Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα καλέσει τα κράτη μέλη να εντείνουν τη μάχη ενάντια στους φορολογικούς παραδείσους και να βελτιώσουν τους φοροεισπρακτικούς μηχανισμούς, κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης που θα γίνει την επόμενη Τρίτη, εν όψει του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 22ας Μαΐου.
Την ίδια μέρα θα τεθεί σε ψηφοφορία ένα ψήφισμα που υποστηρίζει ότι τα κράτη μέλη θα πρέπει να ενώσουν τις δυνάμεις τους, ώστε να μειώσουν κατά το ήμισυ μέχρι το 2020 το «φορολογικό κενό» από φόρους που δεν έχουν εισπραχθεί και ανέρχονται σε ένα τρισεκατομμύριο ευρώ.
Το κείμενο αυτό αναμένεται να συγκεντρώσει συντριπτική πλειοψηφία, καθώς έχει περάσει με ομοφωνία από τις αρμόδιες επιτροπές.
Ενδεικτική της κατάστασης που επικρατεί σήμερα στην Ευρώπη, όπως τουλάχιστον την καταγράφουν οι ευρωβουλευτές είναι η εισηγητική έκθεση που συνοδεύει το σχετικό ψήφισμα.
Σύμφωνα με αυτήν, εκτιμάται ότι κάθε χρόνο στην ΕΕ η απώλεια φορολογικών εσόδων φτάνει το ένα τρισεκατομμύριο ευρώ, λόγω φορολογικής απάτης ή φοροδιαφυγής. Το ανησυχητικό αυτό μέγεθος του φορολογικού χάσματος αντιστοιχεί περίπου σε επιβάρυνση ύψους 2.000 € για κάθε Ευρωπαίο πολίτη. Ο μέσος όρος των φορολογικών απωλειών στην Ευρώπη σήμερα υπερβαίνει το συνολικό ποσό με το οποίο χρηματοδοτούν τα κράτη μέλη την υγειονομική περίθαλψη και είναι τετραπλάσιο του ποσού που καταβάλλεται στην ΕΕ για την παιδεία.
Κατά τους Ευρωβουλευτές όλων των ομάδων το υφιστάμενο φορολογικό χάσμα στην Ευρώπη αντιπροσωπεύει όχι απλώς μια ανησυχητική απώλεια δημοσίων εσόδων, αλλά και κίνδυνο για τη διασφάλιση του κοινωνικού μοντέλου της ΕΕ που βασίζεται στις ποιοτικές δημόσιες υπηρεσίες που είναι διαθέσιμες σε όλους.
Αποτελεί απειλή για την εύρυθμη λειτουργία της ενιαίας αγοράς και πλήγμα στην αποτελεσματικότητα και δικαιοσύνη των φορολογικών συστημάτων εντός της ΕΕ. Η απώλεια εσόδων συνεχίζει να αυξάνει το έλλειμμα και το επίπεδο χρέους στα κράτη μέλη σε μια κομβική συγκυρία για την αντιμετώπιση της κρίσης. Λόγω της φορολογικής απάτης και της φοροδιαφυγής, είναι περιορισμένα τα κονδύλια που διατίθενται για την ενίσχυση των δημοσίων επενδύσεων, της ανάπτυξης και της απασχόλησης.
Και όλα αυτά συμβαίνουν σε μια εποχή όπου έχει ξεσπάσει η μεγαλύτερη οικονομική, δημοσιονομική και κοινωνική κρίση των τελευταίων δεκαετιών, όταν οι αυτόματοι σταθεροποιητές του κράτους πρόνοιας εξακολουθούν να έχουν σήμερα μεγαλύτερη αξία από ποτέ για τη διασφάλιση της ανάπτυξης και της κοινωνικής συνοχής. Δεν πρέπει επίσης να λησμονούμε ότι η αποτελεσματική και προοδευτική φορολόγηση έχει θεμελιώδη σημασία για τις δημόσιες αρχές, προκειμένου αυτές να ανταποκριθούν στο καθήκον της εκπλήρωσης των υποχρεώσεών τους και προκειμένου να ανταποκριθούν στις ανάγκες και προσδοκίες των πολιτών τους.
Μεγάλο μέρος της μη φορολογημένης ρευστότητας διοχετεύεται σε δραστηριότητες χρηματοοικονομικών συναλλαγών και όχι σε δημόσια κατανάλωση και επενδύσεις. Επιπλέον, η έλλειψη συντονισμού των φορολογικών πολιτικών στην ΕΕ έχει ως αποτέλεσμα σημαντικό φορτίο και διοικητική επιβάρυνση των πολιτών και των επιχειρήσεων που λειτουργούν διασυνοριακά εντός της ΕΕ και ενδέχεται να οδηγήσουν σε μη φορολόγηση ή φορολογική απάτη και φοροαποφυγή.
Σήμερα, ένας διαρκώς αυξανόμενος αριθμός ευρωπαϊκών επιχειρήσεων και ατόμων αντιμετωπίζουν συγκριτικό μειονέκτημα σε σύγκριση με αυτούς που βρίσκουν τρόπους και αποφεύγουν την καταβολή του δικαίου μεριδίου τους. Κατά συνέπεια, η κλίμακα της φορολογικής απάτης και της φοροδιαφυγής καταλήγει στην υπονόμευση της πίστης και εμπιστοσύνης των πολιτών στη δικαιοσύνη και τη νομιμότητα της συλλογής φόρων και του φορολογικού συστήματος συνολικά.
Επιπλέον, χώρες που είναι εντεταγμένες σε προγράμματα βοήθειας διαπιστώνουν ότι, μετά την επιτάχυνση της είσπραξης φόρων και την εξάλειψη των προνομίων σύμφωνα με τις προτάσεις της τρόικας, πολλές από τις μεγαλύτερες εταιρείες τους εγκαταλείπουν τη χώρα προκειμένου να επωφεληθούν από φορολογικά προνόμια που προσφέρονται από άλλες χώρες. Στην περίπτωση της Ελλάδας, η Επιτροπή υπολόγισε ότι, από τις αρχές του 2012, περίπου 60 δισεκατομμύρια ευρώ μεταφέρθηκαν από την Ελλάδα σε ελβετικές τράπεζες.
Η φορολογική απάτη και η φοροδιαφυγή αποτελούν ωστόσο ένα σοβαρό και πολύπλευρο πρόβλημα που απαιτεί συντονισμένη προσέγγιση, σε εθνικό, ενωσιακό και διεθνές επίπεδο. Καθόσον τα κράτη μέλη διατηρούν την αρμοδιότητα στα φορολογικά συστήματά τους, η δράση σε εθνικό επίπεδο είναι καθοριστική.
Η σημερινή όμως παγκοσμιοποιημένη οικονομία με τη διασυνοριακή φύση της φορολογικής απάτης και της φοροδιαφυγής, σε συνδυασμό με την προσπάθεια των κρατών μελών να διατηρήσουν την ανταγωνιστικότητά τους, τα αποκλειστικώς μονομερή εθνικά μέτρα δεν μπορούν να αποφέρουν το επιθυμητό αποτέλεσμα. Ως εκ τούτου, όλοι η εστίαση πρέπει να δοθεί στη χάραξη μιας συνεκτικής, συγκεκριμένης κοινής ευρωπαϊκής φορολογικής στρατηγικής, που θα ενστερνιστούν και θα εφαρμόσουν όλα τα κράτη μέλη.
Κύριοι στόχοι: Μείωση κατά το ήμισυ του φορολογικού χάσματος μέχρι το 2020
Το σχέδιο δράσης της Επιτροπής για μια πιο αποτελεσματική απάντηση της ΕΕ στη φοροδιαφυγή και την φοροαποφυγή, καθώς και οι συστάσεις που αποσκοπούν στην ενθάρρυνση των κρατών μελών να αναλάβουν άμεση και συντονισμένη δράση για την καταπολέμηση των φορολογικών παραδείσων και του επιθετικού φορολογικού σχεδιασμού, αποτελούν βήματα προς τη σωστή κατεύθυνση.
Για να δεσμευθούν τα κράτη μέλη σε ένα φιλόδοξο και ρεαλιστικό στόχο για μείωση κατά το ήμισυ του φορολογικού χάσματος μέχρι το 2020, που θα τους επιτρέψει σταδιακά να δημιουργήσουν νέα φορολογικά έσοδα, χωρίς αύξηση των φορολογικών συντελεστών, που αντιστοιχεί σε μερικές εκατοντάδες δισεκατομμύρια ευρώ σε ετήσια βάση, η Επιτροπή πρέπει να αναλάβει περαιτέρω μέτρα για να αναπτύξει μια συνολική στρατηγική για τη γεφύρωση του φορολογικού χάσματος στην ΕΕ, με βάση συγκεκριμένες νομοθετικές πράξεις.
Συγκεκριμένα, η ανάληψη αποφασιστικής δέσμευσης για μείωση του φορολογικού χάσματος θα συνέβαλε την αναγκαία σταθεροποίηση των χρηματαγορών, καθόσον θα μείωνε σημαντικά τη διαθέσιμη ρευστότητα για χρηματοοικονομική κερδοσκοπία που δεν έχει σχέση με την πραγματική οικονομική δραστηριότητα.
Θα αύξανε επίσης τα διαθέσιμα δημόσια έσοδα για τη λήψη μέτρων δημοσιονομικής προσαρμογής, χαλαρώνοντας τον αντίκτυπο της λιτότητας. Θα διασφαλιζόταν η διάθεση των αναγκαίων πόρων για αύξηση των δημοσίων επενδύσεων που θα λειτουργούσε προς την κατεύθυνση της ενίσχυσης της διεθνούς ανταγωνιστικότητας της ΕΕ και του αναπτυξιακού δυναμικού. Επιπλέον, η αποτελεσματικότητα και η δικαιοσύνη των εθνικών φορολογικών συστημάτων στην ΕΕ θα βελτιώνονταν, σε συνδυασμό με την ενίσχυση της γενικής φορολογικής συμμόρφωσης.
Τα κράτη μέλη πρέπει να επιμείνουν στη δέσμευση που ανέλαβαν για «αναγνώριση της σημασίας της λήψης αποτελεσματικών μέτρων για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής και της φορολογικής απάτης, ακόμη περισσότερο σε εποχές δημοσιονομικών περιορισμών και οικονομικής κρίσης», όπως ανέφεραν τα συμπεράσματα του Συμβουλίου Οικονομικών και Νομισματικων Υποθέσεων της 13ης Νοεμβρίου 2012.
Ένα πρώτο βήμα θα ήταν να αναληφθούν σοβαρές διαπραγματεύσεις και να υπάρξει ολοκλήρωση όλων των εκκρεμών νομοθετικών προτάσεων που αφορούν τα θέματα της φορολογικής απάτης, της φοροδιαφυγής και των φορολογικών παραδείσων. Είναι επίσης απαραίτητη η έγκριση των συστάσεων και του σχεδίου δράσης της Επιτροπής.
Προτάσεις για την επίτευξη του κύριου στόχου
Ένα σημαντικό βήμα είναι η ενίσχυση της αξιοποίησης του ευρωπαϊκού εξαμήνου με την ενσωμάτωση της στρατηγικής για την κάλυψη του φορολογικού χάσματος της ΕΕ στα ετήσια προγράμματα σταθερότητας και ανάπτυξης καθώς και στα ετήσια προγράμματα μεταρρύθμισης.
Όσον αφορά τα άμεσα μέτρα για την αντιμετώπιση της φορολογικής απάτης ή της φοροδιαφυγής (παράνομη δραστηριότητα με βάση την οποία παρακάμπτονται οι φορολογικές υποχρεώσεις), τα κράτη μέλη πρέπει να διαθέσουν επαρκείς πόρους στις εθνικές φορολογικές υπηρεσίες καθώς και στο προσωπικό που διενεργεί τους φορολογικούς ελέγχους.
Η εισηγήτρια προτείνει επίσης στα κράτη μέλη να άρουν τις τραπεζικές άδειες στα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα που συμβάλλουν ενεργά σε περιπτώσεις φορολογικής απάτης προσφέροντας προϊόντα και/ή υπηρεσίες σε πελάτες ώστε να τους δίνεται η δυνατότητα να αποφύγουν την καταβολή φόρων ή εφόσον αρνηθούν να συνεργαστούν με τις φορολογικές αρχές.
Επιπλέον, η εισηγήτρια υποστηρίζει την επιβολή υποχρεωτικού CCCTB καθώς και τη χάραξη νέων στρατηγικών για την καταπολέμηση της απάτης στον τομέα του ΦΠΑ και αυστηρότερη αντιμετώπιση της φορολογικής απάτης μέσω της άσκησης ποινικών διώξεων, πεδίο στο οποίο η Επιτροπή πρέπει να ενισχύσει τη συνεργασία της με άλλα όργανα επιβολής του νόμου στην ΕΕ, και ιδίως με τις αρχές που είναι αρμόδιες για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, καθώς και τις υπηρεσίες στυς τομείς της δικαιοσύνης και κοινωνικής ασφάλισης. Στην αναθεώρηση της τρίτης οδηγίας για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης χρήματος από παράνομες δραστηριότητες πρέπει να περιληφθεί ρητή αναφορά των φορολογικών εγκλημάτων ως στοιχειοθετημένων αδικημάτων νομιμοποίησης χρήματος από παράνομες δραστηριότητες.
Η φοροαποφυγή αποτελεί την άλλη πτυχή του προβλήματος και είναι νόμιμη αλλά ανάρμοστη αξιοποίηση του φορολογικού καθεστώτος προς ίδιον όφελος, προκειμένου να περιοριστεί ή να αποφευχθεί εντελώς η φορολογική υποχρέωση και γι' αυτό απαιτεί διαφορετική δέσμη δράσεων.
Συνδέεται στενά με την ερμηνεία του επιθετικού φορολογικού σχεδιασμού, όπου οι μεγάλες εταιρείες προβαίνουν σε ευρύ φορολογικό σχεδιασμό, μεταφέροντας τεχνητά κέρδη προκειμένου να περιορίσουν τον πραγματικό φορολογικό συντελεστή και να μειώσουν τις φορολογικές τους υποχρεώσεις. Η εισηγήτρια επιθυμεί την αναβάθμιση της οδηγίας φορολόγησης των αποταμιεύσεων, ούτως ώστε να τερματιστεί οριστικά το τραπεζικό απόρρητο και θεωρεί ότι είναι πλέον καιρός το Λουξεμβούργο και η Αυστρία να εγκαταλείψουν την αρνητική θέση τους για τη σύναψη αποτελεσματικής συμφωνίας με την Ελβετία.
Επιπλέον οι προϋποθέσεις για υποβολή εκθέσεων ανά χώρα όσον αφορά τις διασυνοριακές εταιρείες, έχει ζωτική σημασία για τον εντοπισμό της εταιρικής φοροαποφυγής και η εισηγήτρια υποστηρίζει ότι η Επιτροπή πρέπει να θεσπίσει την ανά χώρα υποβολή εκθέσεων για τις διασυνοριακές εταιρείες σε όλους τους τομείς, όπου θα απαιτείται η κοινοποίηση πληροφοριών σχετικά με τις εμπορικές δραστηριότητες ενός ομίλου συνολικά, προκειμένου να ελέγχεται κατά πόσον γίνονται σεβαστοί οι κανόνες περί μεταφοράς της τιμολόγησης.
Επίσης, είναι απαραίτητο να υπάρξει περαιτέρω δράση για τη βελτίωση του εντοπισμού των φορολογουμένων, τη φορολόγηση του ηλεκτρονικού εμπορίου, την αποτελεσματικότητα των μηχανισμών συλλογής φορολογικών εσόδων, την αύξηση της διαφάνειας των εταιρικών μητρώων και των μητρώων των τραστ, καθώς και βελτίωση της αποτελεσματικότητας του κώδικα δεοντολογίας για τη φορολόγηση των επιχειρήσεων και ένας νέος κώδικας δεοντολογίας για τους ελεγκτές και τους συμβούλους.
Οι φορολογικοί παράδεισοι
Στο θέμα των φορολογικών παραδείσων, η εισηγήτρια ζητεί να υπάρξει ενιαία ευρωπαϊκή προσέγγιση από όλα τα κράτη μέλη. Τα κράτη μέλη των οποίων η φορολογική βάση επλήγη λόγω αδιαφανών ή ζημιογόνων φορολογικών μέτρων ή φορολογικών παραδείσων, συνήθως εξετάζουν σειρά μέτρων που αποσκοπούν στην αποτροπή του αρνητικού αντίκτυπου.
Η απάντηση από πλευράς φορολογουμένων στις περιπτώσεις αυτές συχνά περιλαμβάνει τη δρομολόγηση επιχειρήσεων ή συναλλαγών μέσω άλλου κράτους, με χαμηλότερο επίπεδο προστασίας. Κατά συνέπεια, στην ΕΕ η συνολική προστασία των φορολογικών εσόδων των κρατών μελών είναι εξίσου αποτελεσματική με την ασθενέστερη αντιμετώπιση οιουδήποτε κράτους μέλους. Ένας τρόπος για την αντιμετώπιση του προβλήματος θα ήταν να υπάρξει ενιαία ευρωπαϊκή απάντηση. Για να διασφαλισθεί η αποτελεσματικότητα μιας τέτοιας προσέγγισης, η εισηγήτρια ζητεί από την Επιτροπή να περιλάβει στη στρατηγική της ΕΕ για το φορολογικό χάσμα, σαφή ορισμό των φορολογικών παραδείσων, κοινή δέσμη κριτηρίων για τον εντοπισμό των φορολογικών παραδείσων, καθώς και κατάλληλα μέτρα που πρέπει να εφαρμοστούν σε εντοπισμένες δικαιοδοσίες.
Προχωρώντας ένα ακόμη βήμα, η εισηγήτρια προτείνει ο ορισμός των φορολογικών παραδείσων να βασιστεί στα κριτήρια του Παγκόσμιου Φόρουμ και της Ομάδας του Κώδικα Δεοντολογίας. Η δημιουργία ευρωπαϊκού μαυροπίνακα πρέπει, κατά την άποψη του εισηγητή, να οδηγήσει σε αναστολή ή καταγγελία των υφιστάμενων συμβάσεων περί διπλής φορολόγησης που έχουν συνάψει κράτη μέλη με δικαιοδοσίες που έχουν χαρακτηριστεί φορολογικοί παράδεισοι και έχουν περιληφθεί στον ευρωπαϊκό μαυροπίνακα.
Τέλος, η εισηγήτρια θα επιθυμούσε να δει την Επιτροπή να θεσπίζει σύστημα κινήτρων για δικαιοδοσίες που ξεκινούν διμερείς διαπραγματεύσεις με την ΕΕ αφού περιελήφθησαν σε μαυροπίνακα και να ζητήσει από τα κράτη μέλη να απαλείψουν τις τρίτες χώρες από τον ευρωπαϊκό μαυροπίνακα μόλις αυτές πάψουν να αποτελούν φορολογικούς παραδείσους. Είναι σημαντικό να καταβληθεί προσπάθεια προς την κατεύθυνση των προληπτικών δράσεων, όπου η στενότερη συνεργασία για την παροχή βοήθειας σε αναπτυσσόμενες τρίτες χώρες οι οποίες δεν είναι φορολογικοί παράδεισοι, θα βοηθούσε να καταπολεμηθούν αποτελεσματικά η φορολογική απάτη, η φοροαποφυγή και ο επιθετικός φορολογικός σχεδιασμός.