Όταν αποφασίζεις να κάνεις ρεπορτάζ για την ελληνική ΜΕΝΣΑ, τον σύλλογο, δηλαδή, με τα υψηλότερα IQ της χώρας, συμβαίνουν δύο αναπόφευκτα πράγματα. Πρώτον, το παίρνεις απόφαση: άλλοι έχουν το μυαλό, εσύ έχεις τα νιάτα, το ταλέντο στον καλαματιανό, τη δεξιότητα στο βελονάκι, κάτι άλλο, τέλος πάντων!
Δεύτερον, προετοιμάζεις τον εαυτό σου να συναντήσει ένα περίεργο «παρεάκι» με αρχηγό κάποιο super geek σαν τον Sheldon του Big bang theory, αγκαλιά με κανένα ατημέλητο psycho του τύπου Μαξιμίλιαν Κόεν («π») και μία καθηλωμένη ιδιοφυΐα, σαν να λέμε Stephen Hawking. Μία συνάντηση, ωστόσο, αρκεί για να καταλάβεις πως η οικογένεια της ΜΕΝΣΑ απέχει πολύ από το ιντελεκτουέλ freakshow που έχεις κατά νου, πως είναι ένας σύλλογος οξυδερκών ατόμων (αλλά όχι ιλουμινάτι), που μπορείς να συναντήσεις παντού και πηγαίνουν το ίδιο άνετα σε εκθέσεις τέχνης, όσο και για μπύρες σε ταβέρνα. Για του λόγου το αληθές, πήγαμε μαζί τους στην αναδρομική έκθεση για τον Γιάννη Μόραλη στην Εθνική Πινακοθήκη και μετά ήπιαμε και την μπύρα μας, λίγο πιο κάτω, συζητώντας και γελώντας σε μια συντροφιά στην οποία, αν μη τι άλλο, δεν ήμουν ο μαθητής του τελευταίου θρανίου.
Παρέα με τον Μ.Ηulot, για υποστήριξη
Φωτογραφίες: Manteau Stam
Έξω από την Εθνική Πινακοθήκη, τα μέλη του συλλόγου άρχισαν να συγκεντρώνονται από νωρίς. Περίπου τριάντα άτομα, στην πλειονότητά τους νέα στην ηλικία, που ξεκινούσαν ζωηρή συζήτηση καθώς όπως μάθαμε συναντιούνται συνήθως μία φορά το μήνα. Το πρώτο που παρατηρείς στο σύνολο των μελών είναι η σχετικά καλή αναλογία των γυναικών έναντι των αντρών. «Μπα, και αυτή πλασματική είναι· λέμε στα μέλη να φέρνουν συνοδούς να ενισχύουν το γυναικείο πληθυσμό», αστειεύεται ο Αλέξανδρος Παπανδρέου, αντιπρόεδρος της ΜΕΝΣΑ. «Εμείς κάνουμε άλλο τεστ, πιο δύσκολο, γι’ αυτό είμαστε λιγότερες», απαντά στο ίδιο ύφος η Ιωάννα Αποστολοπούλου, που επιμελείται γραφιστικά και το περιοδικό του οργανισμού.
Σύντομα, οδηγηθήκαμε στο εσωτερικό της Πινακοθήκης όπου και η κ. Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα, είχε ξεκινήσει τον πρόλογό της για τον Γιάννη Μόραλη. Μαζί της ο κ. Χρόνης Μπότσογλου συμπλήρωσε την εισήγηση στον σπουδαίο Έλληνα ζωγράφο. Απέναντί τους, μία μεγάλη προσωπογραφία φωτογραφικού ρεαλισμού του Μόραλη, από τον Σκουλή, και έργα του ίδιου του καλλιτέχνη. Αφού σταμάτησε η ομιλία της διευθύντριας της Πινακοθήκης, ξεκίνησε η αληθινή πρόκληση: η διανοητική ανάγνωση ενός εικαστικού έργου, με παρτενέρ τους αυθεντικούς φωστήρες της ΜΕΝΣΑ.
Στεκόμαστε μπροστά στα περίφημα «Επιτύμβια» και επικρατεί δυσπιστία. «Ποιο ζωγράφισε πρώτο;», «Τι έκανε παράλληλα;», «Γιατί εδώ κάνει γωνία το σχήμα;». Ο Αλ. Παπανδρέου μου εξηγεί: «Οι συζητήσεις στη ΜΕΝΣΑ είναι πολλές φορές υπεραναλυτικές, γι’ αυτό και σε κάποιον ίσως να φαίνονταν ανούσιες. Κάποιες λεπτομέρειες παίζουν όμως πολύ σημαντικό ρόλο. Το να αναλύσεις, για παράδειγμα, σε έναν πίνακα του Μόραλη τις γωνίες και τις ευθείες γραμμές, τα χρώματα που επιλέγονται, το μέρος που τοποθετούνται, καθώς και η ανάλυση με βάση τη χρονολογία των έργων για εμάς έχει πολύ μεγάλη αξία. Για κάποιον, ωστόσο, που προσπαθεί να βγάλει μόνο ένα συναίσθημα από την εικόνα, μια τέτοια συζήτηση θα φανεί ανούσια».
Τον ρωτώ: «Ο Μόραλης είναι κατάλληλος καλλιτέχνης για συζήτηση στη ΜΕΝΣΑ;»
«Κοίταξε, ο Μόραλης είναι ένας καλός ζωγράφος, δεν είναι όμως ο πιο ευφυής Έλληνας καλλιτέχνης. Ο Τσαρούχης, για παράδειγμα, φαίνεται ότι είναι πιο ευφυής στον τρόπο με τον οποίο εκφράζεται. Η ευφυΐα είναι στοιχείο που μπορείς εύκολα να το διαπιστώσεις από την πρωτοτυπία, τις απόψεις και το έργο του καθενός».
«Ναι, αλλά χρειάζεται η ζωγραφική ευφυΐα;»
«Η υψηλή ευφυΐα σού δίνει έναν καινοτόμο τρόπο σκέψης. Αν η τέχνη χρειάζεται κάτι, αυτό είναι ένας διαφορετικός τρόπος αντίληψης των πραγμάτων. Επίσης η ζωγραφική συγκεκριμένα έχει σημαντική συνάφεια με τη σωστή δομή, τη συμμετρία, τα μαθηματικά, τη χημεία των χρωμάτων και πολλά άλλα που κάνουν το έργο πολυδιάστατο».
Στην παρέα έρχεται μία από τις λίγες κοπέλες του γκρουπ, η Ιωάννα. Τη ρωτώ πώς νιώθει που είναι μέλος της κάστας των πιο ευφυϊών Ελλήνων και γελά. «Δεν είναι κάτι τόσο σπάνιο να ανήκεις στο 2% του πληθυσμού, αν το σκεφτείς. Στην Ελλάδα υπάρχουν 200.000 άτομα με ανώτερη ευφυΐα, δηλαδή, ένα στα πενήντα άτομα που γνωρίζεις καθημερινά θα μπορούσε να είναι στον οργανισμό. Οπότε μιλάμε για καθημερινούς ανθρώπους. Βέβαια, στο σύλλογο θα βρεις και πολύ ιδιαίτερες περιπτώσεις».
Έτσι όπως είμαστε μια παρέα τεσσάρων ατόμων, τους ζητώ εμπιστευτικά να μου πουν τι βαθμό IQ έχουν, όπως παιδιά συζητούσαμε με τους φίλους μου στην παραλία, για τα προσόντα του καθενός μας. «Δεν λέμε συνήθως πόσο IQ έχουμε, δεν συνηθίζεται. Και όταν περάσεις στον οργανισμό, δεν δημοσιεύουν το σκορ σου. Όχι, δεν έχουμε κοινό από κάτω να χτυπά παλαμάκια». «Επίσης, πολλοί δεν λένε ούτε σε φίλους τους ότι πέρασαν, γιατί υπάρχει αυτός ο κοινωνικός ρατσισμός, η διάθεση για κατηγοριοποίηση στους Έλληνες», μου λέει ο Αλέξ. Παπανδρέου «Ωστόσο, δεν είναι και λίγοι αυτοί που θέλουν μόνο και μόνο την πιστοποίηση για να το δείξουν σε συνεντεύξεις για δουλειά, ως προσόν», συμπληρώνει απ’ την άλλη ο Αλέξανδρος Βάκουλας, φοιτητής και μέλος της ΜΕΝΣΑ εδώ και δύο χρόνια.
Λίγο-λίγο ξεθαρρεύουμε μεταξύ μας και σκέφτομαι να τους ρωτήσω μήπως αν συγκεντρώσουν όλοι μαζί τις σκέψεις τους σε κάποιον πίνακα τριγύρω, αυτός θα πάρει φωτιά· περιορίζομαι, όμως, προς το παρόν να ρωτήσω τι ακριβώς μετρά το περιβόητο τεστ της ΜΕΝΣΑ. «Τα τεστ λέγονται Figure Reasoning Tests και μετρούν την κοινή λογική. Δίνουν κάποιες σχηματικές παραστάσεις και σου ζητούν να κάνεις μεταφορά δομής από τη μία παράσταση στην άλλη. Δεν μετρούν, όμως, ούτε την κοινωνική αντίληψη, ούτε την αυτογνωσία, ούτε την ευφυΐα που αφορά το λόγο, ούτε και διάφορα άλλα είδη ευφυΐας. Οπότε δεν μπορούμε να μιλήσουμε για μια λέσχη αρίστων. Είναι λέσχη ατόμων που, βάσει συγκεκριμένου μετρήσιμου αριθμού, έχουν πετύχει να ανήκουν στο ανώτερο 2% όσον αφορά την ευφυΐα» απαντά ο Αλεξ. Βάκουλας.
Μετά από αρκετές παρατηρήσεις από τη φύλακα για τα ζωηρά σχόλιά μας, η συζήτηση συνεχίζεται σε ένα πιο πρόσφορο μέρος, μία καφετέρια κοντά στην Μιχαλακοπούλου. Το γκρουπ που ακολουθεί είναι σαφώς μικρότερο, διατηρεί όμως τη δυναμική του. Δίπλα μου ο Αλέξ. Βάκουλας, ρίχνει έναν τόνο ζάχαρη στον καφέ του, και σκέφτομαι τη γιαγιά μου που μου έλεγε πως η ζάχαρη βοηθά στη σκέψη κι εγώ την κορόιδευα. Ίσως σήμερα να είχα μπει στη ΜΕΝΣΑ αν την άκουγα.
Τον ρωτάω για ποιο λόγο αξίζει να μπει κανείς στον σύλλογο. «Υπάρχει σίγουρα ένας μύθος γύρω από τη ΜΕΝΣΑ. Είναι αντικειμενικά ένας οργανισμός που απαρτίζεται μόνο από τα υψηλότερα IQ της Ελλάδας. Άλλοι μπαίνουν από περιέργεια, άλλοι για να θρέψουν το εγώ τους και άλλοι για να συναναστραφούν με ενδιαφέροντα κόσμο. Εμένα προσωπικά η ΜΕΝΣΑ μου προσφέρει ένα καλό υπόβαθρο για να συμμετάσχω σε ενδιαφέρουσες συζητήσεις και να γνωρίσω ενδιαφέροντες ανθρώπους. Βέβαια, το ίδιο ενδιαφέρουσες συζητήσεις μπορεί να αναπτύξεις σε ένα στέκι αναρχικών ή σε ένα σαλόνι, ενώ ενδιαφέροντες ανθρώπους μπορείς να συναντήσεις σε οποιονδήποτε άλλο σύλλογο, από ενώσεις Κρητικών μέχρι φιλοζωϊκές οργανώσεις. Ο σημαντικότερος στόχος της ΜΕΝΣΑ, κατά τη γνώμη μου, πρέπει να είναι η στήριξη παιδιών με εξαιρετική ευφυΐα». Ένα ακόμη στοιχείο προσθέτει η Κατερίνα από δίπλα μου, που παρατηρεί πως ο σύλλογος βοηθά στην κοινωνικοποίηση αρκετών μελών, που δύσκολα θα έβρισκαν αλλού αυτή την ευκαιρία.
Με αφορμή τα αποτελέσματα των Πανελληνίων, ρωτώ τον Αλέξανδρο κατά πόσο το σύστημα παιδείας της Ελλάδας βοηθά ένα παιδί με εξαιρετική ευφυΐα να προοδεύσει. «Οι Πανελλήνιες είναι περισσότερο θέμα καταπόνησης παρά αντίληψης. Αυτό που επικρατεί είναι η παπαγαλία και όχι η συνδυαστική ικανότητα, η κριτική ματιά. Γι’ αυτό και συμβαίνει πολλές φορές χαρισματικά παιδιά να μην πηγαίνουν καλά στο σχολείο, επειδή τους φαίνεται υπερβολικά στείρο και υποβαθμισμένο το μάθημα στην τάξη». «Μπορεί να χαθούν άδικα τέτοιες περιπτώσεις παιδιών;». «Μπορεί να καθυστερήσουν, όμως αργά ή γρήγορα, βρίσκουν το δρόμο τους ακόμη και έξω από το εκπαιδευτικό σύστημα. Είτε μόνα τους είτε με την καθοδήγηση κάποιου έμπειρου ατόμου, που αντιλαμβάνεται τις δυνατότητές τους».
Βλέποντας τις πρώτες μπύρες να καταφτάνουν, ρωτώ την ομάδα: «Πού είναι πιθανότερο να συναντήσει κανείς έναν “Μενσανό”, σε μια βραδιά ποίησης ή σε ταβέρνα στη Βάρη;». Ο Αλ. Βάκουλας μου απαντά, πίνοντας τον ελληνικό-πετιμέζι. «Στη Βάρη μπορεί να βρεις περισσότερους. Οι άνθρωποι που ασχολούνται με την τέχνη έχουν άλλο αισθητήριο, δεν ψάχνονται αποκλειστικά στον τομέα της νοημοσύνης. Πάρε για παράδειγμα τον Andy Warhol, που δεν είχε ιδιαίτερα υψηλό IQ. Αντίθετα, σε ένα κοινό τραπέζι, μπορούν να αναπτυχθούν καλύτερα οι συζητήσεις. Ακόμη και οι διαφωνίες, που είναι αναπόδραστες, λύνονται καλύτερα σε ένα φιλικό τραπέζι».
«Το εξίσου γνωστό EQ, είναι ορθό τεστ ή είναι απλά παρηγοριά για όποιον δεν χωρά στη MEΝΣΑ;»
«Το EQ είναι ένας ασαφής δείκτης που δεν έχει οριστεί αυστηρά και χρησιμοποιεί ποιοτικές μεθόδους.» μου λέει ο Ανδρέας Αθανασάκης, μέλος της ΜΕΝΣΑ, από το βάθος του τραπεζιού και όλοι οι παρευρισκόμενοι δείχνουν να συμφωνούν. Ο Αλέξανδρος συμπληρώνει:«Εκ των πραγμάτων όταν κάνεις ποιοτική έρευνα, όπως ένα ανοιχτό ερωτηματολόγιο, δεν μπορείς να έχεις αντικειμενικά αποτελέσματα. Το EQ, πάντως, αφορά την κοινωνική νοημοσύνη και την αυτογνωσία. Είναι η δυνατότητα να μπεις στη θέση του άλλου, η «συμπάθεια» που λέμε. Προσωπικά, δεν θεωρώ σωστή την εμπορευματοποίηση του συγκεκριμένου τεστ, το οποίο, μάλιστα, βρίσκει εφαρμογή μόνο σε εταιρίες για διαχείριση προσωπικού».
«Ποιος πολιτικός θα πέρναγε τις εξετάσεις της ΜΕΝΣΑ;»
«Αρκετοί», απαντάει με σιγουριά ο πρόεδρος του συλλόγου Χρήστος Αποστολίδης. «Ο Βενιζέλος για παράδειγμα, θα περνούσε;». «Ο Βενιζέλος έχει χάρισμα στο λόγο, όμως αυτός που θα πέρναγε σίγουρα είναι ο Πάγκαλος!». «Μη σε εκπλήσσει αυτό. Το γεγονός ότι ένα πρόσωπο καταφέρνει να είναι στο πολιτικό σκηνικό τόσα χρόνια είναι γεγονός που δηλώνει κάποιες δεξιότητες. Είτε δηλαδή έχει κληρονομήσει κάποιο μηχανισμό ή αναγκάζεται να δημιουργήσει μόνος του έναν. Στην πολιτική είτε σε χρησιμοποιούνε είτε καταφέρνεις να χρησιμοποιείς τους άλλους. Αν ανήκεις στη δεύτερη περίπτωση, λογικά έχεις οξυμένη αντίληψη των πραγμάτων».
«Ο πρωθυπουργός θα έμπαινε στη ΜΕΝΣΑ;»
«Ο πρωθυπουργός πρέπει να έχει κάνει το τεστ. Δεν θυμάμαι καλά, αλλά πρέπει να έχει IQ πάνω από 120 αλλά κάτω από 130», μου λέει ο Χρ. Αποστολίδης. «Άρα κόπηκε..», λέω εγώ.
«Κόπηκε, δεν κόπηκε, είναι εκλεγμένος, αυτό δεν το αλλάζει κανένα τεστ».
«Το 120 τον κατατάσσει πάνω από το μέσο όρο αλλά το πιο σημαντικό χαρακτηριστικό για έναν πολιτικό δεν είναι η ευφυΐα του αλλά το φιλότιμο του, ειδικά σε αυτή την δύσκολη συγκυρία» προσθέτει ο Αλεξ. Παπανδρέου. «Όπως έχει πει και ο Νίκος Λυγερός, ο κυβερνήτης μιας χώρας πρέπει να είναι 19% πιο έξυπνος από τον μέσο ψηφοφόρο του» συμπληρώνει η Κατερίνα, που αν και δεν ανήκει στο γκρουπ της ΜΕΝΣΑ, είναι καλά διαβασμένη.
«Αυτό συμβαίνει γιατί αν πάει ένας άνθρωπος όπως ο Ν. Λυγερός με IQ 189 να απευθυνθεί στο κοινό που έχει μέσο IQ 100, δεν θα τον καταλάβει κανείς και θα τον περάσουν για τρελό. Η επικοινωνία γίνεται κλιμακωτά» συμπληρώνει ο Αλέξανδρος Π.
Σε λίγο η συζήτηση επικεντρώνεται στον Αλέξανδρο Παπανδρέου ο οποίος αποδεικνύεται πολύ πρόθυμος στις ερωταπαντήσεις.
«Θεωρείς πως θα έπρεπε η ΜΕΝΣΑ να αναλάβει την εξουσία;»
«Δεν τίθεται θέμα εξουσίας. Άλλωστε δεν είναι μόνο η ευφυΐα που παίζει ρόλο στη διοίκηση μιας χώρας. Θα έπρεπε, όμως, να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη η άποψη ευφυϊών ανθρώπων».
«Τα άτομα που έχουν αυξημένο IQ το αξιοποιούν συνήθως προς όφελος δικό τους ή του συνόλου;»
«Ο καθένας μπορεί να κάνει κάτι ξεχωριστό για τον εαυτό του. Επειδή όμως η κοινωνία ασχολείται πάντοτε με τον μέσο όρο, οι δραστηριότητές του μπορεί να μένουν στην αφάνεια. Στον τομέα τους όμως, τα άτομα με αυξημένη αντίληψη συνήθως διακρίνονται. Ένα άτομο με υψηλή νοημοσύνη μπορεί να διακριθεί σε πολλούς τομείς. Αντίθετα, ένα άτομο με ταλέντο διακρίνεται συνήθως σε έναν τομέα. Σε αυτό τον τομέα, μπορεί να είναι καλύτερο από εκείνον με το υψηλό IQ, αλλά ο δεύτερος είναι πιο σφαιρικά ανεπτυγμένος».
«Η ΜΕΝΣΑ είναι “Αγανακτισμένη”;»
«Είναι χαρακτηριστικό του σκεπτόμενου ανθρώπου να αγανακτά όταν καταπατώνται τα δικαιώματά του» μου λέει ο Αλέξανδρος. «Βέβαια, το γεγονός ότι αγανακτά, δεν σημαίνει ότι έχει και πάντα δίκιο, γιατί, αν θες τη γνώμη μου, όλοι έχουμε μερίδιο ευθύνης».
«Πότε θα γίνει η επόμενη συνάντηση της διεθνούς κοινότητας της ΜΕΝΣΑ;»
«01 με 07 Αυγούστου θα γίνει το επόμενο συνέδριο στην Γαλλία στο οποίο συμμετέχουμε με τη διάλεξη μου για τον κλασσικό φιλελευθερισμό. Οι συναντήσεις αυτές βοηθούν να γνωριστούν μεταξύ τους τα μέλη της ΜΕΝΣΑ ανά τον κόσμο και να ανταλλάξουν ιδέες. Αυτή η συνάντηση θα έχει ως θέμα της τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη γευσιγνωσία. Οπότε καλύπτει ευρύ φάσμα θεμάτων, ενώ παράλληλα διεξάγεται κυνήγι θησαυρού και διάφορα παιχνίδια-γρίφοι. Επίσης προετοιμαζόμαστε για το παγκόσμιο πρωτάθλημα γρίφων, που θα γίνει 06-13 Νοεμβρίου στην Ουγγαρία. Εμείς θα είμαστε η ελληνική αντιπροσωπεία».
«Είναι πράγματι ο κύβος του Ρούμπικ, το κομπολόι των Μενσανών;»
«Δεν νομίζω ότι κανένας στη ΜΕΝΣΑ ασχολείται με τον συγκεκριμένο γρίφο, όμως δεν είναι τόσο περίπλοκος όσο πιστεύεις. Πρέπει απλά να βρεις τον αλγόριθμο που το αυτοματοποιεί. Αν δηλαδή, βρεις τα σταθερά σημεία που δεν μετακινούνται, αυτά σου υποδεικνύουν και τη λύση του παζλ».
«Το τεστ του Αϊνστάιν, είναι εξίσου χρήσιμο όσο της ΜΕΝΣΑ;»
«Το τεστ ήταν χρήσιμο την εποχή που βγήκε. Η νοημοσύνη από τότε έχει εξελιχθεί σε τέτοιο σημείο, που ο καθένας μπορεί να λύσει το συγκεκριμένο τεστ και όχι μόνο το 2%. Ο δείκτης ευφυΐας χάρη στις νέες τεχνολογίες και την εκπαίδευση έχει αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία 30-40 χρόνια».
«Ο Μαγκάιβερ θα έμπαινε στη ΜΕΝΣΑ πιστεύεις;»
«Σίγουρα. Ήταν ευρηματικός, βλέπεις. Συνδύαζε ταχύτητα σκέψης, συνδυαστικές ικανότητες, ανάλυση και σύνδεση. Ναι, σίγουρα θα έμπαινε».
*Το επίσημο site της ελληνικής ΜΕΝΣΑ είναι http://www.mensa.org.gr/
*Το επόμενο τεστ της ΜΕΝΣΑ, θα διεξαχθεί στις 02-07-2011 στις 17:00, στο Ξενοδοχείο «PHILIPPOS» , οδός Μητσαίων 3, Μετρό Ακρόπολη. Το κόστος συμμετοχής είναι 30€ (και 20€ για τους φοιτητές)