Τα πλοία φεύγουν τώρα από τα ουκρανικά λιμάνια με το πολύτιμο- για την Ουκρανία και την παγκόσμια επιτιστική ασφάλεια, φορτίο τους αλλά μπορεί η συμφωνία Ουκρανίας-Ρωσίας για τα σιτηρά να κάνει πραγματική διαφορά; Διερωτάται το Politico.
Την Τρίτη, περίπου τρεις εβδομάδες μετά την υπογραφή της συμφωνίας, το πρώτο φορτίο ανθρωπιστικής επισιτιστικής βοήθειας απέπλευσε από την Ουκρανία, με περίπου 23.000 τόνους σιταριού και προορισμό την Αιθιοπία.
Τα σιτηρά της Ουκρανίας αρχίζουν να εξάγωνται ξανά μέσω της Μαύρης Θάλασσας χάρη σε στην περίφημη συμφωνία με τη Ρωσία με με μεσολητή τον ΟΗΕ.
Εάν η συμφωνία ισχύσει, τότε θα μπορούσε να προσφέρει ανακούφιση σε εκατομμύρια ανθρώπους που βρίσκονται αντιμέτωποι με την πείνα σε όλο τον κόσμο, ενώ επίσης θα σώσει τον τεράστιο αγροτικό τομέα της Ουκρανίας από μια οικονομική κατάρρευση.
Υπάρχουν όμως πολλά ερωτήματα που παραμένουν αναπάντητα. Τo Politico απαντά στο τι κάνει και τι δεν κάνει η συμφωνία, για την παγκόσμια επιτιστική ασφάλεια, την αγροτική οικονομία της Ουκρανίας και την ειρήνη.
Θα φτάσει το σιτάρι της Ουκρανίας σε όσους το έχουν ανάγκη;
Το φορτίο του πλοίου που ναυλώθηκε από τον ΟΗΕ ήταν μικρότερο από αυτό που ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες είχε πει αρχικά ότι θα μετέφερε το πρώτο πλοίο, αλλά σηματοδοτεί μια σημαντική καμπή στον αγώνα κατά της παγκόσμιας πείνας - εφόσον καταφθάσουν περισσότερα πλοία βοήθειας στα ουκρανικά λιμάνια που μέχρι πρότινος ήταν αποκλεισμένα.
Οι πρώτες προμήθειες σιτηρών από την Ουκρανία δεν πήγαν όλες στους πιο άπορους ανθρώπους του κόσμου και, αντίθετα με τη δημοφιλή αντίληψη, η συντριπτική πλειονότητα αυτού που εξάγεται αυτή τη στιγμή δεν είναι σιτάρι. Το καλαμπόκι έχει πάει στο Ηνωμένο Βασίλειο και την Ιρλανδία, ενώ η Ιταλία έχει λάβει αποστολές ηλιόσπορων και σόγιας.
Οι αξιωματούχοι λένε ότι υπάρχει μια απολύτως λογική εξήγηση για αυτό: Αυτό που έχει παγιδευτεί στα σιλό (αποθήκες σιτηρών) της Ουκρανίας από την έναρξη του πολέμου είναι κυρίως καλαμπόκι - το οποίο τείνει να χρησιμοποιείται για ζωοτροφές ή βιοκαύσιμα παρά για τη διατροφή ανθρώπων. Ένας αξιωματούχος της ΕΕ εκτίμησε ότι μόνο το ένα τέταρτο των περίπου 20 εκατομμυρίων τόνων σιτηρών που παραμένουν μπλοκαρισμένα στα σιλό της Ουκρανίας είναι σιτάρι.
Και μόνο η επανεκκίνηση των πλοίων θα επιτρέψει στην αγορά να κάνει τη δουλειά της
Αν και τα σιτηρά της Ουκρανίας δεν προορίζονται μόνο για ανθρώπινη κατανάλωση, η επαναλειτουργία των λιμανιών της χώρας βοηθά στην αντιμετώπιση της πείνας στον πλανήτη. Παρόλο που οι παγκόσμιες τιμές των τροφίμων εξακολουθούν να είναι υψηλές, αυτές έπεσαν όταν υπογράφηκε η συμφωνία, γεγονός που θα διευκολύνει τις αναπτυσσόμενες χώρες να αντέξουν οικονομικά τις εισαγωγές τροφίμων.
«Βλέπουμε μια γενική διόρθωση των αγορών. Έτσι οι τιμές μειώνονται ελαφρώς, δολάριο με δολάριο», δήλωσε ο Τάρας Κάτσκα, αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών της Ουκρανίας.
Σε μια ειδική ομάδα κρίσεων του ΟΗΕ, οι αξιωματούχοι διερωτώνται εάν το σιτάρι θα πάει πραγματικά σε αυτούς που το χρειάζονται περισσότερο. Αλλά η υπόθεση στην οποία βασίζεται η συμφωνία είναι ότι και μόνο η επανεκκίνηση των πλοίων θα επιτρέψει στην αγορά να κάνει τη δουλειά της.
Μερικοί από τους παραδοσιακούς πελάτες της Ουκρανίας στη Βόρεια Αφρική και τη Νοτιοανατολική Ασία - όπως η Αίγυπτος και η Ινδονησία - μπορεί να μην αντιμετωπίζουν την απόλυτη πείνα, αλλά παλεύουν με τις αυξανόμενες τιμές των τροφίμων, που απειλούν την επισιτιστική ασφάλεια στις χώρες αυτές.
Το εάν οι πιο πεινασμένες χώρες που κινδυνεύουν περισσότερο από την πείνα - όπως η Σομαλία, η Αιθιοπία, η Υεμένη και το Νότιο Σουδάν, μπορούν να επωφεληθούν άμεσα από αυτή τη συμφωνία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το πόσο ενεργό είναι το Παγκόσμιο Επισιτιστικό Πρόγραμμα του ΟΗΕ στην αγορά ουκρανικών σιτηρών.
Θα θέλουν πράγματι οι έμποροι να αγοράσουν τα σιτηρά της Ουκρανίας;
Τα περισσότερα από τα πλοία που έχουν εγκαταλείψει την Ουκρανία μέχρι στιγμής βάσει της συμφωνίας του ΟΗΕ είναι πλοία που είχαν κολλήσει εκεί, αλλά οι ειδικοί αναρωτιούνται εάν τα πλοία θα θελήσουν να εισέρχονται στα λιμάνια της Ουκρανίας.
«Αυτή είναι η ανησυχία εδώ, να μπουν τα ιδιωτικά πλοία εκεί, μόνο έτσι είναι βιώσιμο στο μυαλό μου», δήλωσε ο Μάικλ Μάγκντοβιτζ, αναλυτής της ολλανδικής τράπεζας, Rabobank.
Ένας βασικός τρόπος για την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στη ναυσιπλοΐα θα είναι η προσφορά ειδικής ασφάλισης εν καιρώ πολέμου στα πλοία που διασχίζουν τον ανθρωπιστικό θαλάσσιο διάδρομο της Μαύρης Θάλασσας.
Ορισμένες ασφλιστικές στη Lloyd's του Λονδίνου έχουν αρχίσει να προσφέρουν προγράμματα για την προστασία των σιτηρών στα φορτηγά πλοία αξίας έως και 50 εκατομμυρίων δολαρίων ανά πλοίο, αλλά υπάρχει μια αίσθηση ότι χρειάζεται ένα πολύ ευρύτερο σχέδιο.
Υπάρχουν επίσης ανησυχίες για την ποιότητα των σιτηρών που έχουν κολλήσει στα πλοία ή στα σιλό εδώ και μήνες. Το Razoni ήταν το πρώτο πλοίο που εγκατέλειψε την Ουκρανία κάνοντας πολύ ντόρο, αλλά κατέληξε να παραπαίει αφού ο αρχικός αγοραστής του στον Λίβανο αρνήθηκε να δεχτεί το σιτάρι λόγω καθυστέρησης και ζητημάτων ποιότητας, επισημαίνει το Politico.
H Ουκρανία είναι πεπεισμένη ότι τα πλοία θα αρχίσουν να έρχονται σε μεγαλύτερους αριθμούς επειδή τα πιθανά κέρδη θα είναι υψηλά.
Ο Κάτσκα επεσήμανε ότι «αν υπάρξει σωστή πειθαρχία για την εύρυθμη λειτουργία αυτής της θαλάσσιας διαδρομής, τότε ο κίνδυνος θα μειωθεί» και το οικονομικό κίνητρο θα είναι μεγάλο για τη ναυτιλία, υπογράμμισε ο αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών της Ουκρανίας.
Θα σώσει η συμφωνία της Μαύρης Θάλασσας τους αγρότες της Ουκρανίας;
Η συμφωνία είναι κρίσιμης σημασίας γιατί - εάν ισχύει - θα μπορούσε να προσφέρει την τόσο αναγκαία βοήθεια για την οικονομία της Ουκρανίας και να επιτρέψει στους αγρότες της να εργαστούν για τις καλλιέργειες το φθινόπωρο.
«Νομίζω ότι το μεγαλύτερο πράγμα που μπορεί να μην γνωρίζουν [οι άνθρωποι] [για τη συμφωνία] είναι ότι δεν πρόκειται για εξαγωγή 50 τοις εκατό περισσότερο για την ανακούφιση της πείνας τώρα, αλλά για τη διασφάλιση ότι η ουκρανική αγροτική οικονομία δεν θα καταστραφεί ολοκληρωτικά», δήλωσε ο αναλυτής της Rabobank, Μάγκντοβιτζ. Οι εξαγωγές πρέπει να ξεκινήσουν πλήρως μέχρι τον Οκτώβριο εάν οι αγρότες πρόκειται να δουλέψουν τις χειμερινές καλλιέργειες, είπε.
Ανάλυση της Σχολής Οικονομικών του Κιέβου διαπίστωσε ότι λόγω του πολέμου της Ρωσίας, ο αγροτικός τομέας της Ουκρανίας έχει χάσει το 50% της ακαθάριστης παραγωγής το 2021 και ο πόλεμος προκαλεί «τεράστια προβλήματα ρευστότητας» στους αγρότες, οι οποίοι πρέπει να πουλήσουν τις καλλιέργειές τους με έκπτωση.
Οι αγρότες πραγματοποιούν συγκομιδή επί του παρόντος σε καλλιέργειες όπως το σιτάρι, αλλά εάν δεν εκκαθαριστούν οι 20 εκατομμύρια τόνοι στα σιλό, τότε θα υπάρξει κρίση αποθήκευσης: 65 εκατομμύρια τόνοι σιτηρών και ελαιούχων σπόρων αναμένεται να συγκεντρωθούν αυτό το καλοκαίρι.
«Θα είναι μια ανακούφιση για τους καταναλωτές νομίζω ειδικά όσον αφορά τη διαθεσιμότητα σιτηρών», είπε ο Κάτσκα. «Αλλά αυτό που είναι πιο σημαντικό για τη μεσοπρόθεσμη προμήθεια σιτηρών είναι ότι η απεμπλοκή των θαλάσσιων λιμένων θα προσφέρει ανακούφιση στους Ουκρανούς αγρότες επειδή θα μπορούν να πουλήσουν σιτηρά, και ειδικά σιτάρι, σε τιμή που θα καλύπτει το κόστος παραγωγής».
Θα μπορούσε η συμφωνία για τα σιτηρά να οδηγήσει σε ειρήνη;
Η Τουρκία, η οποία βοήθησε στη διαμεσολάβηση της συμφωνίας για τα σιτηρά, πιστεύει ότι το σύμφωνο θα πρέπει να είναι ένα προσχέδιο για μια μελλοντική ειρηνευτική συμφωνία.
Ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου έγραψε στο Twitter νωρίτερα αυτόν τον μήνα: «Ελπίζουμε ότι η συμφωνία θα οδηγήσει σε κατάπαυση του πυρός και διαρκή ειρήνη» και ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Γκουτέρες άφησε να εννοηθεί επίσης ότι το σύμφωνο «δείχνει τον δρόμο προς την … επίτευξη της ειρήνης .»
Αλλά οι ειδικοί πιστεύουν ότι αυτό είναι μάλλον ευσεβής πόθος.
Το να επιτραπεί η επανέναρξη του περιορισμένου εμπορίου απέχει πολύ από το να σταματήσει η Ρωσία την επίθεσή της στην Ουκρανία και να αποσύρει τα στρατεύματά της.
«Για την Ουκρανία, η συμφωνία για τα σιτηρά έχει να κάνει απλά με τα σιτηρά, τελεία», είπε η Γεβγένιγια Γκάμπερ, ανώτερη συνεργάτιδα του think tank, Atlantic Council.
Η Γκάμπερ, η οποία έχει διατελέσει παλιότερα και σιπλωμάτης για την Ουκρανία, σημείωσε ότι η Ουκρανία και η Ρωσία δεν υπέγραψαν καν το ίδιο κομμάτι χαρτί για τη συμφωνία σιτηρών- αντίθετα, υπέγραψαν αντικατοπτρικές συμφωνίες με την Τουρκία και τον ΟΗΕ. «Αυτό δείχνει έλλειψη εμπιστοσύνης, ακόμη και στοιχειώδους εμπιστοσύνης», είπε.
«Η Μόσχα συνειδητοποιεί τώρα ότι ο χρόνος δεν είναι με το μέρος της»
Οι ειδικοί πιστεύουν ότι οι εκκλήσεις της Τουρκίας για ειρήνη μέσω διαπραγματεύσεων θα μπορούσαν να είναι ακόμη και ένα έμμεσο μήνυμα από τη Μόσχα, καθώς η επίθεση της Ρωσίας στην Ουκρανία δεν πάει όπως υπολόγιζε το Κρεμλίνο.
«Φαίνεται ότι η Ρωσία έχει πιάσει το ταβάνι της στην Ουκρανία», σύμφωνα με τον Τίμοθι Ας, εκπρόσωπο της συμβουλευτικής επενδύσεων, Bluebay Asset Management, που σημαίνει ότι «η ατζέντα του Κρεμλίνου θα προσπαθήσει να εδραιώσει τα όποια κέρδη στο πεδίο μέσω κάποιου είδους διπλωματικής οδού».
Εδώ η συμφωνία για τα σιτηρά θα μπορούσε να λειτουργήσει ως ένα πρώτο βήμα από την πλευρά του Ρώσου Προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν για να διαπραγματευτεί η Ρωσία να διατηρήσει ένα μεγάλο κομμάτι της κατεχόμενης Ουκρανίας: «Η συμφωνία δεν είχε νόημα από ρωσική σκοπιά, εκτός και αν κοίταζε κάτι μεγαλύτερο, μοια ειρηνευτική συμφωνία», είπε ο Ας. «Σίγουρα η Μόσχα συνειδητοποιεί τώρα ότι ο χρόνος δεν είναι με το μέρος της».
Η Γκάμπερ εκτιμά ότι το σύμφωνο για τα σιτηρά είναι στην πραγματικότητα η συνέπεια της αλλαγής του στρατιωτικού ισοζυγίου ισχύος στο πεδίο και όχι μια καθαρά διπλωματική νίκη.
«Είναι λόγω των δυτικών όπλων που πήραμε και απελευθερώσαμε το Φιδονήσι- που κατέστησε δυνατό τον ουκρανικό πλέον έλεγχο στο βορειοδυτικό τμήμα της Μαύρης Θάλασσας», είπε η αναλύτρια του Atlantic Council, σημειώνοντας πως αυτή η εξέλιξη με τη σειρά της «κατέστησε δυνατές τις συνοδείες των πλοίων».
Με βάση αυτήν την εκτίμηση ο υπαινιγμός είναι προφανής: Η Ρωσία στην πραγματικότητα δεν είχε άλλη επιλογή από να αποδεχτεί μια συμφωνία που επιβεβαιώνει μια ντε φακτο κατάσταση στη Μαύρη Θάλασσα ότι δεν έχει τον απόλυτο έλεγχο και ταυτόχρονα είναι ένα μήνυμα ότι η διπλωματική οδός για την διασφάλιση των όποιων κερδών έχει μέχρι τώρα το Κρεμλίνο στο πεδίο μιας κουραστικής και ζημιογόνας σύγκρουσης, είναι στο τραπέζι. Τουλάχιστον αυτό βλέπουν κάποιοι αναλυτές.