Τη δεκαετία του 1980 το Κρεμλίνο χρησιμοποιούσε το «κουβανικό σώμα» και τους «συμβούλους» του για να υποστηρίζει φιλικά καθεστώτα στην Αφρική και σήμερα ο Βλαντίμιρ Πούτιν έχει τη διαβόητη μισθοφορική οργάνωση Wagner Group, που έχει εμπλακεί σε ένα μεγάλο «σαφάρι» στη Μαύρη Ήπειρο εδώ και χρόνια.
Απόρρητα έγγραφα του αμερικανικού Πενταγώνου, που διέρρευσαν στο Διαδίκτυο, επιβεβαιώνουν σύμφωνα με τη Washington Post όσα έχουν δει το φως τα τελευταία χρόνια, ότι δηλαδή η Ρωσία με όχημα και τη Wagner Group έχει στήσει προγεφυρώματα, έχει υποστηρίξει αφρικανικούς στρατούς και κινήθηκε για να συμπήξει έναν αντιδυτικό συνασπισμό στη Μαύρη Ήπειρο – στόχος που επεκτάθηκε μετά την εισβολή στην Ουκρανία με επαναλαμβανόμενες αποστολές και αναζήτηση διπλωματικών ερεισμάτων – π.χ. στη Νότια Αφρική – υποσχέσεις και βοήθεια.
Η δράση της Wagner Group σε 12 χώρες της Μαύρης Ηπείρου
Οι μισθοφόροι της Wagner Group του Γιεβγκένι Πριγκόζιν δρουν – ή προσπαθούν να το κάνουν – σε 12 αφρικανικές χώρες. Στην αρχή η παρουσία τους είναι απλώς μια φήμη, αργότερα γίνεται ένα κοινό μυστικό. Στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, για παράδειγμα, σύμφωνα με τον Ρώσο πρεσβευτή, 1890 «Ρώσοι εκπαιδευτές» υποστήριξαν τα κυβερνητικά στρατεύματα στον εμφύλιο πόλεμο.
Έως και 1.200 μισθοφόροι της Wagner Group - που η Ουάσιγκτον έχει χαρακτηρίσει εγκληματική οργάνωση - φέρονται να πολεμούν στο πλευρό του ηγέτη των ανταρτών, Χαλίφα Χαφτάρ στη Λιβύη. Σύμφωνα με παρατηρητές, η φιλορωσική και αντιδυτική στρατιωτική χούντα στο Μάλι έχει επίσης φέρει στη χώρα εκατοντάδες μαχητές της Wagner Group, οι οποίοι κατηγορούνται για σοβαρές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων εκεί.
«Με την πάροδο του χρόνου, η Wagner Group αναπτύχθηκε πέρα από τις ιδιωτικές στρατιωτικές υπηρεσίες σε ένα δίκτυο σχέσεων με εταιρείες σε διάφορες αφρικανικές χώρες», δήλωσε στη DW ο αναλυτής Ιούλιαν Ράντεμεϊερ από το δίκτυο της κοινωνίας των πολιτών «Παγκόσμια Πρωτοβουλία κατά του Διεθνούς Οργανωμένου Εγκλήματος» (GIATOC). «Λειτουργούν σε αυτή τη γκρίζα ζώνη μεταξύ περισσότερο ή λιγότερο παράνομων δραστηριοτήτων και καλύπτουν καλά ολόκληρη την περιοχή», λέει.
Σουδάν, «χώρα-κλειδί» της Ρωσίας στην Αφρική
Ιδιαίτερα στο Σουδάν οι μισθοφόροι της Wagner Group είναι πολυάριθμοι. Ακόμη και κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης του δικτάτορα Ομάρ Αλ Μπασίρ οι άδειες για τα ορυχεία χρυσού πήγαιναν στη ρωσική εταιρεία «M-Invest», η οποία φέρεται να ελέγχεται από τον Πριγκόζιν. Έτσι, οι άνθρωποι της Wagner Group ανέλαβαν και την αποστολή να διασφαλίσουν τις δραστηριότητες της εταιρείας στα ορυχεία χρυσού, όπως έβαλε ο Πριγκόζιν στο μάτι τα ορυχεία του Μπαχμούτ στην Ουκρανία.
Το 2017 ο τότε δικτάτορας του Σουδάν Oμάρ Αλ Μπασίρ και ο Πούτιν συναντήθηκαν στο Σότσι για να προαναγγείλουν μια «νέα φάση» συνεργασίας. Ο Αλ Μπασίρ υποσχέθηκε στον Πούτιν ότι το Σουδάν θα μπορούσε να εξυπηρετήσει τη Ρωσία ως «χώρα-κλειδί για την Αφρική». Σε αντάλλαγμα εξασφάλισε στρατιωτική υποστήριξη, η οποία όμως τελικά δεν απέτρεψε την πτώση του τον Απρίλιο του 2019.
Παρόλο που το Σουδάν κάθε τόσο προσπαθεί να επιστρέψει σε μια συνταγματική τάξη, οι μισθοφόροι παραμένουν στη χώρα και έχουν αυξήσει ακόμη περισσότερο την επιρροή τους στον σουδανικό στρατό. Η συμφωνία ήταν ότι η στρατιωτική κυβέρνηση διατηρεί τον έλεγχο του Σουδάν υπό οποιεσδήποτε συνθήκες και λαμβάνει ενεργή υποστήριξη από τους Ρώσους μισθοφόρους, ενώ το Κρεμλίνο έχει πρόσβαση σε άλλα κερδοφόρα ορυχεία χρυσού.
Σύμφωνα με δημοσιεύματα οι παρατηρητές λένε ότι η Ρωσία ενδιαφέρεται πρωτίστως για τη διασφάλιση της πρόσβασης στις πολύτιμες πρώτες ύλες του Σουδάν. Εκτός από τον χρυσό, αυτές περιλαμβάνουν μαγγάνιο και πυρίτιο. Τα κοιτάσματα ουρανίου παρουσιάζουν επίσης ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη Ρωσία, η οποία επιειρεί να ικανοποιήσει την πείνα για ενέργεια στην Αφρική.
Η Wagner Group ως όχημα για τη ρωσική επιρροή στην Αφρική
Ο αναλυτής Ιούλιαν Ράντεμεϊερ βλέπει την ομάδα Wagnerκυρίως ως όργανο του Κρεμλίνου για την αυξανόμενη οικονομική και στρατιωτική επιρροή του στην Αφρική. Το Σουδάν είναι μόνο ένα από τα πολλά παραδείγματα. Με τους συναδέλφους του δημοσίευσε πρόσφατα μια έκθεση για τη συνολική δραστηριότητα της ομάδας Βάγκνερ στην Αφρική. «Είναι ο σημαντικότερος ρωσικός παράγοντας στην Αφρική σήμερα και οι δραστηριότητές της ασκούν κακή επιρροή στην ήπειρο», λέει.
Η Ρωσία αγωνίζεται για μεγαλύτερη επιρροή στην Αφρική. Η ομάδα Wagnerείναι εξίσου χρήσιμη, όσο και οι επισκέψεις του υπουργού Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ, αλλά και οι συμφωνίες για στρατιωτική συνεργασία και ακόμη, σε ορισμένες περιπτώσεις, οι δωρεάν παραδόσεις τροφίμων και λιπασμάτων. Πιθανώς ως ευχαριστώ, η Μόσχα μπόρεσε να καταγράψει 15 αποχές από την Αφρική στο τελευταίο ψήφισμα του ΟΗΕ για τον επιθετικό πόλεμο στην Ουκρανία. Η Ερυθραία και το Μαλί τάχθηκαν ακόμη πιο ξεκάθαρα στο πλευρό της Ρωσίας, απορρίπτοντας το σχέδιο ψηφίσματος.
«Ελκυστική πρόταση» για αφρικανικές κυβερνήσεις
Το Κρεμλίνο χρησιμοποιεί τους μισθοφόρους ως «όργανο διπλωματίας στην Αφρική», σύμφωνα με εκπρόσωπο της ερευνητικής συλλογικότητας «All Eyes on Wagner» σε συνέντευξή του στη DW, με το ψευδώνυμο Γκάμπριελ. Τονίζει ότι οι ντόπιοι μισθοφόροι ανήκουν σε θυγατρικές εταιρείες. «Στη Ρωσία, οι ιδιωτικές στρατιωτικές εταιρείες απαγορεύονται, αλλά επιτρέπεται σε κάποιο βαθμό να δραστηριοποιούνται εκτός Ρωσίας», λέει ο Γκάμπριελ. «Και κάθε φορά το Κρεμλίνο δίνει την άδεια στην Wagner Group να αναπτύξει τις δραστηριότητές της στην Αφρική».
Για τις αφρικανικές κυβερνήσεις που έχουν περιορισμένα μετρητά, μπορεί να είναι πολύ ελκυστικό να πληρώνουν για τις υπηρεσίες της ομάδας Wagnerμε δικαιώματα ορυκτών ή πρόσβασης στην αγορά, πιστεύει ο Γκάμπριελ: «Δεν χρειάζεται να κάνουν ανάληψη χρημάτων από τον λογαριασμό τους. Μπορούν απλά να πουν: Ορίστε, μπορείτε να εκμεταλλευτείτε αυτό το ορυχείο για 25, 50 ή 100 χρόνια, χωρίς κανένα πρόβλημα...».