Η τεράστια εκκένωση της Ουκρανίας βρίσκεται σε εξέλιξη, με τις ρωσικές δυνάμεις να βομβαρδίζουν αμάχους, οι οποίοι τρέπονται σε φυγή.
Ο Ύπατος Αρμοστής των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες, Filippo Grandi, λέει ότι η προσφυγική κρίση της Ουκρανίας είναι η ταχύτερα αναπτυσσόμενη προσφυγική κρίση που έχει δει τα τελευταία 40 χρόνια: 2,5 εκατομμύρια άνθρωποι κατέφυγαν σε γειτονικές χώρες μεταξύ 24 Φεβρουαρίου και 10 Μαρτίου, 1,5 εκατομμύρια στην Πολωνία μόνο. Αυτός είναι υπερδιπλάσιος από τον αριθμό των Μουσουλμάνων Ροχίνγκια που εκδιώχθηκαν από τη Μιανμάρ το 2017.
Σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, ο αριθμός μπορεί να ανέλθει σε 4 εκατομμύρια, που θα ισοδυναμούσε με τη δεύτερη μεγαλύτερη ομάδα σύγχρονων προσφύγων, μετά τους πρόσφυγες της Βενεζουέλας.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση εκτιμά ότι 5-7 εκατομμύρια Ουκρανοί μπορεί να αναγκαστούν να φύγουν από τη χώρα τος, αριθμός που ισοδυναμεί με τον αριθμό των ανθρώπων που έφυγαν για να γλιτώσουν από την αιματοχυσία στη Συρία. Ο Βιτάλι Κλίτσκο, ο δήμαρχος του Κιέβου, δήλωσε στις 10 Μαρτίου ότι ο μισός πληθυσμός της πρωτεύουσας είχε φύγει. Δεδομένου του ρυθμού εκτοπισμού, η Ευρώπη αντιμετωπίζει τη μεγαλύτερη προσφυγική κρίση από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.
Όλοι οι πρόσφυγες υποφέρουν. Σύμφωνα με δημοσίευμα του Economist που δημοσιεύθηκε στις 11 Μαρτίου, οι γυναίκες και τα κορίτσια τείνουν να υποφέρουν περισσότερο από τους άνδρες, όπως αναφέρει η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες. Υποστηρίζει ότι οι γυναίκες αποτελούν το ήμισυ των περισσότερων προσφυγικών ροών. Αλλά στην Ουκρανία αποτελούν τη συντριπτική πλειοψηφία. Οι άνδρες ηλικίας 18 έως 60 ετών υπόκεινται σε στράτευση και απαγορεύεται η έξοδος από τη χώρα. Οι ηλικιωμένοι τείνουν να διστάζουν να κάνουν μακρινά, επικίνδυνα ταξίδια. Η εκροή γυναικών και παιδιών αλλάζει την Ουκρανία τώρα και, εκτός εάν ο πόλεμος τελειώσει σύντομα, θα μπορούσε να την αλλάξει βαθιά και μόνιμα.
Η Ουκρανία είναι μια χώρα 44 εκατομμυρίων κατοίκων (αυτή είναι η εκτίμηση του ΟΗΕ για το 2020· περιλαμβάνει την Κριμαία, που προσαρτήθηκε από τη Ρωσία το 2014). Οι γυναίκες αποτελούν το 54% του συνόλου, με το μέσο όρο ζωής των ανδρών να είναι μικρότερος κατά 10 χρόνια σε σχέση με των γυναικών.
Τα παιδιά κάτω των 15 ετών αντιπροσωπεύουν το 16%. Το σύνολο όλων των παιδιών και όλων των γυναικών ηλικίας 15 έως 54 ετών ανέρχεται σε περίπου 45% του πληθυσμού, ή λίγο λιγότερο από 20 εκατομμύρια άτομα. Έτσι, έως και μία στις δέκα γυναίκες και παιδιά θα μπορούσε να είχε φύγει από τη χώρα σε δύο εβδομάδες.
Είναι εύλογο να πιστεύουμε ότι οι περισσότεροι πρόσφυγες προέρχονται από περιοχές που βομβαρδίζουν οι Ρώσοι. Ο πληθυσμός των επτά περιφερειών ή περιοχών που έχει καταλάβει η Ρωσία ή όπου οι δυνάμεις της έχουν προχωρήσει είναι 11,2 εκατομμύρια. (Αυτή η ομάδα εξαιρεί τις αποσχισθείσες περιφέρειες του Ντόνετσκ και του Λουχάνσκ όπου τα στοιχεία του πληθυσμού είναι αμφίβολα και τα άτομα που ήθελαν να φύγουν από τους Ρώσους εισβολείς πιθανότατα το έκαναν πριν από χρόνια).
Αν υποθέσουμε ότι οι γυναίκες ηλικίας 15-54 ετών και τα παιδιά κάτω των 15 ετών αντιπροσωπεύουν περίπου το ίδιο μερίδιο αυτών των επτά περιφερειών με το γενικό πληθυσμό της Ουκρανίας, θα υπήρχαν περίπου 5 εκατομμύρια από αυτές στη ζώνη σύγκρουσης. Εάν και οι 2 εκατομμύρια πρόσφυγες προέρχονταν από αυτήν την ομάδα, αυτό σημαίνει ότι το 40% των γυναικών και των παιδιών της περιοχής θα είχε φύγει. Αυτό είναι ίσως πολύ μεγάλο μερίδιο, αφού κάποιοι πρόσφυγες θα έχουν έρθει από αλλού και κάποιοι είναι άνδρες.
Αλλά ο υπολογισμός για 2 εκατομμύρια πρόσφυγες υποεκτιμά επίσης τον πραγματικό αριθμό των προσφύγων, καθώς ο αριθμός δεν περιλαμβάνει τους εσωτερικά εκτοπισμένους που δεν έχουν περάσει τα σύνορα της Ουκρανίας. Ο αριθμός τους μπορεί να υποκογιστεί σε εκατομμύρια. Φαίνεται πιθανό, λοιπόν, ότι εάν ο πόλεμος εξαπλωθεί, ένα πολύ μεγάλο ποσοστό όλων των γυναικών και των παιδιών της Ουκρανίας θα εγκαταλείψουν τα σπίτια τους αναζητώντας ασφάλεια. Θα μπορούσε να είναι όσο το ένα πέμπτο του πληθυσμού της.
Ο πόλεμος διαταράσσει τα πάντα σε μια χώρα, συμπεριλαμβανομένης της δημογραφίας της. Οι οικογένειες διαλύονται, τα ποσοστά γεννήσεων πέφτουν κατακόρυφα. Όταν η ειρήνη αποκαθίσταται, οι οικογένειες επανενώνονται και οι γεννήσεις ξανα αυξάνουν. Εάν ο πόλεμος τελειώσει σύντομα, κάτι τέτοιο μπορεί να γινει και στην Ουκρανία.
Αλλά η Ουκρανία αποτελεί έτσι και αλλιώς μια ιδιαίτερη περίπτωση. Ακόμη περισσότερο από ό,τι σε άλλα μετασοβιετικά κράτη, οι Ουκρανοί γεννούσαν με μικρότερο ρυθμό από ό,τι σε άλλα κράτη.
Σύμφωνα με την Iryna Kurylo, του Ινστιτούτου Δημογραφίας Ptoukha στο Κίεβο, η Ουκρανία είχε το χαμηλότερο ποσοστό γεννήσεων στην Ευρώπη το 2021, με μέσο όρο 1,2 παιδιά. Ο μέσος όρος της ΕΕ είναι 1,5. Ο πληθυσμός της χώρας μειωνόταν πριν από την εισβολή και το βάρος της γήρανσης στους νέους εργάτες αυξάνεται.
Η φυγή που χωρίζει τόσες πολλές οικογένειες θα έρθει λοιπόν σαν ένα νέο πρόβλημα στο δημογραφικό. Εάν ο πόλεμος συνεχιστεί, το δημογραφικό πρόβλημα της Ουκρανίας θα μπορούσε να επιταχυνθεί σε εξαιρετικό βαθμό. Στο μέλλον, η χώρα θα μπορούσε να έχει πολύ λίγους εργαζομένους για να διατηρήσει σε λειτουργία εργοστάσια, γραφεία και δημόσιες υπηρεσίες, μειώνοντας μόνιμα την οικονομία και καταλήγοντας πολύ λίγοι νέοι ενήλικες να δουλεύουν για τους συνταξιούχους. Αυτό θα επηρέαζε όχι μόνο τους σημερινούς Ουκρανούς, αλλά και τα παιδιά και τα εγγόνια τους.