Η συζήτηση γύρω από μια πιθανή ειρηνευτική συμφωνία για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία ίσως έχει φτάσει στο πιο κρίσιμο σημείο της από την έναρξη της εισβολής.
Οι γεωπολιτικές ισορροπίες μεταβάλλονται, οι πιέσεις εντείνονται και η Ουάσιγκτον προσπαθεί να διαχειριστεί ένα εξαιρετικά περίπλοκο σκηνικό, στο οποίο οι πρωταγωνιστές -οι ΗΠΑ, η Ρωσία και η Ουκρανία και δευτερευόντως η Ευρώπη- κινούνται με διαφορετικές επιδιώξεις, τις δικές τους ατζέντες.
Ο Τραμπ «βλέπει» μεγάλη πρόοδο
Στο επίκεντρο όλων βρίσκεται ο Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος με δηλώσεις του την Τρίτη ξεκαθάρισε ότι δεν πρόκειται να συναντήσει ούτε τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι ούτε τον Βλαντίμιρ Πούτιν, παρά μόνο όταν η ειρηνευτική συμφωνία είναι «οριστική» ή βρίσκεται στο τελευταίο στάδιο ολοκλήρωσης.
Ο Αμερικανός πρόεδρος είχε αρχικά θέσει την Ημέρα των Ευχαριστιών ως προθεσμία για την Ουκρανία να εγκρίνει το αμερικανικό ειρηνευτικό σχέδιο. Ωστόσο, καθώς οι διαπραγματεύσεις προχωρούν, ο Τραμπ εμφανίζεται πιο διαλλακτικός, δείχνοντας ότι προτιμά την πρόοδο από τις αυστηρές ημερομηνίες.
«Την περασμένη εβδομάδα η ομάδα μου σημείωσε τεράστια πρόοδο» ανέφερε στο Truth Social, επισημαίνοντας ότι το αρχικό αμερικανικό σχέδιο των 28 σημείων έχει πλέον τροποποιηθεί με σημαντικές εισροές και από τις δύο πλευρές. Τα σημεία διαφωνίας, σύμφωνα με τον Τραμπ, έχουν μειωθεί, κάτι που δημιουργεί την αίσθηση πως για πρώτη φορά εδώ και πολύ καιρό υπάρχει χειροπιαστό έδαφος συνεννόησης.
Ο ειδικός απεσταλμένος του Λευκού Οίκου, Στιβ Γουίτκοφ, ετοιμάζεται να αναχωρήσει ξανά για τη Μόσχα, για μια νέα σειρά συνομιλιών με τον Πούτιν την επόμενη εβδομάδα, με εντολή του Αμερικανού προέδρου. Παράλληλα, ο υπουργός Στρατού Νταν Ντρίσκολ, ο οποίος είχε επαφές με Ρώσους αξιωματούχους στο Άμπου Ντάμπι, αναμένεται να έχει νέες επαφές και με το Κίεβο.
Η επιθυμία Ζελένσκι για συνάντηση με τον Τραμπ και η επιφυλακτικότητα της Ουάσιγκτον
Μετά τις συνομιλίες στη Γενεύη, ο Ζελένσκι ζήτησε συνάντηση με τον Τραμπ, πιθανότατα μέσα στην εβδομάδα των Ευχαριστιών. Η Ουάσιγκτον, όμως, εμφανίζεται προσεκτική. Δεν θέλει να ανοίξει αυτό το κεφάλαιο πριν ακούσει τις ρωσικές αντιδράσεις στο αναθεωρημένο σχέδιο ειρήνης των 19 σημείων, το οποίο φαίνεται πως αποτελεί μια πιο συμπυκνωμένη -βελτιωμένη ως προς τις επιδιώξεις του Κιέβου- εκδοχή των αρχικών 28. Σύμφωνα με πληροφορίες, μάλιστα, η Μόσχα πρέπει να έχει λάβει το τελευταίο αναθεωρημένο σχέδιο.
Από τη στιγμή που ο Τραμπ δήλωσε ότι θα συναντήσει τους δύο ηγέτες μόνο όταν η συμφωνία είναι έτοιμη, η μπάλα βρίσκεται πλέον στο γήπεδο της Μόσχας και του Κιέβου. Κανείς δεν θέλει να πάρει το ρίσκο μιας συνάντησης υψηλού επιπέδου χωρίς χειροπιαστό αποτέλεσμα. Και σίγουρα ο Τραμπ δεν θα επιτρέψει στον εαυτό του να εκτεθεί με μία ακόμη αποτυχημένη απόπειρα ειρήνευσης μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας. Γιατί σε αυτό το σενάριο θα πρέπει να προχωρήσει σε κάποια πιο δραστική απόφαση για την πορεία της σύγκρουσης, είτε παρατώντας το Κίεβο στην τύχη του, είτε κλιμακώνοντας αποφασιστικά την πίεση στη Μόσχα. Και οι δύο εκδοχές, που θα αντανακλούν την εξάντληση της υπομονής του Αμερικανού ηγέτη, μπορεί να έχουν δραματικά αποτελέσματα στην πορεία των γεγονότων.
Αποκάλυψη για το ρωσικό έγγραφο και το αμερικανικό σχέδιο
Σύμφωνα με αποκαλυπτικό δημοσίευμα του Reuters, το αμερικανικό ειρηνευτικό σχέδιο δεν προέκυψε αποκλειστικά από αμερικανική πρωτοβουλία. Αντίθετα, όπως αναφέρουν τρεις ανεξάρτητες πηγές, βασίστηκε σε ρωσικό έγγραφο που εστάλη στην κυβέρνηση Τραμπ τον Οκτώβριο, μετά τη συνάντηση Τραμπ και Ζελένσκι στην Ουάσιγκτον.
Το έγγραφο, σύμφωνα με τις πηγές, περιέγραφε τους όρους της Μόσχας για τον τερματισμό του πολέμου, όρους τους οποίους η Ουκρανία είχε προηγουμένως απορρίψει. Η ενσωμάτωση ρωσικών προτάσεων σε αμερικανικό ειρηνευτικό σχέδιο προκάλεσε, φυσικά, σύγχυση και καχυποψία τόσο στην Ουκρανία όσο και στη Δύση.
Η κατάσταση περιπλέκεται περαιτέρω από νέα στοιχεία που δημοσίευσε το Bloomberg, τα οποία αποκαλύπτουν ότι ο Στιβ Γουίτκοφ είχε τηλεφωνική επαφή με τον Γιούρι Ουσάκοφ, στενό σύμβουλο του Πούτιν, δίνοντάς του συμβουλές για το «πώς να χειριστεί τον Τραμπ». Αυτή η αποκάλυψη έφερε προβληματισμό, καθώς παρουσιάζει τον Γουίτκοφ όχι ως διαμεσολαβητή, αλλά ως κάποιον που εμπλέκεται σε επικίνδυνα παιχνίδια επιρροής.
Η αντίδραση του Κρεμλίνου ότι η φερόμενη διαρροή της συνομιλίας αποσκοπεί στο να παρεμποδιστεί η προσπάθεια για την επίτευξη μιας ειρηνευτικής λύσης καταδεικνύει ακριβώς αυτό το περίπλοκο παρασκήνιο των διπλωματικών διεργασιών.
Ο ανορθόδοξος ρόλος του Γουίτκοφ
Το Sky News σε ανάλυσή του ανέφερε ότι η στάση Γουίτκοφ τού θυμίζει «χρήσιμο ηλίθιο», έναν άνθρωπο που άθελά του προωθεί τα συμφέροντα άλλων, χωρίς να αντιλαμβάνεται το πλήρες βάρος των ενεργειών του. Οι αποκαλύψεις για το ότι συνέταξε την ειρηνευτική πρόταση μαζί με Ρώσους ομολόγους εγείρουν προβληματισμό τη Δύση, ειδικά σε σχέση με όσα αποκαλύπτονται στον διάλογό του με τον Ουσάκοφ, όπου, μεταξύ άλλων, δίνει συμβουλές για το πώς θα πειστεί ο Τραμπ από το Κρεμλίνο.
Ωστόσο, παρά τον θόρυβο και τις επικρίσεις, ο Τραμπ συνεχίζει να τον εμπιστεύεται, καθώς, όπως δήλωσε μετά τη διαρροή της φερόμενης συνομιλίας του με τον Ουσάκοφ, έκανε «αυτό που κάνει ένας διαπραγματευτής» για να «πουλήσει» το ειρηνευτικό σχέδιο.
Ο Γουίτκοφ αναμένεται να επιστρέψει στη Μόσχα μέσα στις επόμενες ημέρες για να επιχειρήσει να γεφυρώσει το αδιέξοδο. Αυτό προκαλεί ανησυχία στο Κίεβο, το οποίο φοβάται πως ο Τραμπ ενδέχεται να στρέψει το σχέδιο σε σημεία που ευνοούν τη Ρωσία.
Πόσο κοντά είμαστε σε μια συμφωνία για την Ουκρανία
Σε οποιαδήποτε άλλη εποχή, η εικόνα ενός Αμερικανού απεσταλμένου που συνομιλεί με κορυφαίους συμβούλους της Μόσχας και συντάσσει ειρηνευτικές προτάσεις μαζί τους θα είχε προκαλέσει πολιτικό σεισμό.
Σήμερα, όμως, η πολιτική πραγματικότητα φαίνεται να έχει μετατοπιστεί. Στη διπλωματία του πολέμου οι κανόνες και τα πρωτόκολλα φαίνεται να δίνουν τη θέση τους στις μυστικές επαφές και στις υπόγειες συνομιλίες.
Μπροστά σε αυτή τη νέα κανονικότητα και με κριτήριο τις πολύ λεπτές ισορροπίες γύρω από την ενδεχόμενη σύγκλιση που θα οδηγούσε σε μια συμφωνία -δηλαδή έναν συμβιβασμό από όλες τις πλευρές -είναι σχεδόν αδύνατο να πει κανείς με σιγουριά τι θα ακολουθήσει.
Ωστόσο, οι τελευταίες εξελίξεις σηματοδοτούν μια πορεία που το σενάριο μιας ειρηνευτικής συμφωνίας δεν είναι πλέον μια απατηλή επιδίωξη.