Μερικές εκατοντάδες γρίβνιες, μια αγγελία για «εύκολο χρήμα» και ένας πόλεμος που μπαίνει στον τέταρτο χρόνο, είναι ο συνδυασμός που, σύμφωνα με το Politico, χρησιμοποιεί η Ρωσία για να στρατολογεί Ουκρανούς και να τους μετατρέπει σε συνεργάτες του εχθρού.
Στο επίκεντρο της υπόθεσης βρίσκονται η 19χρονη Ολένα και ο 22χρονος Μπόγκνταν, ένα νεαρό ζευγάρι που αντιμετωπίζει δίκη για εσχάτη προδοσία. Οι κατηγορίες περιλαμβάνουν την τοποθέτηση κρυφών καμερών σε αστυνομικό τμήμα και σε σιδηροδρομική γραμμή που μεταφέρει δυτικά όπλα, καθώς και την καταγραφή θέσεων αντιαεροπορικής άμυνας γύρω από το Κίεβο και το Τσερνίχιβ.
Η αρχή με μια φαινομενικά αθώα αγγελία
Όλα ξεκίνησαν με μια αγγελία στο Telegram, σε κανάλι με τίτλο «Jobs in Kyiv», που υπόσχονταν εύκολες δουλειές και άμεση πληρωμή. Σε μια χώρα εξαντλημένη από τον πόλεμο και την ακρίβεια, η προοπτική επιπλέον εισοδήματος φάνηκε δελεαστική.
«Θέλαμε να ζήσουμε μαζί, αλλά ήμασταν χρεωμένοι», λέει ο Μπόγκνταν. Η Ολένα εργαζόταν ως μαγείρισσα σε ταχυφαγείο με 12–16 ώρες δουλειά την ημέρα, ενώ εκείνος έκανε περιστασιακές εργασίες.
Οι πρώτες «αποστολές» φάνταζαν ακίνδυνες: φωτογράφιση ραφιών σε σούπερ μάρκετ και καταγραφή τιμών και ωραρίων. Σιγά σιγά όμως, οι εντολές άλλαξαν, φτάνοντας σε επικίνδυνες δραστηριότητες, όπως η καταγραφή στρατιωτικών υποδομών.
Φτηνό εργατικό δυναμικό για επικίνδυνες αποστολές
Σύμφωνα με ανώνυμο αξιωματούχο της SBU, η ρωσική πλευρά καθορίζει την αμοιβή με βάση τη δυσκολία της αποστολής – από μερικές εκατοντάδες έως λίγες χιλιάδες γρίβνιες (8–62 ευρώ). Τα καθήκοντα που ανατίθενται στους νεαρούς «πράκτορες» είναι κρίσιμα για την πολεμική μηχανή της Ρωσίας: συλλογή πληροφοριών για στρατιωτικές εγκαταστάσεις, σιδηροδρομικούς άξονες, ενεργειακά δίκτυα, ακόμη και εμπρησμούς ή επιθέσεις σε στρατολογικά γραφεία.
Τέσσερα χρόνια μετά την εισβολή, η ιδεολογική προσήλωση στη Ρωσία φαίνεται να έχει χάσει την πρωτοκαθεδρία ως κίνητρο. Η φτώχεια και η ανάγκη επιβίωσης είναι πλέον ο κύριος λόγος στρατολόγησης.
Το μέγεθος της εσωτερικής απειλής
Τα στοιχεία της SBU δείχνουν την έκταση του προβλήματος:
- Πάνω από 24.000 υποθέσεις εγκλημάτων κατά της εθνικής ασφάλειας έχουν διερευνηθεί από τον Φεβρουάριο του 2022.
- Περισσότερες από 4.100 υποθέσεις αφορούν εσχάτη προδοσία.
- Πάνω από 2.300 υποθέσεις έχουν φτάσει στα δικαστήρια.
Το Κρατικό Γραφείο Ερευνών καταγράφει 1.500 δικογραφίες για προδοσία σε βάρος δημόσιων λειτουργών. Οι ουκρανικές αρχές περιγράφουν τη Ρωσία να επενδύει σημαντικούς πόρους για την αποσταθεροποίηση της χώρας, αξιοποιώντας τόσο κλασική κατασκοπία όσο και κοινωνική φτώχεια.
Η γκρίζα ζώνη της επιβίωσης
Όπως αναφέρει το Politico, στις κατεχόμενες περιοχές, το όριο μεταξύ συνεργασίας και επιβίωσης είναι θολό. Η Χάνα Ρασαμαχίνα από τη Media Initiative for Human Rights εξηγεί: πολλοί που δικάζονται για συνεργασία προσπαθούσαν απλώς να ζήσουν υπό ρωσική κατοχή. Η δυνατότητα υπεράσπισης εξαρτάται από οικονομικούς πόρους: οι φτωχοί δέχονται συχνά συμφωνία ενοχής για να μειώσουν ποινές, ενώ οι πλούσιοι μπορούν να αντιπαρατεθούν δικαστικά.
Μια ζωή σε παύση
Για την Ολένα και τον Μπόγκνταν, η ζωή έχει μπει σε αναμονή. Τα σχέδια για το μέλλον μετατίθενται δεκαετίες αργότερα, μετά την έκτιση της ποινής. Ο Μπόγκνταν προτιμά τη φυλακή από τον στρατό, φοβούμενος ότι θα χάσει τη ζωή του άδικα σε ένα μέτωπο που δεν επέλεξε.
Η ιστορία τους αποτελεί μια ανθρώπινη μαρτυρία της πίεσης και της απελπισίας που γεννά ο πόλεμος, και φωτίζει το εύθραυστο «εσωτερικό μέτωπο» της Ουκρανίας.