Οι Ρώσοι είναι λιγότεροι, φτωχότεροι και πιο δυστυχισμένοι από ό,τι πριν από μια δεκαετία. Η πανδημία έχει στοιχίσει πάνω από 1 εκατομμύριο ζωές και οι κυρώσεις έχουν πλήξει την οικονομία.
Όταν επέστρεψε στην προεδρία το 2012 μετά από μια τετραετή διακοπή ως πρωθυπουργός, ο Βλαντιμίρ Πούτιν διακήρυξε ότι η πλευρά του είχε «κερδίσει μια ανοιχτή και ειλικρινή μάχη» (παρά το γεγονός ότι η εκλογή του κάθε άλλο παρά τέτοια ήταν). Πολλά πράγματα φαινόταν να πηγαίνουν καλά. Ο πληθυσμός αυξανόταν και οι άνθρωποι ζούσαν περισσότερο, πλουσιότερα και πιο ευτυχισμένα. Όχι πια. Τα τελευταία δέκα χρόνια οι Ρώσοι έχουν αρχίσει να πεθαίνουν νεότεροι και γίνονται λιγότεροι, φτωχότεροι και πιο δυστυχισμένοι, όπως σημειώνει ο Economist.
Ένα «κύμα» κυρώσεων «χτυπά» τη Ρωσία
Το πρώτο χτύπημα αφορούσε την οικονομία. Η προσάρτηση της Κριμαίας το 2014 έγινε δεκτή με επευφημίες στη Ρωσία. Αλλά έφερε ένα κύμα κυρώσεων και προκάλεσε κατάρρευση των τιμών του πετρελαίου. Η επακόλουθη ύφεση έπληξε σκληρά την οικονομία. Το μέσο εισόδημα μειώθηκε, ιδίως για το φτωχότερο μισό του πληθυσμού. Παρόλο που το ΑΕΠ ανά άτομο ανέκαμψε μέχρι το 2018, τα μέσα εισοδήματα δεν ανέκαμψαν. Σύμφωνα με τη Μελέτη Εισοδήματος του Λουξεμβούργου, εξακολουθούσαν να είναι περίπου 10% χαμηλότερα από το ανώτατο επίπεδό τους το 2012, κατά το 2019, το τελευταίο έτος για το οποίο υπάρχουν διαθέσιμες εκτιμήσεις. Η Παγκόσμια Έκθεση για την Ευτυχία, η οποία βασίζεται σε έρευνες που ζητούν από τους ανθρώπους να αξιολογήσουν πώς αισθάνονται για τη ζωή τους, διαπίστωσε ότι η διάθεση στη Ρωσία έχει βυθιστεί. Από το 2017 οι Ρώσοι αξιολογούν τους εαυτούς τους ως λιγότερο ευτυχισμένους από ό,τι το 2012.
Πόσο «στοίχισε» η πανδημία στη Ρωσία
Στη συνέχεια ήρθε η πανδημία. Το επίσημο ποσοστό θανάτου της Ρωσίας από τον ιό covid-19 φαίνεται να μην είναι αξιοσημείωτο. Αλλά τα στοιχεία αυτά είναι παραπλανητικά. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του Economist για την υπερβολική θνησιμότητα, ο πραγματικός αριθμός των θανάτων της, είναι από τους υψηλότερους στον κόσμο. Περίπου 1,2 εκατ. άνθρωποι έχουν πεθάνει, δηλαδή περίπου διπλάσιο ποσοστό από αυτό της Αμερικής και σχεδόν τριπλάσιο από αυτό της ΕΕ. Σε συνδυασμό με τα μειωμένα ποσοστά γεννήσεων και τη μετανάστευση, αυτό σημαίνει ότι ο πληθυσμός της χώρας είναι σήμερα μικρότερος από ό,τι το 2012. Μόνο το 2021, ο πληθυσμός της χώρας μειώθηκε κατά 693.000 άτομα, ή περίπου 0,5%.
Ο πόλεμος Ρωσίας - Ουκρανίας
Ο ρωσοουκρανικός πόλεμος έχει επιδεινώσει τα πράγματα. Παρόλο που οι αριθμοί των θυμάτων είναι αβέβαιοι και λίγοι σε σύγκριση με τους θανάτους από το covid-19, αυξάνονται ραγδαία, φτάνοντας ήδη τις χιλιάδες, και οι στρατιώτες που πεθαίνουν είναι κυρίως νέοι. Και οι κυρώσεις, πρωτοφανείς σε κλίμακα και φιλοδοξία, έχουν πλήξει την ήδη επιβαρυμένη οικονομία. Μέχρι στιγμής, οι οικονομικές επιπτώσεις είναι λιγότερο επιζήμιες από ό,τι αναμενόταν, αλλά οι περισσότεροι αναλυτές αναμένουν ότι θα επιδεινωθούν τους επόμενους μήνες. Το ΔΝΤ προβλέπει μια «κακή ύφεση». Το Institute of International Finance, ένας τραπεζικός όμιλος, προβλέπει οικονομική συρρίκνωση της τάξης του 15%. Αυτό θα αναιρούσε δύο φορές την αύξηση των πραγματικών εισοδημάτων την τελευταία δεκαετία.
Όλα αυτά είναι αρκετά άσχημα. Αλλά σε σύγκριση με τον κόσμο συνολικά, ή ακόμη και με τις πλούσιες χώρες ειδικότερα, η παρακμή της Ρωσίας φαίνεται ακόμη χειρότερη. Κατά την τελευταία δεκαετία, το ΑΕΠ στις προηγμένες οικονομίες αυξήθηκε κατά 22%. Σε ολόκληρο τον κόσμο αυξήθηκε κατά 41% (και τα δύο με προσαρμογή στις μεταβολές των τιμών). Εάν οι προβλέψεις για συρρίκνωση κατά 15% είναι σωστές, στο τέλος του έτους η οικονομία της Ρωσίας θα είναι κατά 7% μικρότερη από ό,τι το 2012. Η Ρωσία δεν έχασε απλώς μια δεκαετία ανάπτυξης - είτε στην οικονομία, είτε στην υγεία, είτε στην ευτυχία. Κινείται προς το παρελθόν.
Στις περισσότερες δημοκρατίες, ένα τέτοιο αξιοζήλευτο ρεκόρ θα σήμαινε προβλήματα για το πρόσωπο που βρίσκεται στην κορυφή. Αλλά με τους αντιπάλους του φυλακισμένους ή εξόριστους, με τις εκλογές κάθε άλλο παρά ελεύθερες και δίκαιες και με τα μέσα ενημέρωσης υπό τον έλεγχό του, ο Πούτιν έχει λιγότερα να φοβηθεί. Το ίδιο δεν μπορεί να ειπωθεί για εκείνους που ζουν υπό την εξουσία του.