Αν υπάρχει ένας συγγραφέας του οποίου τα βιβλία έχουν κυριολεκτικά δεινοπαθήσει σε επίπεδο σχεδιασμού εξωφύλλων τα τελευταία 50 χρόνια στον ελληνικό εκδοτικό χώρο, τότε αυτός δεν είναι άλλος από τον Σίγκμουντ Φρόιντ: άλλοτε σοφτ-πορνό, άλλοτε αποκρυφιστικά, κι ενίοτε αισθητικής κηδειόχαρτου με τη φάτσα του μεγάλου αποδομιστή της ανθρώπινης ψυχής και του ανθρώπινου πολιτισμού σε γκρο πλαν πίσω από μεγάλες σαν το κεφάλι του αναγνώστη κόκκινες και μαύρες γραμματοσειρές που θυμίζουν γοτθικές επιγραφές κεντροευρωπαϊκού νεκροταφείου!
Οι ιστορικοί λόγοι; Κάτι παραπάνω από προφανείς:
Πρώτον: οι ελληνικοί εκδοτικοί οίκοι άργησαν κατά μερικές δεκαετίες, σε σχέση με εκείνους του εξωτερικού, να εισαγάγουν στη διαδικασία επεξεργασίας και τελικής παραγωγής του βιβλίου εξειδικευμένους designers. Εδώ όμως δεν υπήρχαν στις περισσότερες περιπτώσεις ούτε καν υπεύθυνοι γλωσσικής και επιστημονικής επιμέλειας, οπότε μάλλον οι σχεδιαστές εξωφύλλου αποτελούσαν πολυτέλεια.
Δεύτερον: η αμφίβολων αισθητικών κριτηρίων ευρεία μάζα των μέσων Ελλήνων αναγνωστών που θεωρούσαν πως το βιβλίο είναι κάτι που το βρίσκει κανείς στα καροτσάκια της Ομόνοιας, όπως τα αγγουράκια και οι ντομάτες συνέβαλε και αυτή στη διαμόρφωση του γενικότερου κλίματος στο χώρο του βιβλίου.
Τρίτον: δεδομένου ότι στις μελέτες του ο πατέρας της ψυχανάλυσης θίγει τα πλέον φλέγοντα ζητήματα της ανθρώπινης ύπαρξης (σεξ και θάνατος, όνειρα και φαντασιώσεις, τραύματα και διαστροφές, επιθυμίες και ματαιώσεις αυτών), τα οποία καθόλου τυχαίως αγγίζουν τους πάντες, η μάρκετινγκ λογική των εκάστοτε εκδοτικών οίκων επέτασσε την ύπαρξη ενός είδους σύμπλευσης του υποτιθέμενου περιεχομένου του βιβλίου με το εξωτερικό περίβλημά του. Και υπάρχει πράγματι Έλληνας που να μπορεί να αντισταθεί σε ένα ζεύγος στητών στηθών ή Ελληνίδα νοικοκυρά της οποίας η φαντασία να μην ερεθιστεί από την ιδέα ότι στα κείμενά του για την ερμηνεία των ονείρων δεν θα βρει τον απόλυτο επιστημονικό Καζαμία για τη νεκρή θεία, τα νερουλά περιττώματα ή τις χρυσές λίρες που είδε την προηγούμενη στον ύπνο της;
Ο Φρόιντ ωστόσο δεν ήταν ο μόνος που δεινοπάθησε στα χέρια εκδοτών. Ο έτερος star φιλόσοφος Φρειδερίκος Νίτσε πέρασε κι εκείνος από χίλια κύματα μέχρι να βρει την ησυχία σε ένα αξιοπρεπές «περιτύλιγμα» που να μην φέρνει καμία εικόνα στο νου.
Ευτυχώς, την τελευταία 20ετία τα πράγματα για τους δύο μεγάλους εχθρούς του ανθρώπινου «ναρκισσισμού» έχουν πλέον αλλάξει: οίκοι όπως η Άγρα, το Πλέθρον και άλλοι έχουν αποκαταστήσει την τάξη με λιτά και αισθητικά άψογα εξώφυλλα.
Και προς αποφυγή πάσης παρεξήγησης, εδώ δεν θίγεται το περιεχόμενο του εκάστοτε βιβλίου: τόσο οι εκδόσεις Επίκουρος (πολλά από τα ακαλαίσθητα εξώφυλλα είναι δικά του προϊόντα) όσο και ο πολύπειρος και έγκριτος μεταφραστής του Φρόιντ στα ελληνικά Λευτέρης Αναγνώστου υπήρξαν οι πρώτοι που εισήγαγαν το Ελληνικό κοινό στη σοβαρή μελέτη των έργων του σε επίπεδο μετάφρασης.
Αισθητικά όμως;