Ούτε οκτώ μήνες δεν πρόλαβε καλά-καλά να συμπληρώσει στο πόστο του ο ιμάμης της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη -και υμνητής του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν- και στις 8 Απριλίου αιφνιδίασε την τουρκική κοινή γνώμη ανακοινώνοντας την παραίτησή του.
Ο Μεχμέτ Μποϊνουκαλίν, η οικογενειακή ιστορία του οποίου είναι στενά συνδεδεμένη με το πολιτικό Ισλάμ στην Τουρκία, υποστήριξε ότι θέλει να αφοσιωθεί εφεξής στην ακαδημαϊκή του καριέρα, αλλά σύμφωνα με αναλυτές, όπως η πολιτική επιστήμονας και αρθρογράφος Πινάρ Τρεμπλάι, ο αρχι-ιμάμης μάλλον δεν έλαβε αυτοβούλως την απόφαση, αφού τους τελευταίους μήνες είχε εμπλακεί συχνά σε πολιτικές συζητήσεις προκαλώντας έτσι με τα σχόλιά του την οργή ορισμένων βουλευτών του κυβερνώντος κόμματος. Άλλωστε, όπως επεσήμανε στο Spiegel, τα τελευταία χρόνια ήταν αδύνατο υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι να παραιτηθούν από τα πόστα τους χωρίς την προηγούμενη έγκριση του Ερντογάν.
Και σίγουρα έφερε σε άβολη θέση τον Ερντογάν το γεγονός ότι ειδικά ο ιμάμης της Αγίας Σοφίας πυροδότησε αντιδράσεις. Το περασμένο καλοκαίρι ο Τούρκος πρόεδρος είχε στήσει ολόκληρο σόου με την εκ νέου μετατροπή του εμβληματικού βυζαντινού καθεδρικού ναού σε τζαμί. 350.000 μουσουλμάνοι συγκεντρώθηκαν στον προαύλιο χώρο έξω από την Αγία Σοφία στις 24 Ιουλίου του 2020 για την πρώτη προσευχή, ενώ μέσα στο ναό μόνον υψηλόβαθμοι πολιτικοί και φίλοι της οικογένειας Ερντογάν παρέστησαν μαζί με τον ίδιο και τη σύζυγό του. Η μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τέμενος προκάλεσε διεθνή κατακραυγή, αν και ο Ερντογάν μίλησε για ένα «νεανικό όνειρο», που πραγματοποιήθηκε.
Οι υψηλές διασυνδέσεις του τέως ιμάμη της Αγίας Σοφίας
Ουδείς εξεπλάγη στην Τουρκία όταν ανακοινώθηκε ο διορισμός του Μποϊνουκαλίν στο πόστο του αρχι-ιμάμη της Αγίας Σοφίας. Η οικογένειά του καλλιεργεί εδώ και δεκαετίες σχέσεις με τον πολιτικό και επιχειρηματικό κόσμο και τους θρησκευτικούς συντηρητικούς κύκλους της Τουρκίας. Ο πατέρας του, Ριφάτ, ήταν εκ των εμπίστων του πρώην πρωθυπουργού Νετζμετίν Ερμπακάν, μέντορα του Ερντογάν και προδρόμου του πολιτικού Ισλάμ στην τουρκική δημοκρατία. Ο ίδιος, πατέρας τεσσάρων παιδιών, είναι μορφωμένος: έχει φοιτήσει στο αιγυπτιακό Πανεπιστήμιο Αζάρ, έκανε το διδακτορικό του στην Κωνσταντινούπολη, είναι καθηγητής Ισλαμικού Δικαίου και έχει συνεργαστεί στη σύνταξη της Ισλαμικής Εγκυκλοπαίδειας. Ο διορισμός του έγινε δεκτός με ενθουσιασμό από τους ισλαμοσυνηρητικούς κύκλους, όπως και τα κατά καιρούς σχόλιά του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Ο Μποϊνουκαλίν έχει τρεις λογαριασμούς στο Twitter – στα τουρκικά (με πάνω από 200.000 ακολούθους), στα αραβικά και τα αγγλικά. Αλλά οι αναρτήσεις του το τελευταίο διάστημα πυροδότησαν πολλές φορές αντιδράσεις στο κόμμα του Ερντογάν. Η πρώτη κόντρα του με βουλευτή του AKP έγινε στις 7 Μαρτίου – παραμονή της Παγκόσμιας Ημέρας της Γυναίκας, όταν με αφορμή την αύξηση των γυναικοκτονιών στην Τουρκία παρενέβη στον δημόσιο διάλογο σχολιάζοντας ότι «ο φόνος είναι φόνος και το φύλο δεν έχει σχέση» και υποστηρίζοντας ότι το όλο θέμα χρησιμοποιείται προπαγανδιστικά από ΜΜΕ για να στρέψει τις γυναίκες κατά των ανδρών. H βουλευτής του AKP Έζλεμ Ζενγκίν τις δηλώσεις του «ανάρμοστες», τον επέκρινε για το χρόνο που επέλεξε να τις κάνεις και τον κάλεσε «να κάνει καλύτερα τη δουλειά του».
Το επόμενο επεισόδιο σημειώθηκε με τα σχόλια του αρχι-ιμάμη της Αγίας Σοφίας στα μέσα Μαρτίου υπέρ της καρατόμησης από τον Ερντογάν του κεντρικού τραπεζίτη της Τουρκίας και υπέρ της μείωσης των επιτοκίων, αν όχι την πλήρη κατάργησή τους. Ο αναπληρωτής πρόεδρος του AKP, Μπουλέντ Τουράν έσπευσε να τον βάλει στη θέση του προειδοποιώντας τον να απέχει από τον πολιτικό διάλογο και συζητήσεις που επισκιάζουν τον ρόλο του, αλλά δέχθηκε καταιγισμό αρνητικών σχολίων από οπαδούς του Μποϊνουκαλίν.
Γιατί προκάλεσε αντιδράσεις ο «φλύαρος» αρχι-ιμάμης της Αγίας Σοφίας
Η αλήθεια είναι, σχολιάζει το Spiegel, ότι τα σχόλια του Μποϊνουκαλίν δεν πάνε απαραίτητα κόντρα στην επίσημη γραμμή του κόμματος του Ερντογάν, χώρια που ο πρώτος υπηρετούσε πάντα πιστά τον δεύτερο και φρόντιζε να τον κολακεύει. Γιατί λοιπόν προκάλεσε τέτοιες αντιδράσεις;
Σύμφωνα με την Πινάρ Τρεμπλάι υπάρχουν διάφοροι λόγοι, αλλά ο σημαντικότερος είναι ότι οι ιμάμηδες της πανίσχυρης Υπηρεσίας Θρησκευτικών Υποθέσεων Diyanet της Τουρκίας θεωρούνται κρατικοί λειτουργοί και ως τέτοιοι δεν επιτρέπεται να αναμειγνύονται σε πολιτικές συζητήσεις. Το κράτος ελέγχει τι λένε δημοσίως. Το κόμμα του Ερντογάν επωφελήθηκε τις τελευταίες δύο δεκαετίες από αυτή τη γραμμή και επιζητεί να διατηρήσει τον έλεγχο για μην μεγαλώσει η επιρροή των ιμάμηδων εκτός των τεμενών. Όσο για τον διάδοχο του Μποϊνουκαλίν; Μέχρι στιγμής δεν έχει βρεθεί, αλλά το σίγουρο, λέει η αναλύτρια, είναι στο AKP ψάχνουν κάποιον που να μην κάνει αναρτήσεις στο Twitter, προτού λάβει την έγκριση της Άγκυρας.