μετάστασης των πραγμάτων μέσω της ζωγραφικής πράξης. Το στοιχείο του νερού, ευφραντικό και ζωοποιό, διάστικτο από αιωρούμενους ηδονικά κολυμβητές και βυθισμένα μέλη αρχαίων ναών, συνενώνει με τρόπο μοναδικό το μύθο με την πραγματικότητα. Οι αλλεπάλληλες γαλάζιες διαφάνειες, τρέπονται σε δεξαμενή φωτός, ενώ η μετάσταση της ζωγραφικής ύλης σε πνεύμα, μνήμη και κίνηση, ωθεί τη ρεαλιστική γραφή στα άκρα της. »
Η έκθεση τελεί υπό την αιγίδα της Ελληνικής Προεδρίας της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
Διαρκεια έκθεσης: 8 Μαϊου ως 7 Ιουνίου
(η φωτογραφία της κα Φιλοπούλου είναι από την Eurokinissi.)