Από τη μέρα που ο Ντόναλντ Τραμπ ανέλαβε για πρώτη φορά την εξουσία το 2016, πολιτικοί, αρθρογράφοι και οικονομολόγοι προβλέπουν τον θάνατο της δημοκρατίας στην Αμερική επί των ημερών του.
Αλλά το τέλος της Αμερικανικής Δημοκρατίας κάθε άλλο παρά προδιαγεγραμμένο είναι και ίσως, τελικά, αποδειχθεί ισχυρότερη από τον Ρεπουμπλικανό ένοικο του Λευκού Οίκου, μολονότι οι ΗΠΑ διανύουν μια κρίσιμη περίοδο μετά την πρόσφατη δολοφονία του φιλοτραμπικού συντηρητικού ακτιβιστή Τσάρλι Κερκ, που αναζωπύρωσε την πόλωση και την πολιτική βία, σημειώνει το Politico.
Όπως αναφέρει στο μακροσκελές άρθρο του ο Τζόναθαν Σλέφερ, πρώην ανώτερος ερευνητής πολιτικής οικονομίας στο Harvard Business School, ο Τραμπ, βαδίζοντας στα χνάρια αυταρχικών ηγετών ανά την υφήλιο, συνιστά όντως απειλή για τη δημοκρατία στις ΗΠΑ: Έχει αρνηθεί να αποδεχθεί εκλογικές ήττες του, αποκάλεσε «εγκληματίες» πολιτικούς αντιπάλους του και προσπάθησε να τους κλείσει στη φυλακή, απένειμε χάρη σε βίαιους οπαδούς του που έκαναν έφοδο στο Καπιτώλιο τον Ιανουάριο του 2021 και αποκάλεσε επικριτικά για τον ίδιο ΜΜΕ «εχθρούς του λαού», θυμίζοντας τη ρητορική του προπαγανδιστή των ναζί Γιόζεφ Γκέμπελς και τον δικτάτορα της ΕΣΣΔ Ιωσήφ Στάλιν.
Από την άλλη, όμως, ο αυταρχισμός του Τραμπ θυμίζει και κάποιους επικίνδυνους λαϊκιστές που απέτυχαν να σκοτώσουν τη δημοκρατία. Μελέτες δείχνουν ότι μόνον το ένα πέμπτο εξ αυτών τα κατάφεραν σε διαφορετικές περιοχές και σε άλλες χρονικές περιόδους.
Ο Σλέφερ υποστηρίζει ότι η Αμερική, σε σύγκριση με άλλες χώρες που απέκρουσαν ή υπέκυψαν στον αυταρχισμό, διαθέτει κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, περιλαμβανομένου του πλούτου, της μακράς πολιτικής της παράδοσης και του βαθιά ριζωμένου στη Magna Carta νομικού της συστήματος, που καθιστούν τη δημοκρατία της πιο ανθεκτική στον «τυφώνα» Τραμπ απ’ ό,τι νομίζουν οι περισσότεροι.
«Ο πλούτος κάνει καλό στη Δημοκρατία»
«Οι πλούσιες Δημοκρατίες σπάνια πεθάνουν» σημειώνει στο άρθρο του στο Politico. Παραθέτει δε την άποψη του γεννημένου στην Πολωνία επί ναζί και μεγαλωμένου υπό κομμουνιστική εξουσία καθηγητή Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης Adam Przeworski, ο οποίος σημειώνει ότι, όσο περισσότερο ευημερεί μια χώρα, τόσο μεγαλύτερες είναι οι πιθανότητες να διατηρήσει το δημοκρατικό της καθεστώς.
Ο Przeworski εκτιμά ότι, ενώ οι φτωχότερες κοινωνίες μπορεί να εξεγερθούν σε μια μάχη για πενιχρούς πόρους, οι πλούσιες αναπτύσσουν έναν υπαρξιακό φόβο απώλειας του κράτους δικαίου, που θεωρούν πολύ χειρότερη εξέλιξη από μια εκλογική ήττα. Η προσήλωση διαφόρων ομάδων στο κράτος δικαίου λειτουργεί ως συνδετικός κρίκος σε προηγμένες καπιταλιστικές κοινωνίες, που θα απειλούνταν σε αντίθετη περίπτωση με ρήξη. Η κοινωνία των πολιτών -μεγάλες επιχειρήσεις, νομικές εταιρείες, ΜΚΟ, ακαδημαϊκά ιδρύματα και ΜΜΕ- αντιμάχεται τη διολίσθηση του κράτους δικαίου και μια πλούσια κοινωνία τής παρέχει πόρους γι’ αυτό.
«Οι πρόεδροι είναι καλύτεροι από τους πρωθυπουργούς για το δημοκρατικό πολίτευμα»
Το άρθρο του Politico σημειώνει ως πρόσθετο πλεονέκτημα της Αμερικανικής Δημοκρατίας το ότι είναι προεδρική. Κι αυτό διότι η μεγαλύτερη σήμερα πρόκληση για τη Δημοκρατία είναι οι αυταρχικοί ηγέτες που κερδίζουν τις εκλογές και προσπαθούν να ενισχύσουν εκ των έσω τις εξουσίες τους, κάτι που είναι ευκολότερο σε κοινοβουλευτικές δημοκρατίες.
Η διάκριση των εξουσιών και οι συνταγματικοί ελεγκτικοί μηχανισμοί των προεδρικών εξουσιών στις ΗΠΑ περιπλέκουν επίσης τη ζωή των επίδοξων αυταρχικών ηγετών, καθιστώντας πιο δύσκολη την αντικατάσταση των δικαστών. Ο Κερτ Γουέιλαντ, του Πανεπιστημίου του Τέξας, κατέγραψε 17 επικίνδυνους λαϊκιστές από το 1980 σε χώρες μέτριας ισχύος με προεδρική δημοκρατία, όπως η Αργεντινή ή η Βραζιλία. Κι απ’ αυτούς μόνον δύο κατάφεραν να σκοτώσουν τη Δημοκρατία.
«Ο Τραμπ είναι λιγότερο δημοφιλής από τους επιτυχημένους αυταρχικούς ηγέτες»
Η δημοφιλία του Τραμπ μπορεί να απογοητεύει τους αντιπάλους του, αλλά είναι πολύ χαμηλότερη απ' ό,τι χρειάζεται για να καταστρέψει τη Δημοκρατία. Σε προεδρικές δημοκρατίες τουλάχιστον μέτριας ισχύος, οι λαϊκιστές που νίκησαν τη δημοκρατία από το 1980 είχαν ποσοστά αποδοχής 80% ή και περισσότερο - σχεδόν διπλάσια από το ποσοστό αποδοχής του Τραμπ, το οποίο έχει κολλήσει γύρω στο 40% τόσο στην πρώτη του θητεία όσο και στη δεύτερη μέχρι στιγμής.
Παράλληλα, ο Τραμπ αποτυγχάνει στην προσπάθεια να διευρύνει τη βάση του. Ενώ οι ικανοί αυταρχικοί ηγέτες έχτισαν συμμαχίες με τους υποστηρικτές τους, αυτός συνεχίζει να τους αποξενώνει, όπως επί παραδείγματι τον Έλον Μασκ, που παραμένει ο πλουσιότερος άνθρωπος στον πλανήτη. Η απονομή χάριτος στους οπαδούς του που έκαναν έφοδο στο Καπιτώλιο μπορεί να ικανοποίησε τη βάση του Τραμπ, αλλά δύο στους τρεις Αμερικανούς εξέφρασαν την αντίθεσή τους.
Ομοίως, η επίθεση κατά αξιωματούχων, που ο Τραμπ θεωρεί ότι συνωμοτούν εναντίον του, ο αντίκτυπος των δασμών του στην αμερικανική οικονομία, η μείωση των φόρων για τους πλούσιους και άλλες πολιτικές του είναι απίθανο να διευρύνουν τη δεξαμενή των οπαδών του, πόσω μάλλον που παραμένει στάσιμη η δημιουργία θέσεων εργασίας και αυξάνεται αργά ο πληθωρισμός - δύο θέματα που κυριαρχούσαν στην προεκλογική του ατζέντα. Με περίπου 8% περισσότερους Αμερικανούς να τον αποδοκιμάζουν παρά να τον εγκρίνουν, λιγοστές είναι οι ενδείξεις ότι ο Τραμπ μπορεί να αγγίξει τα επίπεδα δημοτικότητας των επιτυχημένων λαϊκιστών που έγιναν αυταρχικοί ηγέτες.
Το Ανώτατο Δικαστήριο διαθέτει ακόμη ισχύ
Η εμπειρία δείχνει ότι, αν όλα τα άλλα αποτύχουν, η δικαστική εξουσία είναι το τελευταίο προπύργιο της Δημοκρατίας. Μέχρι στιγμής, κατώτερα δικαστήρια έχουν επανειλημμένως μπλοκάρει διατάγματα του Τραμπ.
Ωστόσο, το Ανώτατο Δικαστήριο έχει τον τελευταίο λόγο και ο Τραμπ βασίζεται ανοιχτά στους δικαστές που εκείνος διόρισε σε αυτό, για να υποστηρίξουν τις επεκτάσεις των προεδρικών του εξουσιών. Στο Ανώτατο Δικαστήριο κυριαρχούν αριθμητικά δικαστές της Federalist Society, ενός σημαντικού παράγοντα στο συντηρητικό κίνημα στην Αμερική, μέλη του οποίου είναι πολλοί συντηρητικοί δικηγόροι, δικαστές, φοιτητές Νομικής και νομικοί υπάλληλοι και τις συστάσεις του οποίου ακολουθούν οι Ρεπουμπλικανοί πρόεδροι προκειμένου να επιλέγουν δικαστές για κενές δικαστικές έδρες.
Αυτοί οι δικαστές είναι αφοσιωμένοι στην ιδέα της «ενιαίας εκτελεστικής εξουσίας», που τους ώθησε να εκδώσουν κάποιες αποφάσεις έκτακτης ανάγκης «επιτρέποντας στον Τραμπ να αντικαταστήσει επικεφαλής Οργανισμών με κόλακες, να απολύσει κυβερνητικούς αξιωματούχους κατά εκατοντάδες χιλιάδες και να μπλοκάρει δισεκατομμύρια δολάρια για προγράμματα που ενέκρινε το Κογκρέσο», όπως σημειώνει το άρθρο. Αλλά το Ανώτατο Δικαστήριο δεν είναι τραμπικό και μάλιστα στην πρώτη θητεία του Τραμπ απέρριψε πολλές από τις προσφυγές του κατά εκλογικών αποτελεσμάτων στις προεδρικές του 2020.
Σε αντίθεση, λοιπόν, με τους Ρεπουμπλικανούς στο Κογκρέσο, που φοβούνται μήπως τους πετάξει εκτός κούρσας ο πολιτικός μηχανισμός του Τραμπ, οι ομοσπονδιακοί δικαστές είναι ισόβιοι και σαφώς τους νοιάζει το αποτύπωμα που θα αφήσουν στην Ιστορία…