Ουδείς άλλος στην Ιστορία έχει βάλει τόσο στο μάτι το Νόμπελ Ειρήνης όσο ο Ντόναλντ Τραμπ, που έχει διαμηνύσει πολλάκις ότι αξίζει το βραβείο ως «ειρηνοποιός» που έχει τερματίσει επτά πολέμους.
Λίγες ώρες μετά την ανακοίνωση της συμφωνίας μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς για την πρώτη φάση εκεχειρίας στη Λωρίδα της Γάζας, ο Λευκός Οίκος ανάρτησε στην επίσημη σελίδα του στην πλατφόρμα «X» φωτογραφία του προέδρου των ΗΠΑ με τον τίτλο «Ο πρόεδρος της ειρήνης».
Αλλά, όσο κι αν το επιθυμεί διακαώς, ο Τραμπ φαίνεται να μην πιστεύει ότι θα πάρει το Νόμπελ, που απονέμεται σήμερα στις 12:00 το μεσημέρι ώρα Ελλάδος. Όταν ρωτήθηκε σχετικά προχθές Τρίτη από δημοσιογράφο του USA Today στο τέλος των δηλώσεών του για τη συμφωνία Ισραήλ-Χαμάς, απάντησε: «Δεν έχω ιδέα… Ο Μάρκο [Ρούμπιο] θα σας έλεγε ότι διευθετήσαμε επτά πολέμους. Δεν νομίζω ότι κάποιος στην Ιστορία τελείωσε τόσο πολλούς πολέμους, αλλά ίσως βρουν έναν λόγο για να μη μου δώσουν το Νόμπελ Ειρήνης».
Ο Τραμπ ασκεί πρωτοφανή πίεση για το Νόμπελ
Ο Ρεπουμπλικανός ένοικος του Λευκού Οίκου έχει ασκήσει απίστευτη πίεση στη νορβηγική επιτροπή, υποστηρίζοντας ότι, αν δεν του δώσει το Νόμπελ, αυτό θα είναι «μεγάλη προσβολή» για τις ΗΠΑ.
Η εκστρατεία του για το Νόμπελ έχει ξεκινήσει εδώ και χρόνια, αρχής γενομένης από την πρώτη θητεία του, όταν έλεγε ότι «πολλοί άνθρωποι» πιστεύουν ότι το δικαιούται.
Τον Φεβρουάριο, στη διάρκεια συνάντησης με τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Μπέντζαμιν Νετανιάχου στο Οβάλ Γραφείο, επανήλθε, σημειώνοντας: «Δεν θα μου δώσουν ποτέ το Νόμπελ Ειρήνης. Το αξίζω, αλλά δεν θα μου το δώσουν ποτέ».
Μετά την υπογραφή της συμφωνίας Ισραήλ-Χαμάς, πολλοί Ισραηλινοί που πανηγύριζαν στους δρόμους του Τελ Αβίβ φώναζαν υπέρ της απονομής του Νόμπελ στον Τραμπ, αίτημα που επανέλαβε και ο Νετανιάχου.
Η Νορβηγία φοβάται τα «αντίποινα» του Τραμπ
Στη Νορβηγία, ωστόσο, πολιτικοί δηλώνουν ότι προετοιμάζονται για πιθανές συνέπειες στις σχέσεις ΗΠΑ-Νορβηγίας σε περίπτωση που το βραβείο δεν απονεμηθεί στον Ντόναλντ Τραμπ.
Η Κίρστι Μπεργκστό, επικεφαλής του Σοσιαλιστικού Αριστερού Κόμματος και εκπρόσωπος για θέματα εξωτερικής πολιτικής, δήλωσε στη βρετανική εφημερίδα Guardian ότι η Νορβηγία πρέπει να είναι «έτοιμη για οτιδήποτε».
«Ο Ντόναλντ Τραμπ οδηγεί τις ΗΠΑ σε μια ακραία κατεύθυνση, επιτίθεται στην ελευθερία του λόγου, έχει χρησιμοποιήσει μυστικές δυνάμεις ασφαλείας για να συλλαμβάνουν ανθρώπους μέρα-μεσημέρι και καταπιέζει θεσμούς και δικαστήρια. Όταν ένας πρόεδρος είναι τόσο απρόβλεπτος και αυταρχικός, πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι για όλα», δήλωσε χαρακτηριστικά.
Στον ανεξάρτητο χαρακτήρα της Επιτροπής εστίασε και ο Αρίλντ Χέρμσταντ, επικεφαλής του Πράσινου Κόμματος της Νορβηγίας. «Τα βραβεία Ειρήνης κερδίζονται με διαρκή δέσμευση, όχι με ξεσπάσματα στα κοινωνικά δίκτυα ή με εκφοβισμό», τόνισε. «Είναι θετικό ότι ο Τραμπ στήριξε την πρόσφατη εκεχειρία στη Γάζα. Κάθε βήμα προς τον τερματισμό της οδύνης είναι καλοδεχούμενο. Αλλά μια καθυστερημένη πρωτοβουλία δεν σβήνει χρόνια βίας και διχασμού».
Ο αρθρογράφος Χάραλντ Στανγκέλε προειδοποίησε ότι η πιθανή αντίδραση του Τραμπ, σε περίπτωση που δεν λάβει το βραβείο, θα μπορούσε να πάρει τη μορφή εμπορικών δασμών, απαιτήσεων για αυξημένες εισφορές στο ΝΑΤΟ ή ακόμα και κήρυξης της Νορβηγίας ως «εχθρικής χώρας».
«Είναι τόσο απρόβλεπτος. Δεν θέλω να χρησιμοποιήσω τη λέξη "φόβος", αλλά υπάρχει ένα αίσθημα ότι θα μπορούσε να εξελιχθεί σε δύσκολη κατάσταση», ανέφερε. «Είναι πολύ δύσκολο να εξηγήσεις στον Τραμπ -ή σε πολλές άλλες χώρες- ότι η επιτροπή είναι τελείως ανεξάρτητη, γιατί δεν σέβονται αυτού του είδους την ανεξαρτησία».
Γιατί πιστεύει ο Τραμπ ότι «δικαιούται» το Νόμπελ Ειρήνης
Ο Τραμπ έχει επανειλημμένως υποστηρίξει ότι έπαιξε καθοριστικό ρόλο στον τερματισμό πολλών συρράξεων. «Έχω τερματίσει έξι πολέμους», είπε στις 18 Αυγούστου, στη διάρκεια της συνόδου κορυφής με τον Ουκρανό πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι και Ευρωπαίους ηγέτες στον Λευκό Οίκο. «Αν κοιτάξετε τις έξι συμφωνίες που έκλεισα φέτος, όλες αφορούσαν τερματισμό πολέμου. Δεν έκανα καμία εκεχειρία».
Την επόμενη ημέρα, σε συνέντευξή του στο Fox News, αναθεώρησε τον αριθμό σε επτά πολέμους. Είναι ένας ισχυρισμός που επανέλαβε τον περασμένο μήνα, λέγοντας ότι «κανείς δεν είχε κάνει ποτέ κάτι κοντά σε αυτό».
Ο δρ Σαμίρ Πούρι, διευθυντής του Κέντρου Παγκόσμιας Διακυβέρνησης και Ασφάλειας στο Chatham House, δήλωσε στο βρετανικό δίκτυο Sky News ότι «υπάρχει το στοιχείο του παραλόγου στους ισχυρισμούς του Τραμπ, αλλά, όπως σε πολλούς από αυτούς, μέσα στον παραλογισμό υπάρχουν μερικές φορές ψήγματα αλήθειας». Ο ίδιος επεσήμανε ότι υπάρχει «τεράστια διαφορά μεταξύ του να σταματήσουν οι συγκρούσεις βραχυπρόθεσμα και της επίλυσης των βαθύτερων αιτιών της σύγκρουσης» και ότι οι παρεμβάσεις του Τραμπ συχνά ισοδυναμούν με «διαχείριση συγκρούσεων» παρά με επίλυση συγκρούσεων.
Έχει προταθεί ο Τραμπ για το Νόμπελ;
Η προθεσμία υποβολής υποψηφιοτήτων για το φετινό Νόμπελ Ειρήνης έληξε στις 31 Ιανουαρίου, λίγο μετά την επιστροφή του Τραμπ στον Λευκό Οίκο.
Στις δύο θητείες του στο Οβάλ Γραφείο έχει προταθεί για το βραβείο περισσότερες από δέκα φορές - από τον Νετανιάχου, τον πρωθυπουργό της Καμπότζης Χουν Μανέτ, έναν Ουκρανό πολιτικό, καθώς και μέλη του Κογκρέσου των ΗΠΑ και βουλευτές από τη Σουηδία και τη Νορβηγία.
Ωστόσο, το να προταθεί κάποιος για το Νόμπελ Ειρήνης δεν σημαίνει αυτόματα ότι είναι υποψήφιος και η νορβηγική επιτροπή δεν δημοσιεύει λίστα υποψηφίων πριν από την ανακοίνωση του νικητή. Φέτος, πάντως, έχει δηλώσει πως υπάρχουν 338 υποψήφιοι, εκ των οποίων οι 244 είναι άτομα και οι 94 είναι Οργανισμοί.
Άγνωστο παραμένει αν κατατέθηκε πρόταση για υποψηφιότητα του Τραμπ πριν από την προθεσμία του Ιανουαρίου. Ο Νετανιάχου τον πρότεινε δημόσια τον Ιούλιο, λέγοντας ότι ο Τραμπ «σφυρηλατούσε την ειρήνη αυτή τη στιγμή» «στη μία χώρα και τη μία περιοχή μετά την άλλη».
Θα μπορούσε να απονεμηθεί το Νόμπελ στον Τραμπ μετά τη συμφωνία για τη Γάζα;
Ειδικοί έχουν υποστηρίξει ότι η επιτυχής άσκηση πιέσεων στη Ρωσία για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία ή στο Ισραήλ για τον τερματισμό του πολέμου στη Γάζα θα καθιστούσε τον Τραμπ υποψήφιο με αξιώσεις.
Σε μια σημαντική εξέλιξη τη νύχτα της Τετάρτης, το Ισραήλ και η Χαμάς υπέγραψαν την πρώτη φάση του ειρηνευτικού σχεδίου 20 σημείων του Τραμπ, το οποίο επικυρώθηκε από την ισραηλινή κυβέρνηση τις πρώτες πρωινές ώρες της Παρασκευής. Ο Νετανιάχου δήλωσε ότι «οι μεγάλες προσπάθειες του μεγάλου φίλου και συμμάχου μας Προέδρου Τραμπ» βοήθησαν να φτάσει η προσπάθεια ειρήνευσης και επιστροφής των ομήρων σε «αυτό το κρίσιμο σημείο καμπής».
Η Νίνα Γκρέγκερ, διευθύντρια του Ινστιτούτου Έρευνας για την Ειρήνη του Όσλο, σημείωσε πάντως ότι οι εξελίξεις στη Γάζα ήρθαν πολύ αργά για τον Τραμπ. «Είναι πολύ απίθανο οι εξελίξεις στη Γάζα κατά τη διάρκεια της νύχτας να επηρεάσουν την απόφαση της Επιτροπής Νόμπελ», δήλωσε στο Sky News.
«Σε αυτό το στάδιο, ο νικητής έχει ήδη επιλεγεί και οι ομιλίες θα έχουν προετοιμαστεί πριν από την ανακοίνωση της Παρασκευής. Το επιβεβαίωσε, άλλωστε, και η νορβηγική επιτροπή ότι η απόφαση για τον φετινό νικητή έχει ήδη ληφθεί.
«Ωστόσο, εάν το σχέδιο 20 σημείων του Ντόναλντ Τραμπ οδηγήσει σε μια διαρκή και βιώσιμη ειρήνη στη Γάζα, η επιτροπή σχεδόν σίγουρα θα πρέπει να το λάβει σοβαρά υπόψη στις συζητήσεις του επόμενου έτους. Φυσικά, θα πρέπει επίσης να σταθμίσουν αυτό το επίτευγμα με το ευρύτερο ιστορικό των προσπαθειών του για την προώθηση της ειρήνης -τόσο εντός των ΗΠΑ όσο και διεθνώς- σύμφωνα με τη διαθήκη του Άλφρεντ Νόμπελ», πρόσθεσε η Γκρέγκερ.
Γιατί ειδικοί θεωρούν ότι δεν πρέπει να πάρει ο Τραμπ το Νόμπελ Ειρήνης
Η διαθήκη του Άλφρεντ Νόμπελ αναφέρει ότι το βραβείο πρέπει να απονεμηθεί στο άτομο «που έχει κάνει τα περισσότερα ή το καλύτερο για την προώθηση της συναδέλφωσης μεταξύ των εθνών».
Αλλά σύμφωνα με την Γκρέγκερ ο Τραμπ δεν πληροί τις προϋποθέσεις, αφού «έχει αποσύρει τις ΗΠΑ από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και από τη Συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα και έχει ξεκινήσει έναν εμπορικό πόλεμο εναντίον παλιών φίλων και συμμάχων. Δεν είναι ακριβώς αυτό που έχει κανείς κατά νου για έναν ειρηνόφιλο πρόεδρο ή κάποιον που πραγματικά ενδιαφέρεται για την προώθηση της ειρήνης».
Στη διάρκεια της δεύτερης θητείας του ο Τραμπ έχει επίσης προτείνει μέτρα που οι επικριτές του υποστηρίζουν ότι θα παρεμποδίσουν την εκπαίδευση και την επιστημονική έρευνα - δύο τομείς που θεωρούνται πυλώνες του Βραβείου Νόμπελ. Αυτά περιλαμβάνουν τη μείωση του προϋπολογισμού για τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας, τον μεγαλύτερο χρηματοδότη βιοϊατρικής έρευνας στον κόσμο, και σχέδια για τη διάλυση του υπουργείου Παιδείας για τη συρρίκνωση του ρόλου της ομοσπονδιακής κυβέρνησης στην εκπαίδευση υπέρ μεγαλύτερου ελέγχου από τις πολιτείες.
Η Ίλβα Ένγκστρομ, αντιπρόεδρος της Βασιλικής Σουηδικής Ακαδημίας Επιστημών, η οποία απονέμει τρία από τα έξι Βραβεία Νόμπελ -στη Χημεία, στη Φυσική και στα Οικονομικά-, θεωρεί ότι οι αλλαγές του Τραμπ είναι απερίσκεπτες και θα μπορούσαν να έχουν «καταστροφικές επιπτώσεις». «Η ακαδημαϊκή ελευθερία... είναι ένας από τους πυλώνες του δημοκρατικού συστήματος», λέει.
Η κυβέρνηση Τραμπ αρνείται ότι καταπνίγει την ακαδημαϊκή ελευθερία, υποστηρίζοντας ότι τα μέτρα της θα μειώσουν τη σπατάλη και θα προωθήσουν την επιστημονική καινοτομία.
Οι επικριτές του Τραμπ επισημαίνουν μάλιστα τη δράση της αμφιλεγόμενης Υπηρεσίας Μετανάστευσης και Τελωνείων των ΗΠΑ (ICE) και την αποστολή στρατευμάτων σε μια σειρά από πόλεις υπό την ηγεσία των Δημοκρατικών για την επιβολή των νόμων περί μετανάστευσης. Ο Άσλε Τόγιε, αναπληρωτής επικεφαλής της νυν Νορβηγικής Επιτροπής Νόμπελ, έχει υπονοήσει ότι η εκστρατεία άσκησης πίεσης του Τραμπ για το βραβείο μπορεί να είχε αντίθετο αποτέλεσμα στις πιθανότητές του να κερδίσει. «Αυτού του είδους οι εκστρατείες επιρροής έχουν μάλλον πιο αρνητικό παρά θετικό αποτέλεσμα», λέει. «Επειδή το συζητάμε στην επιτροπή. Μερικοί υποψήφιοι πιέζουν πολύ σκληρά και δεν μας αρέσει».
Από την πλευρά της, η Νίνα Γκρέγκερ, διευθύντρια του Ινστιτούτου Ερευνών για την Ειρήνη στο Όσλο, μιλώντας στους Financial Times σημείωσε ότι «η άσκηση πίεσης στην επιτροπή και οι κομπασμοί του τύπου “χρειάζομαι το βραβείο, είμαι ο καλύτερος υποψήφιος” δεν αποτελούν πολύ ειρηνική προσέγγιση».
Ποιοι πρόεδροι των ΗΠΑ έχουν τιμηθεί με το Νόμπελ Ειρήνης;
Οι εξής τέσσερις πρόεδροι των ΗΠΑ έχουν τιμηθεί στο παρελθόν με το Νόμπελ Ειρήνης:
• Ο Θίοντορ Ρούσβελτ (1906) - για τον ρόλο τους στις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις για τον τερματισμό του Ρωσο-ιαπωνικού πολέμου το 1904-05.
• Ο Γίντροου Γουίλσον (1919) - για τον ρόλο του ως ιδρυτή της Κοινωνίας των Εθνών.
• Ο Τζίμι Κάρτερ (2002) - για την ανάληψη ειρηνευτικών διαπραγματεύσεων, την εκστρατεία για τα ανθρώπινα δικαιώματα και την εργασία για την κοινωνική πρόνοια.
• Ο Μπαράκ Ομπάμα (2009) - για τις εξαιρετικές προσπάθειες ενίσχυσης της διεθνούς διπλωματίας και της συνεργασίας μεταξύ των λαών.
Όλοι οι πρόεδροι των ΗΠΑ κέρδισαν το βραβείο όσο ήταν στον Λευκό Οίκο, εκτός από τον Κάρτερ - αν και η Επιτροπή Νόμπελ δήλωσε ότι θα έπρεπε να το είχε κερδίσει το 1978 που ήταν πρόεδρος, για την επιτυχή μεσολάβηση σε μια ειρηνευτική συμφωνία μεταξύ Αιγύπτου και Ισραήλ.