Από την ημέρα που ο Σεμπαστιάν Λεκορνί διορίστηκε διάδοχος του Φρανσουά Μπαϊρού στην πρωθυπουργία, το όνομα του Γκαμπριέλ Ζουκμάν «παίζει» παντού στα γαλλικά ΜΜΕ.
Μόλις πέρασε ο Λεκορνί το κατώφλι του πρωθυπουργικού μεγάρου Ματινιόν, ο 38χρονος Ζουκμάν, καθηγητής οικονομικών στην Ecole Normale Supérieure στο Παρίσι, στη Σχολή Οικονομικών της γαλλικής πρωτεύουσας και στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Μπέρκλεϊ, του έγραψε μέσω X: «Καλησπέρα, κύριε Πρωθυπουργέ. Ήρθε η ώρα να φορολογήσουμε τους δισεκατομμυριούχους».
Την επομένη, ο Ζουκμάν -συγγραφέας του βιβλίου «Ο Κρυμμένος Πλούτος των Εθνών»- εμφανίστηκε στο βραδινό δελτίο ειδήσεων του France 2 για να εξηγήσει την πρότασή του να πληρώνουν ετήσιο φόρο τουλάχιστον 2% της αξίας όλων των περιουσιακών τους στοιχείων όσοι διαθέτουν περιουσία άνω των 100 εκατομμυρίων ευρώ.
Ο παρουσιαστής του γαλλικού κρατικού δικτύου τον περιέγραψε ως «εχθρό των δισεκατομμυριούχων».
Χαμογελώντας, ο οικονομολόγος με το παιδικό πρόσωπο και «νέος ροκ σταρ οικονομολόγος της Γαλλίας», όπως τον χαρακτηρίζει το Politico, είπε ότι ήταν διαθέσιμος ανά πάσα στιγμή όλο το εικοσιτετράωρο, εάν ο πρωθυπουργός επιθυμούσε να εξετάσει έναν τέτοιο φόρο, τον οποίο «χρειάζονται οι Γάλλοι».
Ο «φόρος Ζουκμάν»
Ο Ζουκμάν επιχειρηματολογεί ότι πρέπει να ληφθούν μέτρα για να διασφαλιστεί ότι οι πλουσιότεροι πληρώνουν το δίκαιο μερίδιό τους, καθώς ο πραγματικός φορολογικός συντελεστής των Γάλλων δισεκατομμυριούχων είναι χαμηλότερος από εκείνον των περισσότερων άλλων φορολογουμένων. Επίσης, διατείνεται ότι το μέτρο που προτείνει -«φόρο Ζουκμάν» τον έχουν βαφτίσει τα γαλλικά media- θα μπορούσε να αποφέρει έως και 20 δισ. ευρώ ετησίως στα ταμεία του γαλλικού κράτους.
Η ιδέα του έχει εξελιχθεί σε βασικό θέμα συζήτησης σε μια χώρα με περίπλοκη σχέση με τους δισεκατομμυριούχους, η οποία βρίσκεται πλέον στα πρόθυρα μιας μεγάλης κρίσης χρέους.
Με την πρότασή του, «ο Ζουκμάν έχει κατακτήσει τις καρδιές της αριστεράς και μεγάλης πλειοψηφίας του γαλλικού λαού και έχει αναστατώσει τη συζήτηση για τον προϋπολογισμό», σημειώνει η Liberation.
Ο ίδιος έχει δείξει ευελιξία, λέγοντας στην εφημερίδα Le Monde ότι η πρότασή του «είναι μόνο ένα σημείο εκκίνησης, που μπορεί να βελτιωθεί».
Το μέτρο που προτείνει είχε εγκριθεί σε πρώτη ανάγνωση από την Εθνοσυνέλευση τον Φεβρουάριο, πριν απορριφθεί από τη Γερουσία τρεις μήνες αργότερα.
«Σημαία» των Σοσιαλιστών η ιδέα του 38χρονου οικονομολόγου
Οι Σοσιαλιστές, που έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην ανατροπή των κυβερνήσεων του Μισέλ Μπαρνιέ και του Φρανσουά Μπαϊρού, έχουν υιοθετήσει την πρόταση Ζουκμάν στις υψηλού ρίσκου διαπραγματεύσεις για τον προϋπολογισμό με τον Λεκορνί.
Η κεντρώα, φιλοεπιχειρηματική παράταξη του προέδρου Εμανουέλ Μακρόν αντιτίθεται στον φόρο Ζουκμάν, αλλά χρειάζεται τη στήριξη των Σοσιαλιστών για να προωθήσει ένα σχέδιο δαπανών που θα πείσει τις αγορές για τη βιωσιμότητα του χρέους της δεύτερης μεγαλύτερης οικονομίας της ευρωζώνης.
Ωστόσο, είναι ασαφές αν ο «φόρος Ζουκμάν» βρίσκεται πραγματικά στο τραπέζι, καθώς ο Λεκορνί ναι μεν τον απορρίπτει, αλλά έχει αφήσει ανοιχτή την πόρτα σε μέτρα που θα μπορούσαν να επηρεάσουν τους πλουσιότερους, λέγοντας ότι είναι αδύνατο να μην ακούσει κανείς την απαίτηση του γαλλικού λαού για «φορολογική δικαιοσύνη».
Όπως και να έχει, «ο Ζουκμάν έχει ήδη καταφέρει να επαναπροσδιορίσει τους όρους της συζήτησης», σχολιάζει το Politico.
«Η αξία του φόρου Ζουκμάν δεν έγκειται στον ίδιο τον φόρο, αλλά στη διάγνωση και στο να ξεφύγουμε από την ιδέα ότι δεν μπορεί να γίνει τίποτα» είπε ο Πασκάλ Σεν-Αμάνς, που είχε ηγηθεί επί μία δεκαετία της προσπάθειας για παγκόσμια μεταρρύθμιση της φορολογίας των εταιρειών στον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ).
Ποιος είναι ο Ζουκμάν
Γεννημένος το 1986 στο Παρίσι, ο Ζουκμάν δεν έχει αποκαλύψει πολλά για την ιδιωτική του ζωή.
Γιος δύο γιατρών, μεγάλωσε σε εύπορη οικογένεια και έχει πει η ευαισθησία του στις φορολογικές ανισότητες τροφοδοτήθηκε από την εργασία του σε υπεράκτιες εταιρείες και από στοιχεία για τη φοροδιαφυγή.
Ο Ζουκμάν δεν ανήκει σε πολιτικό κόμμα, αλλά η αριστερά, ιδιαίτερα οι Σοσιαλιστές, του ζήτησαν στις αρχές Σεπτεμβρίου να συντάξει έναν εναλλακτικό προϋπολογισμό - αντιπρόταση σε εκείνον του πρώην πρωθυπουργού Μπαϊρού.
Με τα ΜΜΕ να τον πολιορκούν στενά, έχει αναθέσει τις απαντήσεις σε έναν «παλιό φίλο και σύμβουλο επικοινωνίας», τον Πιερ Νατναέλ Μπουσιέρ, ο οποίος τον περιέγραψε ως «ρεπουμπλικάνο επαναστάτη: η αφοσίωσή του στη δημοκρατία προέρχεται από την αφοσίωσή του στη δικαιοσύνη. Θέλει να παράσχει μια ορθολογική βάση για το αίσθημα της αδικίας».
Πρώην μαθητής του Τομά Πικετί
Ο Ζουκμάν φοίτησε στις ελίτ προπαρασκευαστικές τάξεις του Lycée Henri-IV στο Παρίσι πριν εισέλθει στην Ecole Normale Supérieure Paris-Saclay, ενώ τιμήθηκε με το Μετάλλιο Clark το 2023.
Κάτοχος γαλλικής και αμερικανικής υπηκοότητας, είναι γνωστός εκτός των συνόρων της Γαλλίας. Δίδαξε στο London School of Economics (2014-2015) μετά την ολοκλήρωση ενός μεταδιδακτορικού στο Μπέρκλεϊ (2013-2014).
Το διδακτορικό του επέβλεψε ένας άλλος διάσημος συμπατριώτης του οικονομολόγος, ο Τομά Πικετί, ειδικός στις σχέσεις μεταξύ ανισότητας και δημοσιονομικής πολιτικής και συγγραφέας, μεταξύ άλλων, του βιβλίου «Κεφάλαιο στον 21ο Αιώνα».
Το έργο του επί των φόρων περιουσίας ενέπνευσε αριστερούς υποψήφιους για την προεδρία στις ΗΠΑ, συμπεριλαμβανομένων της γερουσιαστή της Μασαχουσέτης, Ελίζαμπεθ Γουόρεν, που διεκδίκησαν το χρίσμα των Δημοκρατών το 2019. Πέντε χρόνια αργότερα ο αριστερός πρόεδρος της Βραζιλίας Λούλα έθεσε τον «φόρο Ζουκμάν» στην ατζέντα της G20.
Κριτική, αλλά και αποδοχή από τη γαλλική κοινή γνώμη
«Αστέρι της αριστεράς και αντίπαλος της δεξιάς και των επιχειρηματικών ηγετών, ο Ζουκμάν αποτελεί μια πολωτική προσωπικότητα ακόμη και μεταξύ των συναδέλφων του», γράφει η Monde.
Ένα άρθρο του 2020 στο The Daily Economy ανέφερε ότι ο πρόεδρος του Χάρβαρντ αρνήθηκε να προσλάβει τον νεαρό οικονομολόγο το 2019, επειδή ερμήνευσε τους υπολογισμούς του ως ευθυγραμμισμένους με τις πολιτικές του ιδέες. Επτά αριστεροί βραβευμένοι με Νόμπελ Οικονομικών υποστηρίζουν τον φόρο του, αλλά εξέχοντες συνάδελφοί του (όχι όλοι συντηρητικοί) τον έχουν επικρίνει.
Ο επικεφαλής της LVMH, Μπερνάρ Αρνό, δήλωσε ότι ο φόρος Ζουκμάν «θα καταστρέψει τη γαλλική οικονομία».
Άλλοι επιδραστικοί οικονομολόγοι, όπως ο Φιλίπ Αγκιόν, καθηγητής στο Collège de France, υποστηρίζουν ότι η πρότασή του θα αποφέρει μόνο πέντε δισ. ευρώ, με τον Ζουκμάν να απαντά μέσω Χ ότι έκαναν λάθος στους υπολογισμούς τους.
Νομικοί ανησυχούν ότι το μέτρο που προτείνει είναι αντισυνταγματικό, ενώ άλλοι επιχειρηματολογούν ότι οι δισεκατομμυριούχοι απλώς θα φύγουν από τη Γαλλία για να αποφύγουν τον φόρο Ζουκμάν, όπως έκανε ο Πιερ-Εντουάρ Στερίν, στερώντας σημαντικά έσοδα από τα γαλλικά ταμεία.
Ωστόσο, μια ομάδα ανεξάρτητων οικονομολόγων που συμβουλεύει τη γαλλική κυβέρνηση διαπίστωσε ότι μια τέτοια φυγή δεν θα είχε σημαντικό οικονομικό αντίκτυπο, αποδυναμώνοντας αυτό το επιχείρημα.
Παρά τη μακρά λίστα των επικριτών, το σχέδιο του Ζουκμάν φαίνεται να έχει εντυπωσιακή υποστήριξη από το κοινό.
Πρόσφατη έρευνα της εταιρείας Ifop, που ανατέθηκε από τους Σοσιαλιστές, διαπίστωσε ότι το 86% των ερωτηθέντων βλέπει θετικά τον φόρο Ζουκμάν.
«Στη Γαλλία, μια χώρα παθιασμένη με την ισότητα, φτάνεις στο σημείο ο απλός πολίτης να γνωρίζει τον φόρο Ζουκμάν» είπε ο Σεν-Αμάνς, ο πρώην φορολογικός εμπειρογνώμονας του ΟΟΣΑ.