Αυτοί που τον γνώριζαν από παλιά μιλούν για έναν άνθρωπο που δεν ένιωθε άνετα με το γεγονός ότι ήταν γιος προέδρου χώρας. Και ότι ποτέ δεν ήθελε να είναι ηγέτης. Γλυκομίλητος οφθαλμίατρος, απολάμβανε τη ροκ μουσική της δύσης και τα ηλεκτρονικά γκάτζετ. Ενας άνθρωπος που τυχαία «κληρονόμησε» την εξουσία. Ομως ο Μπασάρ Αλ Ασαντ, που γίνεται 48 ετών την Τετάρτη, αποδείχθηκε αδυσώπητος, ένας άνθρωπος που οι αντίπαλοί του χαρακτηρίζουν ως βάναυσο δικτάτορα που σκοτώνει με χημικά όπλα.
Η αποφασιστικότητά του να κάνει ότι χρειαστεί στον εμφύλιο πόλεμο της Συρίας, εξαπολύοντας το στρατό του ενάντια σε ολόκληρες πόλεις τον έχει κρατήσει ως τώρα ακλόνητο στην εξουσία, παρότι ένα μεγάλο μέρος της χώρας διέφυγε του ελέγχου ή έχει μετατραπεί σε σκηνικό θανάτου.
Η Δύση είχε κάποτε την εντύπωση πως ο Ασαντ ήταν αδύναμος ή ανίκανος, λέει ο Ντέιβιντ Λες, καθηγητής ιστορίας της Μέσης Ανατολής στο Πανεπιστήμιο του Σαν Αντόνιο. «Χρειάστηκε να εξαπολύσει τη βία και την αιματοχυσία για να αλλάξει τον τρόπο που τον αντιμετώπιζαν», συμπληρώνει ο άνθρωπος που έχει γράψει βιβλίο για τον Ασαντ, έχοντας το ασυνήθιστο προνόμια να τον συναντά συχνά το διάστημα 2004-2009.
Δολοφόνος ή ήρωας
Στα μάτια των αντιπάλων του, είναι ένας δολοφονικός μονάρχης που θα έκανε τα πάντα για να μείνει στη θέση του. Οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί της τον κατηγορούν πως επιτέθηκε με χημικά όπλα στο λαό του. Ομως για τους υποστηρικτές του είναι ένας εθνικός ήρωας που μάχεται κόντρα στον ιμπεριαλισμό της Δύσης και που διασφαλίζει τη σταθερότητα σε μία περιοχή που πλήττεται από θρησκευτικούς πολέμους.
Ο ίδιος ο Ασαντ φαίνεται πως τροφοδοτείται από την ακλόνητη πεποίθηση πως η Συρία θα κατέρρεε χωρίς εκείνον, ότι δεν αντιμετωπίζει μία λαϊκή εξέγερση αλλά αντιμάχεται την επίθεση τρομοκρατών τους οποίους στηρίζουν ξένες δυνάμεις. Αλλωστε έχει παρομοιάσει τη δράση του με τις ενέργειες ενός γιατρού για να σώσει τον ασθενή. «Οταν ο χειρούργος κόβει, καθαρίζει, ακρωτηριάζει και το τραύμα αιμορραγεί, του λέμε ''έχεις αίμα στα χέρια σου''; 'Η τον ευχαριστούμε γιατί έσωσε τον ασθενή;», έχει πει.
Η ηγεσία που κληρονόμησε ήταν σχολαστικά «χτισμένη» από τον πατέρα του, Χάφεζ Ασαντ. Η οικογένεια και η μειονοτική αίρεση των Αλεβιτών κρατούσαν τις πιο καίριες θέσεις στο στρατό και τις μυστικές υπηρεσίες. Αλλά δεν ήταν οι μόνοι. Επιλεγμένες οικογένειες Σουνιτών, Χριστιανών και άλλων μειονοτήτων πήραν σημαντικές θέσεις σε ένα από τα πιο αυταρχικά καθεστώτα της Μέσης Ανατολής. Ο γιος παρέμεινε εξαρτημένος από αυτούς όσο και ο πατέρας του, αν όχι περισσότερο.
«Δεν είναι ισχυρός άνθρωπος. Πώς θα μπορούσε να είναι;», είπε ένας εξόριστος εξάδελφός του, ο Ριμπάλ αλ Ασαντ, που ζει στο Λονδίνο. «Δεν προήλθε από τις τάξεις του στρατού. Δεν έβαλε αυτούς τους ανθρώπους στις θέσεις τους, ο αδερφός του και ο πατέρας του το έκαναν. Περισσότερο φοβάται ότι θα τον δολοφονήσουν ένας από αυτούς από ότι φοβάται τις δυτικές αεροπορικές επιθέσεις».
Κέρι, Σαρκοζί και Κλίντον στο πλευρό του
Τους πρώτους μήνες του Ασαντ στην εξουσία, πολλοί έλπιζαν ότι θα χαλαρώσει τη σιδερένια πυγμή του πατέρα του. Ακόμη και όταν έγινε ξεκάθαρο πως δεν θα ανεχθεί τη διαφωνία, τον παρουσίαζαν σαν αναμορφωτή, ως τον άνθρωπο που θα πολεμούσε την παλιά φρουρά η οποία περιόριζε τις φιλοδοξίες του. Ακόμη και εκείνοι που τώρα είναι οι μεγαλύτεροι επικριτές του, τότε τον αντιμετώπιζαν ως θετικό παράγοντα.
Ως γερουσιαστής, ο σημερινός υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Τζον Κέρι τον είχε επισκεφθεί επανειλημμένα, δειπνώντας με τον Ασαντ και τις συζύγους του. Ο πρώην πρόεδρος της Γαλλίας, Νικολά Σαρκοζί, τον είχε καλέσει στους εορτασμούς της Ημέρας της Βαστίλης το 2008. Ακόμη και έπειτα από τον πυροβολισμό εναντίον διαδηλωτών στην αρχή της επανάστασης εναντίον του το Μάρτιο του 2011, η Χίλαρι Κλίντον δήλωνε πως ο Ασαντ είναι διαφορετικός από τον πατέρα του, υποστηρίζοντας πως θα έπρεπε να δοθεί δεύτερη ευκαιρία σε αυτό τον αναμορφωτή.
Πώς έφτασε λοιπόν από αυτό το σημείο στο να τον συγκρίνει ο Κέρι με τον Αδόλφο Χίτλερ; «Είναι σαν ελληνική τραγωδία», λέει ο Ζαν Μαρί Κεμενέρ, που το 2011 έγραψε τη βιογραφία «Δρ. Μπασαρ, Κύριος Ασαντ».
«Σε κάθε βήμα της ύπαρξής του είχε ευκαιρίες να διαλέξει το σωστό δρόμο. Αλλά κάθε φορά είτε του τραβούσαν το χαλί κάτω από τα πόδια, είτε έπαιρνε τη λάθος απόφαση», δήλωσε ο συγγραφέας.
Πώς βρέθηκε στην εξουσία
Αλλωστε πρόκειται για έναν άνθρωπο που ανέβηκε στην εξουσία από ένα παιχνίδι της ημέρας. Ο πατέρας του προετοίμαζε τον μεγαλύτερο αδελφό του, Μπάσιλ, για τη διαδοχή. Αλλά το 1994 εκείνος σκοτώθηκε σε τροχαίο δυστύχημα στη Δαμασκό. Ο Μπασάρ αλ Ασαντ κλήθηκε αμέσως να επιστρέψει στην πατρίδα του από το Λονδίνο, όπου έκανε πρακτική ως οφθαλμίατρος και τον ανάγκασαν να περάσει στρατιωτική εκπαίδευση, ανεβαίνοντας ως το βαθμό του συνταγματάρχη προκειμένου μία ημέρα να κυβερνήσει.
Οταν ο Χάφεζ Ασαντ πέθανε το 2000, το κοινοβούλιο αμέσως κατέβασε το όριο ηλικίας για την προεδρία από τα 40 στα 34 χρόνια. Η εκλογή του Μπασάρ σφραγίστηκε με ένα εθνικό δημοψήφισμα, στο οποίο ήταν ο μόνος υποψήφιος.
«Οταν τον κάλεσε ο πατέρας του, δεν ήταν έτοιμος να αναλάβει την εξουσία. Προσπάθησε να βάλει τον μικρότερο αδερφό του στη θέση του», είπε ο Κεμενέρ αναφερόμενος στον Μαχέρ Ασαντ, που είναι επικεφαλής της Προεδρικής Φρουράς. «Το πεπρωμένο του ήταν προδιαγεγραμμένο. Ποτέ δεν ήθελε να γίνει ηγέτης της Συρίας», προσθέτει.
Ο Μπασάρ και η χαρισματική πρώτη κυρία
Η Συρία που άφησε ο Χάφεζ στο γιο του ήταν διαμορφωμένη από 30 χρόνια «στενόμυαλης» πολιτικής, με συγκεντρωτική πολιτική σοβιετικού τύπου. Η κατάσταση ήταν τέτοια που οι πολίτες της χώρας φοβούνταν ακόμη και να αστειευτούν για την πολιτική με τους φίλους τους.
Ο Ασαντ τους παρουσιάστηκε ως μία φρέσκα πνοή. Μιλούσε για την αγάπη του στους υπολογιστές και για το γεγονός ότι του άρεσε να ακούει Φιλ Κόλινς. Η σύζυγός του, Ασμα αλ-Ακράς, την οποία παντρεύτηκε επτά χρόνια έπειτα από την ανάληψη της θέσης του, ήταν ελκυστική, στυλάτη και είχε μεγαλώσει σε ένα προάστιο του Λονδίνου. Το ζευγάρι, που απέκτησε τρία παιδιά, φαινόταν πως απέφευγε τις παγίδες της εξουσίας.
Ζούσαν σε ένα διαμέρισμα σε περιοχή της Δαμασκού και όχι σε μεγαλοπρεπές μέγαρο όπως άλλοι Αραβες ηγέτες και έκαναν αιφνιδιαστικές δημόσιες εμφανίσεις, προς μεγάλη χαρά των υποστηρικτών τους. Η γοητευτική πρώτη κυρία έφτιαχνε ακόμη περισσότερο το προφίλ του Ασαντ. Μαζί έδειχναν ένα δυναμικό ζευγάρι που θα έφερνε προοδευτικές αξίες στη Συρία. Η πρώτη του κίνηση ήταν να «ανοίξει» την οικονομία. Η Δαμασκός και άλλες πόλεις γέμισαν εμπορικά κέντρα και εστιατόρια, ενώ ο τουρισμός εκτινάχθηκε.
Το άλλο του πρόσωπο
Η μεγάλη πρόκληση όμως ήρθε όταν ξέσπασε ένας μικρός αριθμός διαδηλώσεων το Μάρτιο του 2011. Η απάντησή του ήταν η χρήση των σκληρών τακτικών του πατέρα του, ελπίζοντας να καταπνίξει τις διαμαρτυρίες εν τη γενέσει τους. Οι δυνάμεις ασφαλείας άνοιξαν πυρ εναντίον των διαδηλωτών επανειλημμένα. Αλλά αυτό προκάλεσε απλά το φαινόμενο της χιονοστιβάδας. Με τις διαμαρτυρίες πλέον να εξελίσσονται σε εμφύλιο πόλεμο, ο Ασαντ εξαπέλυσε το στρατό σε πόλεις που ελέγχονταν από την αντιπολίτευση.
Οι ενέργειές του έκαναν τον κόσμο να αλλάξει άποψη για εκείνον. Ακόμη και η πρώτη κυρία έχασε τη δημοτικότητά της, αφού e-mail της που διέρρευσαν έδειξαν την αδυναμία της στα πανάκριβα κοσμήματα, ενώ δεν δίσταζε να δώσει 4.000 δολάρια για ένα βάζο από τα Harrods ακόμη και την ώρα που η βία έπληττε τη χώρα.
Ο Ασαντ στράφηκε στην οικογένειά του, αλλά ο κύκλος του συρρικνώθηκε. Ο μικρότερος αδερφός του, Μαχέρ, παραμένει στο πλευρό του. Ομως η μεγαλύτερη αδερφή του η Μπούσρα- που είχε επιρροή στον κύκλο του- ζει στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Ο σύζυγός της, αναπληρωτής υπουργός Αμυνας σκοτώθηκε από βόμβα στη Δαμασκό πέρυσι. Ενας από τους πιο έμπιστους ανθρώπους του, ο πρώην διοικητής Μανάφ Τλας αυτομόλησε.
Σύμφωνα με τον Κεμενέρ, μόνο δύο άνθρωποι μπορούν να λογικέψουν τον Ασαντ αυτή τη στιγμή: η μητέρα του και η σύζυγός του. «Οπως όλοι οι δικτάτορες είναι πολύ μόνος, οπότε αναγκάζεται να παίρνει αποφάσεις. Και αυτό τον βασανίζει», καταλήγει ο συγγραφέας.
Πηγή: Associated Press