Στην Τουρκία καταφθάνουν αύριο οι δύο κορυφαίοι αξιωματούχοι της ΕΕ για να παρουσιάσουν στον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν τους όρους της Ένωσης για τη βελτίωση του κλίματος στις διμερείς σχέσεις που κλυδωνίζονται εδώ και αρκετό διάστημα.
Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ κι η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν θα συναντηθούν αύριο με τον Τούρκο πρόεδρο προκειμένου να του εκθέσουν τα σημαντικά οικονομικά και διπλωματικά οφέλη για την Τουρκία, περιλαμβανομένων και νέων πόρων για τα εκατομμύρια των προσφύγων από τη Συρία που φιλοξενεί στα εδάφη της. Αλλά ο οδικός χάρτης, που συμφώνησαν στη σύνοδο κορυφής του περασμένου μήνα οι ηγέτες της ΕΕ για την επανέναρξη της συνεργασίας θα εξαρτηθεί από το αν ο Ερντογάν θα κινηθεί εποικοδομητικά στην κατεύθυνση της αποκλιμάκωσης των εντάσεων για τις μονομερείς ενέργειες της χώρας του στην Ανατολική Μεσόγειο.
Το «καρότο» της ΕΕ στην Τουρκία με «αναστρέψιμα» βήματα
Ευρωπαίος αξιωματούχος δήλωσε στο Γαλλικό πρακτορείο ότι η συνάντηση στην Άγκυρα «δεν θα είναι η ώρα των διαπραγματεύσεων αλλά ο καθορισμός του πλαισίου» γι’ αυτές. Κάποιες συμβιβαστικές κινήσεις της Τουρκίας τους τελευταίους μήνες, όπως η επιστροφή της στο τραπέζι του διαλόγου για τις διερευνητικές επαφές με την Ελλάδα και κάποια βήματα για την επανέναρξη των ειρηνευτικών προσπαθειών του ΟΗΕ για τη διαιρεμένη Κύπρο έχουν δημιουργήσει μια κάποια αισιοδοξία στις Βρυξέλλες. Η προσέγγιση με την τακτική του «καρότου και του μαστιγίου» της ΕΕ περιλαμβάνει και την πιθανότητα εκσυγχρονισμού της τελωνειακής Ένωσης με την Τουρκία, την απελευθέρωση κανόνων για τη βίζα στους Τούρκους πολίτες, περισσότερους πόρους για τους πρόσφυγες από τη Συρία και επανέναρξη του διαλόγου σε υψηλό επίπεδο για θέματα όπως η Υγεία και η Ασφάλεια. Αλλά τα όποια βήματα θα γίνουν «βαθμηδόν, αναλογικά και θα είναι αναστρέψιμα» κι αν υπαναχωρήσει η Τουρκία, η ΕΕ έχει προειδοποιήσει ότι μπορεί να της επιβάλει οδυνηρές κυρώσεις. «Αν ο Ερντογάν δεν εμφανιστεί συνεργάσιμος όλα θα μπλοκαριστούν», διεμήνυσε ο Ευρωπαίος αξιωματούχος.
Επιφυλάξεις της ΕΕ για τη στάση της Τουρκίας του Ερντογάν
Φυσικά το να πειστεί ο Τούρκος πρόεδρος να αποδεχθεί τους όρους της ΕΕ δεν θα είναι εύκολη υπόθεση, από τη στιγμή μάλιστα που ο ίδιος πιέζει τις Βρυξέλλες να κινηθούν ταχύτερα για «συγκεκριμένα αποτελέσματα». Αλλά αναλυτές και διπλωμάτες υπογραμμίζουν ότι ο Ερντογάν εμφανίζεται διαλλακτικότερος ενόψει των οικονομικών προβλημάτων που αντιμετωπίζει η χώρα του και τη σκλήρυνση της στάσης των ΗΠΑ μετά την ήττα του Ντόναλντ Τραμπ στις προεδρικές εκλογές του περασμένου Νοεμβρίου.
Τα μέλη της ΕΕ εμφανίζονται διχασμένα αναφορικά με τη στάση που πρέπει να τηρήσει η Ένωση έναντι της Τουρκίας με την Ελλάδα, την Κύπρο και τη Γαλλία να ζητούν σκληρή γραμμή, ενώ άλλες χώρες υπό την Γερμανία, να ζητούν διεύρυνση της συνεργασίας. Η Τουρκία ξεκίνησε τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις στην ΕΕ το 2005, αλλά στο μεταξύ έχουν παγώσει καθώς ο Ερντογάν ασκεί ολοένα και πιο ασφυκτικό έλεγχο στη χώρα του. Ο επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας, Ζοζέπ Μπορέλ θεωρεί, πάντως, ότι η τελευταία πρόταση συνεργασίας από την ηγεσία της ΕΕ «μπορεί να ανοίξει ένα νέο κεφάλαιο στις ευρωτουρκικές σχέσεις» μετά το περσινό ναδίρ. «Η κατάσταση παραμένει εύθραυστη έγραψε προ ημερών στο μπλογκ του ο Ύπατος Εκπρόσωπος της ΕΕ, «αλλά η ΕΕ χαιρετίζει τις εξελίξεις και τις κινήσεις αυτές από μέρους της Τουρκίας και ανταποκρίθηκε τείνοντας χείρα συνεργασίας».
Οι ηγέτες της ΕΕ διατηρούν τις επιφυλάξεις τους για τον Ερντογάν και εκφράζουν ανησυχία για την προστασία των δικαιωμάτων των πολιτών στην Τουρκία μετά την πρόσφατη αποχώρησή της από τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης και τις κινήσεις προκειμένου να τεθεί εκτός νόμου το φιλοκουρδικό κόμμα HDP, αλλά οι ανησυχίες αυτές δεν φρενάρησαν την επιχειρούμενη προσέγγιση με την Άγκυρα καθώς εξακολουθεί να παίζει κεντρικό ρόλο το γεγονός ότι η Τουρκία φιλοξενεί σχεδόν τέσσερα εκατ. πρόσφυγες από τη Συρία. Η Άγκυρα πιέζει τις Βρυξέλλες για να αναβάθμιση της συμφωνίας για το προσφυγικό και οι δύο πλευρές αλληλοκατηγορούνται για παραβίασή της με την Τουρκία να υποστηρίζει ότι δεν έχει λάβει όλα τα ποσά που υποσχέθηκε η ΕΕ και η τελευταία επιμένει ότι η Άγκυρα πρέπει να αποδεχθεί πίσω στα εδάφη της πρόσφυγες που κατάφεραν να φθάσουν σε κράτη μέλη.
Η ΕΕ αρνείται να επαναδιαπραγματευτεί την συμφωνία, αλλά Ευρωπαίοι ηγέτες κάλεσαν την Κομισιόν να εκπονήσει πρόταση για περισσότερα χρήματα για την Τουρκία πιέζοντάς παράλληλα την τελευταία να κάνει κι άλλα βήματα για καλύτερη ενσωμάτωση των προσφύγων από τη Συρία.
Ζητούμενο η εποικοδομητική στάση της Τουρκίας σε συριακό, λιβυκό, Ναγκόρνο Καραμπάχ και κυπριακό
Η ΕΕ επιμένει ακόμη ότι θέλει να δει τη «θετική συμβολή» της Τουρκίας για την επίλυση των συγκρούσεων στη Λιβύη, τη Συρία και το Ναγκόρνο Καραμπάχ. Ο Μπορέλ είπε ότι η «αρχίζει σιγά σιγά να διαφαίνεται μια σύγκλιση συμφερόντων» στη Λιβύη μετά τον διορισμό της μεταβατικής κυβέρνησης. Οι θέσεις των δύο πλευρών, ωστόσο, εξακολουθούν να απέχουν αναφορικά με την Κύπρο καθώς ο ΟΗΕ εντείνει την προσπάθεια για διερευνητικές συνομιλίες τον Απρίλιο με τη συμμετοχή της Ελλάδας, της Βρετανίας και της Τουρκίας για την επανέναρξη των ειρηνευτικών συνομιλιών.
Ο Ερντογάν έχει στηρίξει τις θέσεις σκληροπηρυνικών Τουρκοκύπριων πολιτικών για μια λύση δύο κρατών, ενώ Βρυξέλλες και η Κυπριακή Δημοκρατία επιμένουν στη δικοινοτική ομοσπονδία.