Σε κίνδυνο θέτουν τον εαυτό τους αλλά και τους άλλους, όταν οδηγούν, τα ηλικιωμένα άτομα που παρουσιάζουν ήπια νοητική διαταραχή ή πάσχουν από τη νόσο Αλτσχάιμερ. Η οδήγηση αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινής ζωής των ηλικιωμένων, o αριθμός των οποίων παρουσιάζει αυξητική πορεία. Σύμφωνα με υπολογισμούς ο αριθμός των ατόμων ηλικίας άνω των 65 ετών το 2050 θα αποτελεί το 30% του πληθυσμού της Ελλάδας, ενώ σήμερα στην Ευρώπη το 16% του γενικού πληθυσμού είναι ηλικιωμένοι και το ποσοστό αυτό το 2025 θα αγγίξει το 24%.
Από δημογραφικά δεδομένα προκύπτει η ανάγκη για επείγουσα παρέμβαση μέσω νέων πολιτικών και ενός νομοθετικού πλαισίου που θα προστατεύουν τα ηλικιωμένα άτομα και άτομα με άνοια από ατυχήματα λόγω της οδήγησης, αναφέρει η νευρολόγος-ψυχίατρος, καθηγήτρια ΑΠΘ, και πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Νόσου Αλτσχάιμερ, Μάγδα Τσολάκη. Να σημειωθεί ότι πρόσφατα η κ Τσολάκη κατέθεσε τις σχετικές προτάσεις της στην Ειδική Μόνιμη Επιτροπή Οδικής Ασφάλειας της Βουλής κατά τη διάρκεια παρουσίασης με θέμα «Άνοια-Παύση οδήγησης. Οδυνηρή αλλά αναγκαία πραγματικότητα».
«Δυστυχώς στη χώρα μας δεν υπάρχει νομικό πλαίσιο που να προστατεύει κάθε άτομο που πάσχει από τη νόσο Αλτσχάιμερ και συνεχίζει να οδηγεί και συχνά εναπόκειται στον ίδιο τον ασθενή και την οικογένειά του να αποφασίσουν αν θα συνεχίσει την οδήγηση. Σήμερα ενώ τα προβλήματα όρασης είναι καταλυτικά και αποτελούν κριτήριο παύσης της άδειας οδήγησης στους ηλικιωμένους οδηγούς, δε φαίνεται να υπάρχει αντίστοιχη πρόβλεψη και για τα άτομα που πάσχουν από άνοια», εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κ Τσολάκη.
Ένα μεγάλο ποσοστό των ηλικιωμένων που πάσχει από ήπια νοητική διαταραχή, την ενδιάμεση κατάσταση μεταξύ φυσιολογικού γήρατος και άνοιας, που συχνά εξελίσσεται σε άνοια τύπου Αλτσχάιμερ, χρησιμοποιεί το αυτοκίνητο ως προσωπικό μέσο μεταφοράς. Το ποσοστό αυτό σύμφωνα με μελέτη που διενεργήθηκε το 2010 στο Δήμο Μ. Αλεξάνδρου του Νομού Πέλλας είναι 26% άνω της ηλικίας των 65 ετών. «Οδηγώντας με μειωμένες νοητικές και λειτουργικές ικανότητες τα άτομα που πάσχουν από τη νόσο Αλτσχάιμερ μπορεί να θέσουν σε κίνδυνο τόσο τον εαυτό τους όσο και τους άλλους», επισημαίνει η κ Τσολάκη.
Στοιχεία μελέτης
Μελέτη που έγινε στο Νοσοκομείο «Παπανικολάου» της Θεσσαλονίκης (Μάιος -Ιούνιος 2011), σε ένα δείγμα 36 ατόμων με ήπια νοητική διαταραχή, έδειξε ότι το μεγαλύτερο ποσοστό:
· Συχνά δε θυμάται τους δρόμους, τα συγγενικά πρόσωπα ενώ πολλές φορές τους κατευθύνουν οι συνοδηγοί.
· Θυμάται τα σήματα οδικής κυκλοφορίας.
· Αντιδρά άμεσα σε απρόβλεπτα γεγονότα.
· Οδηγεί με μειωμένη ταχύτητα.
· Χρησιμοποιεί το αυτοκίνητο σε μικρές αποστάσεις για να καλύψει καθημερινές ανάγκες και πάντα σε οικείο περιβάλλον (αφορά μόνο άτομα με τη Νόσο Αλτσχάιμερ).
Όπως εξηγεί η κ Τσολάκη η άνοια επιδρά σημαντικά στη λειτουργικότητα του ατόμου σε σχέση με την οδήγηση καθώς παρατηρείται έκπτωση: στην εκτέλεση σύνθετων δραστηριοτήτων (δυνατότητα να αντιληφθεί ότι κάποιος θα μπει σε λίγο μπροστά του, έστω και χωρίς φλας), στην ταχύτητα αντίδρασης, στη λογική ικανότητα (να μη τρέχει) και στην αντίληψη χώρου και προσανατολισμού.
Ο ασθενής με άνοια δεν παρατηρεί τα σήματα οδικής κυκλοφορίας μπερδεύει το πεντάλ εκκίνησης ή επιτάχυνσης με το φρένο, δεν οδηγεί με τις κατάλληλες ταχύτητες, μπορεί να σταματήσει άπρεπα (παραδείγματος χάριν, σε ένα πράσινο σηματοδότη), δεν παίρνει τις σωστές αποφάσεις έγκαιρα (αργή αντίδραση), έχει ιδιαίτερη δυσκολία στις αριστερές στροφές, οι άλλοι οδηγοί συχνά του κορνάρουν, προκαλεί συχνά φθορές στο αυτοκίνητο και δυσκολεύεται να πάρει την σωστή κατεύθυνση (δυσκολία προσανατολισμού).
Προτάσεις για αλλαγές στην ισχύ διπλωμάτων οδήγησης
Η Τσολάκη τονίζει ότι αποτελεί επιτακτική ανάγκη να γίνουν αλλαγές στην ισχύ αδειών οδήγησης. «Περιπτώσεις ασθενών με τη νόσο Αλτσχάιμερ, σύμφωνα με μαρτυρία των συγγενικών προσώπων τους, πριν τη φαρμακευτική αγωγή συχνά επιτάχυναν χωρίς λόγο και παραβίασαν κανόνες της οδικής κυκλοφορίας, συγκεκριμένα περνούσαν με κόκκινο. Ωστόσο βάσει κινητικών τεστ που εκτελέστηκαν, το μεγαλύτερο ποσοστό ατόμων που πάσχει από τη νόσο Αλτσχάιμερ, παρουσιάζει σημαντική επιβράδυνση στην κίνηση των χεριών. Η λειτουργική αυτή έκπτωση πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη ως προς την ικανότητα οδήγησης» λέει η κ Τσολάκη.
Ποια είναι, τα όρια που υπόσχονται την ασφαλή οδήγηση και πότε πρέπει να ακυρώνεται η άδεια οδήγησης; Ερώτημα δύσκολο να απαντηθεί καθώς οι ίδιοι οι οδηγοί -ασθενείς λαμβάνοντας την απαραίτητη φαρμακευτική αγωγή, «ξεγελούν» τον εαυτό τους και τους άλλους για την ικανότητά τους να οδηγούν.
«Βάσει της βιβλιογραφίας αλλά και των απαντητικών φυλλαδίων και συνέντευξης που εκπονήθηκε σε ασθενείς με ήπια νοητική διαταραχή και νόσο Αλτσχάιμερ, αξιολογείται ότι ασθενείς αυτοί είναι επικίνδυνο να οδηγούν. Συμπερασματικά, άτομα με ήπια νοητική διαταραχή πρέπει να προστατεύονται από σχετικό νομοθετικό πλαίσιο το οποίο να ακυρώνει την άδεια της οδήγησής τους. Δηλαδή θα πρέπει να ακυρώνεται η άδεια οδήγησης όταν τα άτομα με άνοια παρουσιάζουν συγκεκριμένη βαθμολογία στα γνωστά τεστ αξιολόγησης νοητικών και λειτουργικών ικανοτήτων» αναφέρει η κ Τσολάκη.
Παράλληλα, εξηγεί ότι θα πρέπει τα άτομα αυτά να υποβάλλονται σε κινητικά τεστ που θα αποδίδουν περισσότερο ποσοτική πληροφορία ώστε να ανιχνεύεται πόσος είναι ο χρόνος επιβράδυνσης των καθημερινών δραστηριοτήτων και πόσο συμβάλλει αυτό στην αποτυχία εκτέλεσης και ολοκλήρωσής τους. Η αδυναμία των συμμετεχόντων να ανταποκριθούν στα τεστ μπορεί να ληφθεί συμπληρωματικά υπόψη για τη λήψη απόφασης ακύρωσης της άδειας οδήγησης
Πέρα από τις απαραίτητες αλλαγές στη νομοθεσία σημαντικό είναι και να υπάρχει δραστηριοποίηση από τους ίδιους τους ασθενείς και το περιβάλλον τους. Σύμφωνα με την κ. Τσολάκη, τα άτομα που πάσχουν από τη νόσο Αλτσχάιμερ είναι αναγκαίο να περνούν τακτικά on-road τεστ σε συνδυασμό με συνεντεύξεις παρουσία των περιθαλπόντων. Οι συγγενείς -περιθάλποντες θα πρέπει να προτρέπουν τα άτομα με άνοια να υπόκεινται ανά τακτά χρονικά διαστήματα στα προαναφερόμενα τεστ. Εξάλλου, όπως έχει επισημανθεί σε σχετικό συνέδριο Ελλήνων Νευρολόγων, θα πρέπει να επαναξιολογείται η βαρύτητα της άνοιας και η ικανότητα της οδήγησης κάθε 6 -12 μήνες.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ