Πώς η Μελόνι κράτησε τη συνοχή της δεξιάς/κεντροδεξιάς συμμαχίας, διατήρησε υψηλούς δείκτες αποδοχής και, το σημαντικότερο, κατόρθωσε να μετατρέψει τον αρχικό διεθνή σκεπτικισμό σε προσεκτική αναγνώριση.
Τρία ακριβώς χρόνια μετά την ανάληψη της πρωθυπουργίας τον Οκτώβριο του 2022, η Τζόρτζια Μελόνι έχει μετατραπεί από την «μικρούλα» [«piccoletta» την αποκαλούσε ο Σίλβιο Μπερλουσκόνι] του ιταλικού πολιτικού στερεώματος σε κυρίαρχη φυσιογνωμία της χώρας - και, για πολλούς, στη σημαντικότερη σύγχρονη Ιταλίδα πολιτικό μετά τον Σίλβιο Μπερλουσκόνι.
Σε ένα πολιτικό σύστημα διάσημο για τις βραχύβιες κυβερνητικές θητείες, η 48χρονη πρωθυπουργός διέψευσε την παράδοση: κράτησε τη συνοχή της δεξιάς/κεντροδεξιάς συμμαχίας, διατήρησε υψηλούς δείκτες αποδοχής και, το σημαντικότερο, κατόρθωσε να μετατρέψει τον αρχικό διεθνή σκεπτικισμό σε προσεκτική αναγνώριση.
Η άνοδος αυτή δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία. Ξεκινώντας από τη νεολαία του νεοφασιστικού κόμματος MSI στα 15 της χρόνια, έγινε η νεότερη υπουργός της Ιταλίας το 2008, συνίδρυσε το 2012 τους «Αδελφούς της Ιταλίας» και, μια δεκαετία αργότερα, οδήγησε το κόμμα από απλό περιθώριο σε μια πρωτοφανή εκλογική πρωτιά. Το αξιοσημείωτο είναι ότι η μεταμόρφωση αυτή δεν βασίστηκε σε αποκήρυξη του παρελθόντος αλλά σε προσεκτική αναπλαισίωση: σκληρός συντηρητισμός στα ταυτότητες, πραγματισμός στην οικονομία, σιωπηλή εξομάλυνση στη διεθνή πολιτική.
Μια σοβαρή διαχειρίστρια
Στο εσωτερικό, η Μελόνι οικοδόμησε μια εικόνα «σοβαρής διαχειρίστριας». Οι παγκόσμιες αγορές την επιβράβευσαν: το κόστος δανεισμού δεκαετίας υποχώρησε, φτάνοντας ακόμη και να συγκλίνει με της Γαλλίας, καθώς το έλλειμμα από το 8,1% του ΑΕΠ το 2022 κινήθηκε προς το 3%. Η Fitch αναβάθμισε την πιστοληπτική ικανότητα της χώρας, ενώ ο προϋπολογισμός του 2026 προϊδεάζει για στοχευμένες φοροελαφρύνσεις χαμηλών και μεσαίων εισοδημάτων.
Οι αντίπαλοι αντιτείνουν πως η εικόνα σταθερότητας συγκαλύπτει επίμονα δομικά προβλήματα όπως στάσιμους μισθούς, πιεσμένο δημόσιο σύστημα υγείας, χρέος στο 135% του ΑΕΠ και χαμηλή αναμενόμενη ανάπτυξη γύρω στο 0,5%. Ωστόσο η αριθμητική παραμένει με το μέρος της: σε πρόσφατες περιφερειακές αναμετρήσεις οι «Αδελφοί της Ιταλίας» αύξησαν τα ποσοστά τους, ακόμη και σε προπύργια της αριστεράς όπως η Τοσκάνη, ενώ στις Ευρωεκλογές του 2024 ξεπέρασαν το 28%, βελτιώνοντας την επίδοση του 2022. Η σταθερότητα της κυβέρνησης - σε μια χώρα με πάνω από εβδομήντα μεταπολεμικές κυβερνήσεις - λειτουργεί από μόνη της ως πολιτικό επιχείρημα.
Ταυτόχρονα, η Μελόνι έπαιξε σκληρά το παιχνίδι του «νόμος και τάξη». Ενίσχυσε τις ποινές για καταστροφές περιουσίας και παρεμβατικές διαμαρτυρίες, διεύρυνε τις εξουσίες της αστυνομίας και, κυρίως, επένδυσε πολιτικό κεφάλαιο στην υπόσχεση για έλεγχο των παράτυπων ροών.
Η ρητορική της συνοδεύτηκε από αριθμούς: σύμφωνα με την κυβέρνηση, οι αφίξεις μικρών σκαφών μειώθηκαν πάνω από 60% σε έναν χρόνο, αποτέλεσμα τόσο της αυστηρότερης φύλαξης όσο και των συμφωνιών αναχαίτισης στη βόρεια Αφρική. Αυτό δεν σημαίνει ότι η Ιταλία «έκλεισε» - αντιθέτως, αυξήθηκαν οι άδειες για νόμιμη εργασία εκτός ΕΕ, δείγμα διπλής στρατηγικής: αποθάρρυνση των ανεξέλεγκτων ροών, διοχέτευση της ζήτησης εργασίας σε ελεγχόμενα κανάλια. Η επιλογή αυτή, την οποία έσπευσαν να μελετήσουν και άλλοι Ευρωπαίοι ηγέτες, τής προσέδωσε εικόνα αποτελεσματικότητας, ιδίως στα στρώματα που ιεραρχούν την ασφάλεια και την οικονομική προβλεψιμότητα.
Ο ρόλος της στην διεθνή σκηνή
Στη διεθνή σκηνή, η στροφή ήταν ακόμη πιο εμφανής. Η προεκλογική ευρωσκεπτικιστική οξύτητα υποχώρησε, δίνοντας τη θέση της σε στιβαρό ατλαντισμό και φιλοουκρανική γραμμή. Η Ρώμη συντόνισε κινήσεις με την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν στο Μεταναστευτικό, κράτησε ανοιχτούς δίαυλους με Παρίσι και Βερολίνο παρά τα συχνά επικοινωνιακά «τσιγκλίσματα», ενώ καλλιέργησε μια ειδική σχέση με την Ουάσινγκτον.
Η παρουσία της σε διεθνείς συνόδους συνοδεύτηκε από έντονη προβολή στα ΜΜΕ: είτε πρόκειται για ανεπιτήδευτες στιγμές εντός G7 (ένα ειρωνικό βλέμμα σε έναν σύμμαχο που καθυστέρησε να προσέλθει, μια αυθόρμητη κίνηση να «φέρει στην τάξη» έναν ηγέτη που ξεστράτισε από το κάδρο), είτε για υψηλούς τόνους με την υπόσχεση «να κάνουμε τη Δύση ξανά μεγάλη», η Μελόνι φτιάχνει εικόνες που ταξιδεύουν.
Οι επικριτές της τη βλέπουν να ακροβατεί ανάμεσα στη «μετριοπαθή κρατική υπευθυνότητα» και την καλλιέργεια ενός προσωπικού μύθου. Οι υποστηρικτές αντιτείνουν ότι ακριβώς αυτή η ικανότητα να «μιλάει σε όλους» - στην αγορά, στους συμμάχους, στη λαϊκή δεξιά - συνιστά την ουσία της ηγεσίας της.
Αντοχή και ανθεκτικότητα
Η προσωπική αφήγηση λειτουργεί ως πολλαπλασιαστής ισχύος. Από τα παιδικά χρόνια στην αριστερή συνοικία Γκαρμπατέλα (κάτι σαν τα Εξάρχεια της Ρώμης) με μονογονεϊκή ανατροφή και έναν απόντα πατέρα, από το μπούλινγκ για την μικροκαμωμένη εμφάνισή της ως την πρώιμη πολιτική ωρίμανση, η Μελόνι αφηγείται σταθερά την ίδια υπόσχεση: «ανθεκτικότητα».
Αυτή η γραμμή τής επιτρέπει να υπερβαίνει σκωπτικά σχόλια για ύψος, εμφάνιση, προσωπικές σχέσεις και να μεταβολίζει ακόμη και μια δημόσια, θορυβώδη διάλυση σχέσης σε μήνυμα γυναικείας αυτενέργειας. Σε ένα πολιτικό πεδίο γεμάτο κατασκευασμένες εικόνες, προβάλλει μια «απροκάλυπτη» εκδοχή εαυτού που δεν φοβάται να καπνίσει μπροστά στις κάμερες ή να αυτοσαρκαστεί. Το αν αυτό είναι όντως αυθεντικότητα ή προμελετημένη επικοινωνία έχει μικρή σημασία: λειτουργεί. Στο 100%.
Φυσικά, τα «αγκάθια» δεν λείπουν. Η επιμονή του κόμματος στο σύμβολο-φλόγα, κληρονομιά του MSI, και οι σποραδικές εκτροπές νεολαιίστικων στελεχών προς φασιστικής κοπής «φολκλόρ» τροφοδοτούν διαρκώς την καχυποψία για τις πολιτικές ρίζες της. Η σκληρή στάση της σε ζητήματα ΛΟΑΤΚΙ+ και ιδίως η στοχοποίηση της παρένθετης μητρότητας στο εξωτερικό τής στοιχίζει σε τμήματα των αστικών κέντρων.
Οι μαζικές διαδηλώσεις για τη Γάζα υπενθύμισαν ότι ένα σημαντικό κομμάτι της κοινωνίας απαιτεί πιο κριτική στάση προς το Ισραήλ, ενώ η αντιπολίτευση (Δημοκρατικό Κόμμα και Πέντε Αστέρια) επιχειρεί συντονισμούς, κατεβάζοντας κοινούς υποψηφίους. Ωστόσο, η κριτική δεν φαίνεται προς το παρόν να διαβρώνει αποφασιστικά το προφίλ της πρωθυπουργού.
Όπως επισημαίνουν αναλυτές δημοσκοπήσεων, «δεν είναι αντίφαση ότι το “να κάνεις λίγα” στη διακυβέρνηση συνοδεύεται από σταθερή στήριξη· μπορεί να είναι ένας από τους λόγους της». Σε εποχές αβεβαιότητας, ένα μείγμα μικρών κινήσεων και μεγάλης εικόνας αποδεικνύεται πολιτικά επαρκές.
Πολιτικό συναίσθημα
Εκεί όπου η Μελόνι έχει κερδίσει πόντους, είναι στην ικανότητα να μεταφράζει τεχνικά μεγέθη σε πολιτικό συναίσθημα. Η πτώση του spread, η αναβάθμιση από οίκους, η τάξη στα δημόσια οικονομικά - όλα αυτά δεν ψηφίζουν από μόνα τους. Ψηφίζουν όμως όταν γίνονται αφηγηματικό υλικό: «η Ιταλία στέκεται ξανά στα πόδια της», «δεν είμαστε κανενός ρεζέρβα», «διαπραγματευόμαστε ως ισότιμοι».
Αυτά τα συνθήματα, πλαισιωμένα από διεθνή στιγμιότυπα (μια θερμή χειραψία με έναν ισχυρό σύμμαχο, μια προεδρία G7 που κύλησε χωρίς την παραμικρή σκιά), καθιστούν την ιταλίδα πρωθυπουργό ως σημείο αναφοράς για ψηφοφόρους που ίσως να μη «λατρεύουν» την ιδεολογική της ατζέντα, αναγνωρίζουν όμως μια σχετική περίμετρο κανονικότητας.
Στον αντίποδα, η οικονομική καθημερινότητα παραμένει σκληρή: η αγοραστική δύναμη πιέζεται, οι δημόσιες υπηρεσίες υγείας υστερούν σε επενδύσεις, η παραγωγικότητα σύρεται. Το στοίχημα είναι αν οι εξαγγελλόμενες μειώσεις φόρων και οι επιμέρους μεταρρυθμίσεις (δικαιοσύνη, διοίκηση) θα περάσουν από το επικοινωνιακό στο υλικό επίπεδο.
Η Μελόνι γνωρίζει ότι το πολιτικό της κεφάλαιο είναι αναλώσιμο. Η αντοχή της κυβέρνησης δεν είναι αυτονόητη: τα εσωτερικά ρεύματα της Λέγκας και της Φόρτσα Ιτάλια, τα συμφέροντα των περιφερειών, η κοινωνική κόπωση, όλα δημιουργούν γραμμές τριβής. Ωστόσο, τρία χρόνια μετά, έχει πετύχει αυτό που λίγοι περίμεναν: να συνδυάσει σταθερότητα, διεθνή αξιοπιστία και μια συνεχή εκλογική επέκταση προς το κέντρο, χωρίς να χάσει τον σκληρό πυρήνα της ταυτότητάς της.
Το αν αυτό είναι προοίμιο μακράς κυριαρχίας ή απλώς μια καλοκουρδισμένη στιγμή ισορροπίας, θα το δείξει η οικονομία και η ικανότητά της να παραδίδει χειροπιαστά αποτελέσματα πέρα από δείκτες και συμβολισμούς.
Για την ώρα, η Ιταλία ζει ένα σπάνιο για τα δεδομένα της διάλειμμα βεβαιότητας· και η Τζόρτζια Μελόνι είναι το πρόσωπο αυτής της βεβαιότητας, είτε κανείς τη θεωρεί ως μια μετριοπαθή ρεαλίστρια μέσα σε (ακρο)δεξιό ρούχο είτε την χαρισματική επιμελήτρια ενός παλιού, σκληρού ιδεολογικού σκελετού με καινούργιο επικοινωνιακό δέρμα.