Από τον δρόμο μοιάζει με ένα απλό οικογενειακό σπίτι. Ένα ακόμα ήσυχο σπίτι σε μια γειτονιά του Μπρνο, στη σημερινή Τσεχία.
Κι όμως, πρόκειται για ένα από τα σημαντικότερα αρχιτεκτονικά έργα του 20ού αιώνα, ένα μνημείο πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO - και το σκηνικό ενός ιστορικού πολιτικού γεγονότος: της ειρηνικής διάσπασης της Τσεχοσλοβακίας.
Η Villa Tugendhat είναι πολλά περισσότερα από μια εντυπωσιακή μοντερνιστική κατοικία. Είναι το σπίτι όπου το 1992 αποφασίστηκε το «βελούδινο διαζύγιο» που οδήγησε στη δημιουργία της Τσεχίας και της Σλοβακίας.
Ταυτόχρονα, είναι μια αρχιτεκτονική επανάσταση από τον θρυλικό Mies van der Rohe, τον άνθρωπο πίσω από τη φράση «less is more».
Από το όραμα μιας οικογένειας στη σφραγίδα της Ιστορίας
Η βίλα χτίστηκε το 1930 για την οικογένεια Τούγκεντατ, μια εύπορη γερμανοεβραϊκή οικογένεια που οραματίστηκε ένα σπίτι διαφορετικό. Εμπιστεύθηκαν τον νεαρό τότε Mies van der Rohe, ο οποίος παρέδωσε ένα κτίσμα που μοιάζει ακόμα και σήμερα φουτουριστικό: τοίχοι από λευκό όνυχα, τεράστια παράθυρα από το δάπεδο μέχρι την οροφή, μεταλλικοί πυλώνες επενδυμένοι με χρώμιο και εσωτερικός χειμερινός κήπος.
Αντί για τα κλασικά έπιπλα, πίνακες και ταπισερί που στόλιζαν τα σπίτια των πλουσίων, οι Τούγκεντατ επέλεξαν μια ριζοσπαστικά λιτή αισθητική. Ο εσωτερικός χώρος ρέει ελεύθερα, χωρίς στεγανά ανάμεσα σε καθιστικό, τραπεζαρία και σαλόνι. «Ριζοσπαστική κενότητα», την αποκαλούν σήμερα οι ειδικοί.
Η περιπέτεια της βίλας: ναζί, εξορία και επιστροφή
Η οικογένεια αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη βίλα λίγο πριν από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, εξαιτίας της ανόδου του ναζισμού. Το σπίτι κατασχέθηκε από το Γ' Ράιχ και στη συνέχεια πέρασε στα χέρια των Σοβιετικών. Χρησιμοποιήθηκε ως στρατιωτικό νοσοκομείο, κέντρο αποκατάστασης και αργότερα ως χώρος υποδοχής ξένων αξιωματούχων.
Μόνο τη δεκαετία του 1960 η οικογένεια κατάφερε να επιστρέψει στην Τσεχοσλοβακία. Η μητέρα της οικογένειας, Γκρέτε Τούγκεντατ, έθεσε δύο όρους για να παραδώσει την ιδιοκτησία στο κράτος: να αποκατασταθεί πλήρως και να ανοίξει για το κοινό. Το αίτημα έγινε δεκτό.
Η ιστορική μέρα της διάσπασης
Η κορυφαία στιγμή της βίλας ήρθε χωρίς κάμερες και τυμπανοκρουσίες: Στις 26 Αυγούστου 1992, οι πολιτικοί ηγέτες Βάτσλαβ Κλάους και Βλαντίμιρ Μέτσιαρ συναντήθηκαν στον κήπο της βίλας. Κάτω από ένα δέντρο συμφώνησαν να διαχωρίσουν ειρηνικά την Τσεχοσλοβακία σε δύο ανεξάρτητα κράτη. Η απόφαση τέθηκε σε ισχύ την 1η Ιανουαρίου 1993.
Αυτό που έμεινε στην ιστορία ως «Βελούδινο Διαζύγιο» έγινε σε έναν χώρο που εκπροσωπεί την ανοιχτότητα, την ελευθερία σκέψης και την καινοτομία τόσο στην αρχιτεκτονική όσο και στην πολιτική.
Ένα ζωντανό μνημείο του μοντερνισμού
Σήμερα, η Villa Tugendhat έχει αποκατασταθεί πλήρως και αποτελεί τουριστικό προορισμό για λάτρεις της αρχιτεκτονικής και της ιστορίας. Τα έπιπλα-σύμβολα, όπως η «καρέκλα του Μπρνο» και η «καρέκλα Τούγκεντατ», συνεχίζουν να παράγονται.
Το 2001, η UNESCO αναγνώρισε τη μοναδικότητά της, εντάσσοντάς την στη Λίστα Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς ως «πρωτοποριακό έργο μοντέρνας κατοικίας του 20ού αιώνα».