Οι Ταλιμπάν και το ISIS είναι σουνιτικές ισλαμιστικές οργανώσεις εξτρεμιστών που επιδιώκουν τη δημιουργία αυταρχικών κρατικών μορφωμάτων κυβερνώμενων στη βάση του ισλαμικού νόμου της Σαρίας κι αμφότερες είναι πρόθυμες να καταφύγουν στην ωμή βία για να πετύχουν τους σκοπούς τους.
Ωστόσο, οι δύο οργανώσεις είναι ορκισμένοι εχθροί, που αντιμάχονται ο ένας τον άλλο αφότου το λεγόμενο «Ισλαμικό Κράτος» συγκρότησε το παρακλάδι του, το ISIS-K στο Αφγανιστάν το 2915, σε μια περίοδο που επεδίωκε να επεκταθεί πέραν του Ιράκ και της Συρίας.
Ποιοι είναι οι Ταλιμπάν
Οι Ταλιμπάν – ένα φονταμενταλιστικό ισλαμικό κίνημα που ξεκίνησε από τις περιοχές της φυλής Παστούν του ανατολικού και νότιου Αφγανιστάν και του βόρειου Πακιστάν - άρχισαν να απασχολούν τη διεθνή κοινή γνώμη το 1994 στη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου στο Αφγανιστάν. Τα μέλη τους ήταν ως επί το πλείστον σπουδαστές ιεροδιδασκαλείων (εξ’ ου και το όνομα της οργάνωσης στη γλώσσα Παστού, μια από τις επίσημες στο Αφγανιστάν και μαχητές μουτζαχεντίν που πολέμησαν κατά της σοβιετικής κατοχής τη δεκαετία του 1980.
Υπό την ηγεσία του διαβόητου μουλά Μοχάμεντ Ομάρ κατέκτησαν αρχικά την επαρχία Χεράτ του Αφγανιστάν και στη συνέχεια ολόκληρη τη χώρα μέχρι τον Σεπτέμβριο του 1998, ανατρέποντας το καθεστώς του Μπουρχανουντίν Ραμπανί για να ιδρύσουν το «Ισλαμικό Εμιράτο του Αφγανιστάν» με πρωτεύουσά του την Κανταχάρ. Το τυραννικό αυτό καθεστώς που μακέλευε αντιπάλους, καταπίεζε τις γυναίκες, έκανε δημόσιες εκτελέσεις και απέρριπτε την ανθρωπιστική βοήθεια σε τρόφιμα από τον ΟΗΕ για τους λιμοκτονούντες Αφγανούς, τερματίστηκε με την εισβολή των υπό τις ΗΠΑ δυνάμεων τον Δεκέμβριο του 2001 σε αντίποινα για τις πολύνεκρες τρομοκρατικές επιθέσεις της Αλ Κάιντα του Οσάμα Μπιν Λάντεν στις 11 Σεπτεμβρίου 2001.
Έκτοτε οι Ταλιμπάν ανασυντάχθηκαν σε μια αντάρτικη οργάνωση και συνέχισαν να μάχονται μέχρι που ανακατέλαβαν σε μια προέλαση – αστραπή το Αφγανιστάν και άλωσαν την Καμπούλ στις 15 Αυγούστου.
Το ISIS και το παρακλάδι του στο Αφγανιστάν
Το ΙSIS στο μεταξύ δημιουργήθηκε το 1999 από τον Ιορδανό τζιχαντιστή Αμπού Μουσάμπ αλ Ζαρκάουι. Προκάλεσε σοκ στην παγκόσμια κοινή γνώμη αρκετά χρόνια αργότερα όταν αυτοανακηρύχθηκε «Παγκόσμιο Χαλιφάτο» και εκδίωξε τις ιρακινές δυνάμεις από σημαντικές πόλεις στα δυτικά της χώρας το 2014 για να καταλάβει στη συνέχεια τεράστιες εκτάσεις στην ανατολική Συρία. Αλλά με την επέμβαση των διεθνών δυνάμεων έχασε αρχικά τη Μοσούλη και στη συνέχεια τη de facto πρωτεύουσά του, τη Ράκα.
Το ISIS δημιούργησε το βραχίονά του, το ISIS-K στην επαρχία Νανγκαρχάρ του ανατολικού Αφγανιστάν τον Ιανουάριο του 2015 στρατολογώντας ως επί το πλείστον πρώην μέλη των Ταλιμπάν, ιδιαίτερα εκείνους που είχαν απογοητευτεί από την ηγεσία τους επειδή δεν οδηγούσαν την οργάνωση σε νίκες στα πεδία των μαχών. Η δημιουργία του ISIS-K («Ισλαμικό Κράτος του Χορασάν) ώθησε τον τότε ηγέτη των Ταλιμπάν, μουλά Αχτάρ Μοχάμαντ Μανσούρ, να ζητήσει με επιστολή του στον ομόλογό του του ISIS, Αμπού Μπακρ αλ Μπαγκντάντι, να σταματήσει τη στρατολόγηση των απογοητευμένων Ταλιμπάν υποστηρίζοντας ότι οι πόλεμοι με τους ίδιους στόχους στο Αφγανιστάν θα πρέπει να διεξάγονται υπό την ηγεσία των Ταλιμπάν.
Το χρονικό της σύγκρουσης
Τον Ιούνιο του 2015 ξέσπασαν συγκρούσεις μεταξύ των δύο οργανώσεων και λίγους μήνες αργότερα, τον Νοέμβριο του ίδιου έτους, μεταξύ αντιμαχόμενων παρατάξεων των Ταλιμπάν στην επαρχία Ζαμπούλ για το αν θα έπρεπε να ενώσουν τις δυνάμεις τους με το ISIS.
Νέες μάχες ξέσπασαν τον Απρίλιο του 2017 όταν το ISIS-K αιχμαλώτισε τρεις εμπόρους ναρκωτικών που πωλούσαν όπιο για να συγκεντρώσουν χρήματα για τους Ταλιμπάν στη βόρεια επαρχία Γιοβζιάν του Αφγανιστάν και ξανά τον Μάιο του ίδιου χρόνου όταν σκοτώθηκαν 22 μαχητές σε συγκρούσεις των δύο πλευρών στη μεθόρια με το Ιράν. Οι Ταλιμπάν εξαπέλυσαν το επόμενο καλοκαίρι μια μεγάλη επίθεση για να εκδιώξουν από την επαρχία Γιοβζιάν το ISIS, στο πλευρό του οποίου έσπευσε το Ισλαμικό Κίνημα του Ουζμπεκιστάν. Η επίθεση αυτή κατέληξε σε μια σημαντική ήττα του ISIS-K, ενώ ακολούθησαν κι άλλες σε σποραδικές συγκρούσεις τον επόμενο χρόνο, προτού η οργάνωση σχεδόν εξαλειφθεί από τις ΗΠΑ και τον αφγανικό στρατό στα τέλη του 2019, αν και η αμερικανική δεξαμενή σκέψης Council for Foreign Relations εκτιμά ότι υπάρχουν ακόμη 2.200 ενεργά μέλη του ISIS-K στο Αφγανιστάν.
Tι θα κάνει η Δύση με την απειλή του ISIS-K;
Το μακελειό με τους πάνω από 180 νεκρούς – ανάμεσά τους και 13 Αμερικανοί στρατιώτες - που προκάλεσε στο αεροδρόμιο της Καμπούλ τζιχαντιστής του ISIS-K στις 26 Αυγούστου δεν ήταν μόνον μια επίθεση στις αμερικανικές δυνάμεις, αλλά και μια ευθεία αμφισβήτηση της εξουσίας των Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν. Μια επίθεση που αναδιαμόρφωσε το αφγανικό μωσαϊκό και ώθησε την Ουάσιγκτον και άλλες χώρες να επανυπολογίσουν την πολιτική και στρατιωτική τους προσέγγιση με τον όρκο του Μπάιντεν ότι «θα σας κυνηγήσουμε και θα σας κάνουμε να το πληρώσετε» να προσδίδει μια αίσθηση κατεπείγοντος σ’ αυτή τη νέα προσέγγιση.
Εντός 36 ωρών από το μακελειό το αμερικανικό Πεντάγωνο ανακοίνωσε την εξόντωση με drone δύο στελεχών του ISIS-K ενώ οι ΗΠΑ ετοιμάζουν νέα πλήγματα από τη βάση αλ Ουντέιντ στο Κατάρ και αεροπλανοφόρο στην αραβαική θάλασσα. Μόνον που η αποτελεσματικότητα τέτοιων αεροπορικών βομβαρδισμών προϋποθέτει τη συνεργασία με ντόπια στοιχεία στο Αφγανιστάν που θα αναγνωρίζουν τους στόχους. Κι αυτά τα στοιχεία, αν όντως εξακολουθούν να υπάρχουν, πιθανότατα θα κινδυνεύουν μετά την αποχώρηση των χερσαίων δυνάμεων των ΗΠΑ. Το 2001 η CIA κατάφερε να συνάψει γρήγορα δεσμούς με τη Βόρεια Συμμαχία στο Αφγανιστάν, αλλά αυτή τη φορά φαντάζει δύσκολη έως αδύνατη μια τέτοια συνεργασία με τη σημερινή «αντίσταση», της οποίας ηγούνται ο Αχμάντ Μασούντ - γιος του δολοφονημένου πολέμαρχου της Βόρειας Συμμαχίας – και ο πρώην αντιπρόεδρος Σάλεχ στην κοιλάδα Πανσίρ του βορειοανατολικού Αφγανιστάν.
Πιθανότερη – όσο κι αν αυτό φαίνεται αδιανόητο – φαντάζει μια συνεργασία με τους Ταλιμπάν για την αντιμετώπιση της απειλής του ISIS-K. Ανώτερα στρατιωτικά στελέχη στην Ουάσιγκτον δεν απέκλεισαν το ενδεχόμενο συντονισμού επιχειρήσεων με τους Ταλιμπάν με τον επικεφαλής του Γενικού Επιτελείου Ενόπλων Δυνάμεων, στρατηγό Μαρκ Μάιλι να λέει ότι «είναι δυνατό» κάτι τέτοιο. Από την άλλη, ο υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ, Λόιντ Όστιν, εμφανίστηκε πιο επιφυλακτικός τονίζοντας ότι όντως συνεργάστηκαν Αμερικανοί αξιωματούχοι με στελέχη των Ταλιμπάν «σε πολύ λίγα ζητήματα» κι επισημαίνοντας ότι δεν μπορεί να προβλέψει ποια μορφή θα έχει η εμπλοκή της Αμερικής με τους Ταλιμπάν στο μέλλον.
Θα καταστήσει ως εκ τούτου ο Τζο Μπάιντεν το ISIS-K επίκεντρο της πολιτικής του στο Αφγανιστάν μετά την αποχώρηση των ΗΠΑ συνεχίζοντας τη συνεργασία με τους Ταλιμπάν; Και μέχρι που θα φθάσει αυτή; Θα ξεπαγώσουν οι ΗΠΑ τα περιουσιακά στοιχεία της κεντρικής τράπεζας του Αφγανιστάν και θα σταματήσουν τις πιέσεις που ώθησαν το ΔΝΤ να σταματήσει τη βοήθεια προς τη χώρα; Θα ανοίξει ο δρόμος για την διπλωματική αναγνώριση της κυβέρνησης των Ταλιμπάν; Αμερικανά ΜΜΕ σχολιάζουν ότι οι χειρισμοί με τους Ταλιμπάν μάλλον θα γίνουν μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας, αλλά κάποια σημάδια από την Ουάσιγκτον, το Λονδίνο και αλλού θα είναι πιθανότατα ενδεικτικά. Αν η ρητορική για τα δικαιώματα και την ασφάλεια των Αφγανών αντικατασταθεί με συνθήματα για την ασφάλεια των Αμερικανών και των Βρετανών τότε η Δύση ίσως προετοιμάζεται για μια απίθανη συμμαχία με τον εχθρό του εχθρού της…