Ονομάστηκε Μαύρη Πανώλη ή «Μαύρος Θάνατος» και υπήρξε μια από τις πιο καταστροφικές πανδημίες στην Ιστορία. Σήμερα, πανεπιστήμιο της Γερμανίας ισχυρίζεται ότι εντόπισε το μέρος απ' όπου ξεκίνησαν όλα.
Διαβάζουμε στο sciencemag.org πως η Μαύρη Πανώλη, που λίγο έλειψε να εξαλείψει το 60% του πληθυσμού της Ευρώπης, εξαπλώθηκε πολύ γρήγορα από τις ακτές της Μαύρης Θάλασσας έως την κεντρική Ευρώπη τον 14ο αιώνα.
Παρότι τα ιστορικά αρχεία καταγράφουν για πρώτη φορά την εμφάνιση της ασθένειας το 1346 μ.Χ. στην περιοχή της Βόλγα της Ρωσίας, οι ερευνητές δεν γνώριζαν αν ο βάκιλος του Γερσίν που προκάλεσε την πανδημία, εισήλθε στην Ευρώπη από μία μόνο περιοχή. Αναζητούσαν στοιχεία ώστε να εξακριβώσουν αν περισσότεροι του ενός ταξιδιώτες που έφεραν διαφορετικά είδη του βακίλου από διάφορα μέρη του αρχαίου κόσμου.
Τα αρχαιότερα δείγματα DNA που οδήγησαν στον «Μαύρο Θάνατο» στην Ευρώπη
Οι ερευνητές του Πανεπιστημίου Ανθρώπινης Ιστορίας της Ιένα, στη Γερμανία, ανέλυσαν 34 γονιδιώματα του βακίλου από τα δόντια ανθρώπων που ετάφησαν σε 10 μέρη της Ευρώπης από τον 14ο ως τον 17ο αιώνα. Από την έρευνα προέκυψε πως τα αρχαιότερα ευρήματα της πανδημίας προέρχονται από το Λαΐσεβο, στην περιοχή του Βόλγα της Ρωσίας.
Εκεί, οι ερευνητές εντόπισαν ένα στέλεχος του βακίλου Γερσίν που είναι αρχαιότερη από όλα τα άλλα γονιδιώματα που εξετάστηκαν και η οποία διέφερε μόνο σε μια μετάλλαξη από τους βακίλους που προκάλεσαν την μαύρη πανώλη στην Ευρώπη.
Αυτό δεν σημαίνει πως η περιοχή του Βόλγα ήταν και το σημείο μηδέν για την μαύρη Πανώλη – θα μπορούσε να έχει φτάσει εκεί από άλλη περιοχή της δυτικής Ασίας, από όπου οι επιστήμονες δεν έχουν πάρει ακόμη δείγμα αρχαίου DNA. Ωστόσο, εκεί εμφανίζεται η αρχαιότερη καταγραφή σε ευρωπαϊκό έδαφος.
Οι ερευνητές ανακάλυψαν ακόμη πως ήταν ένα συγκεκριμένο στέλεχος υπεύθυνο για την πανούκλα σε Ιταλία και Βρετανία. Το ίδιο στέλεχος έδωσε άλλες εκδοχές του βακίλου Γερσίν που έδωσαν επιδημίας πανώλης ως και τον 18ο αιώνα. Αυτό υποδηλώνει πως το βακτήριο παρέμεινε ενεργό σε τρωκτικά όπου και εξελίχτηκε σε διαφορετικά στελέχη που προκάλεσαν και μεταγενέστερες επιδημίες. Ωστόσο, παλιότερη έρευνα υποστήριζε πως δεν ήταν τα ποντίκια οι φορείς της μαύρης πανώλης τον 14ο αιώνα.
Τι ήταν η Μαύρη Πανώλη ή «Μαύρος Θάνατος»;
Με τον όρο µαύρη πανώλη ή µαύρος θάνατος αναφέρεται η πανδημία των ετών 1348 - 1353, μια από τις πιο καταστροφικές στην παγκόσμια ιστορία. Ο συνολικός αριθμός των θυμάτων της πανώλης, υπολογίζεται σε 75 έως 100 εκατομμύρια νεκρούς στην Ευρώπη και στην Ασία. Μάλιστα εκτιμάται ότι μείωσε τότε τον παγκόσμιο πληθυσμό από 450 εκατομμύρια σε 350 - 375 εκατομμύρια.
Οι πρώτες επίσημες καταγραφές της πανδημίας ξεκίνησαν τον Οκτώβριο του 1347, όταν γενοβέζικα εμπορικά πλοία από το λιμάνι της Κάφας στην Μαύρη Θάλασσα, που προσέγγισαν το λιμάνι της Μεσσήνης στη Σικελία, γεμάτα ετοιμοθάνατους και νεκρούς, μετέφεραν στην Ευρώπη την ασθένεια της πανώλης.
Βουβωνική και πνευμονική πανώλη -Οι δυο όψεις του «Μαύρου Θανάτου»
Η ασθένεια αυτή είχε δύο μορφές: τη βουβωνική (ή σηψαιμική) και την πνευμονική πανώλη. Μεταδιδόταν ακαριαία και βοηθούμενη από τις κακές συνθήκες υγιεινής, την έλλειψη ιατρικών γνώσεων της εποχής και τις επακόλουθες δεισιδαιμονικές προλήψεις, στις αρχές του 1348 είχε ήδη διαδοθεί από την Ιταλία, σε όλη την κεντρική Γαλλία, μέχρι τον χειμώνα του ιδίου έτους στην νότια Αγγλία και στη συνέχεια στις Κάτω Χώρες.
Συνέπεια της επιδημίας ήταν να χαθεί σχεδόν το ένα τρίτο του πληθυσμού της Ευρώπης. Η επιδημία ξαναχτύπησε και στα επόμενα χρόνια του 14ου αιώνα, με μικρά χρονικά διαλείμματα, αναιρώντας έτσι ολοκληρωτικά την δημογραφική αύξηση που είχε σημειωθεί στα μέσα του 13ου αιώνα. Σύμφωνα με την ιστορική καταγραφή, ο παγκόσμιος πληθυσμός επανήλθε στα επίπεδα πριν το 1347, 250 χρόνια μετά, μόλις τον 17ο αιώνα.