Αποφασισμένη να διατηρήσει προς το παρόν την πίεση στο Ισραήλ προκειμένου να τηρήσει τη συμφωνία κατάπαυσης του πυρός στη Λωρίδα της Γάζας είναι η Ευρώπη, όπως αναφέρει το Politico.
Διπλωμάτες, πολιτικοί και αξιωματούχοι στις Βρυξέλλες, το Λονδίνο και αλλού είπαν ανεπίσημα στο μέσο ότι το Ισραήλ δεν μπορεί να υπολογίζει ότι οι Ευρωπαίοι ηγέτες θα λησμονήσουν γρήγορα τους θανάτους δεκάδων χιλιάδων Παλαιστινίων στη Λωρίδα της Γάζας, έστω κι αν η ειρηνευτική συμφωνία του προέδρου των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, επιφέρει τον τερματισμό του πολέμου, θεωρώντας ότι η άσκηση πίεσης από την Ευρώπη στην ισραηλινή ηγεσία απέδωσε καρπούς και πρέπει να συνεχιστεί.
Ανακούφιση για την εκεχειρία και την επιστροφή των ομήρων, αλλά…
Πολλοί εξ’ αυτών που μίλησαν στο Politico αισθάνθηκαν ανακούφιση για την απελευθέρωση των ομήρων και την προοπτική ειρήνευσης μετά από δύο χρόνια πολέμου. Ωστόσο εξέφρασαν αμφιβολίες για κάποιους όρους -κλειδιά του σχεδίου του Τραμπ και τόνισαν ότι είναι πολύ νωρίς για να αρθεί η διπλωματική πίεση στην ισραηλινή κυβέρνηση, πόσω μάλλον που πολλοί Ευρωπαίοι ψηφοφόροι δεν είναι ακόμη έτοιμοι να να προχωρήσουν.
Οι σχεδόν 67.000 νεκροί στη Λωρίδα της Γάζας και η καταστροφή του παλαιστινιακού θυλάκου απαιτούν λογοδοσία, δικαιοσύνη και ένα σχέδιο ανοικοδόμησης με κατάλληλη χρηματοδότηση, είπαν Ευρωπαίοι αξιωματούχοι την ώρα που έπεφταν στην Αίγυπτο οι υπογραφές στη συμφωνία για τον τερματισμό του πολέμου, που πυροδότησε η επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου του 2023.
«Η πίεσή μας είναι ακόμη σημαντική. Αν θέλουμε να αρθεί όλη η πίεση, τότε το Ισραήλ πρέπει να ανταποκριθεί», δήλωσε αξιωματούχος της ΕΕ υπό καθεστώς ανωνυμίας.
Ο πόλεμος στη Γάζα δίχασε τις κοινωνίες στην Ευρώπη
Την τελευταία διετία ο πόλεμος του Ισραήλ στη Γάζα δίχασε τις κοινωνίες στην Ευρώπη και προκάλεσε ρήγματα στην πολιτική σκηνή στην ΕΕ, Καθώς επιδεινωνόταν η ανθρωπιστική κρίση, φιλοπαλαιστινιακές διαδηλώσεις εξαπλώθηκαν σε πόλεις της Γηραιάς Ηπείρου, ενώ αυξήθηκαν οι αντισημιτικές επιθέσεις σε συναγωγές και άλλους εβραϊκούς χώρους.
Ηγέτες της ΕΕ έχαναν σταθερά την υπομονή τους με την κυβέρνηση του Ισραηλινού πρωθυπουργού Μπέντζαμιν Νετανιάχου κατηγορώντας την ότι προκάλεσε «ανθρωπογενή λιμό» στη Γάζα υπό το πρόσχημα της εξουδετέρωσης της Χαμάς.
Η Γαλλία του Εμανουέλ Μακρόν ηγήθηκε τον περασμένο μήνα σε ειδική σύνοδο του ΟΗΕ προσπάθειας αναγνώρισης παλαιστινιακού κράτους, κλιμακώνοντας τις διεθνείς πιέσεις προς το Ισραήλ να σταματήσει την επίθεση και να επιτρέψει τη ροή βοήθειας στη Γάζα.
Η Κομισιόν πρότεινε σειρά κυρώσεων και ποινών σχεδιασμένων να πλήξουν τις εμπορικές σχέσεις και τη συνεργασία με το Ισραήλ, αν και τελικά τα κράτη μέλη της ΕΕ διαφώνησαν μεταξύ τους και δεν κατέληξαν σε συμφωνία. Οι προτάσεις, ωστόσο, παραμένουν στο τραπέζι, κι οι έριδες εντός της ΕΕ πιθανώς θα συνεχιστούν καθώς εξετάζεται η άρση της απειλής των κυρώσεων.
Ευκαιρία για επανεκκίνηση των σχέσεων με το Ισραήλ
Η εφαρμογή της πρώτης φάσης του ειρηνευτικού σχεδίου Τραμπ με την κατάπαυση του πυρός και την απελευθέρωση των ομήρων παρέχει τώρα μια ευκαιρία για την επανεκκίνηση των σχέσεων της Ευρώπης με το Ισραήλ.
Ο νέος πρέσβης του Ισραήλ στην ΕΕ παρότρυνε με δηλώσεις του στο Politico αυτή την εβδομάδα την Ένωση να άρει όλες τις απειλές κυρώσεων και να αποκατατήσεις πλήρως τη διμερή συνεργασία, καθώς η κατάπαυσης του πυρός καθιστά περιττά τα μέτρα.
Αλλά εκπρόσωπος της Κομισιόν αντέδρασε συγκρατημένα. «Δεν είμαστε ακόμη εκεί», είπε χθες σημειώνοντας ότι η αλλαγή του «πλαισίου» στο πεδίο μπορεί να οδηγήσει σε επανεξέταση των προτάσεων και των μέτρων που έχουν ήδη επιβληθεί στο Ισραήλ, αλλά αυτό δεν πρόκειται να συμβεί πριν συνεδριάσουν την επόμενη εβδομάδα υπουργοί των 27 κρατών μελών της ΕΕ.
Στο ίδιο μήκος κύματος η αρμόδια για την Ανθρωπιτική βοήθεια επίτροπος της ΕΕ, Χάτζα Λαχμπίμπ, σημείωσε σε ανάρτησή της στην πλατφόρμα Χ ότι η απελευθέρωση των Ισρηαλινών ομήρων ήταν «μόνο το πρώτο βήμα» και ότι «η βοήθεια πρέπει επειγόντως να φθάσει σε μαζική κλίμακα στους Παλαιστίνιους στη Γάζα». Ενώ σημείωσε ότι θα πρέπει να προκύψουν «βιώσιμες πολιτικές λύσεις» από την επικείμενη ειρηνευτική σύνοδο στην Αίγυπτο.
Η ατζέντα της συνόδου κορυφής της ΕΕ στις Βρυξέλλες στις 23 Οκτωβρίου δεν περιλαμβάνει προς το παρόν επανεξέταση της στάσης της Ένωσης έναντι του Ισραήλ. Διπλωμάτες δήλωσαν ότι κατά την εκτίμησή τους η ευρωπαϊκή πίεση στο Ισραήλ απέδωσε καρπούς – ειδικά η πρωτοβουλία του Μακρόν για αναγνώριση παλαιστινιακού κράτους - και διστάζουν να εγκαταλείψουν αυτό το μοχλό. «Χωρίς να θέλω να το υπερεκτιμήσω, θεωρώ ότι οι ευρωπαϊκές προσπάθειες ήταν ένας κρίκος στη μηχανή που οδήγησε σε αυτή την εξέλιξη», είπε διπλωμάτης της ΕΕ στο Politico.
Για πολλούς, ωστόσο, το βασικό τεστ για τη χαλάρωση της πίεσης προς το Ισραήλ είναι αν θα λάβουν τελικά οι Παλαιστίνιοι τη βοήθεια που χρειάζονται επειγόντως, «Όλα εξαρτώνται από το αν η υποστήριξη που χρειάζεται η Γάζα θα φτάσει πραγματικά στους ανθρώπους εκεί», είπε αξιωματούχος ευρωπαϊκής κυβέρνησης. «Αν ναι, η Κομισιόν θα αποσύρει την πρότασή της και αυτό ήταν».
Λογοδοσία και δικαιοσύνη
Την ώρα που Τραμπ και Νετανιάχου αντάλλασσαν φιλοφρονήσεις και συγχαρητήρια στο Ισραήλ τη Δευτέρα κάποιοι αξιωματούχοι στις Βρυξέλλες παρακολουθούσαν τα τεκταινόμενα με κάποια ανησυχία. Κάποια στιγμή ο Τραμπ πρότεινε μάλιστα την απονομή χάριτος στον Ισραηλινό πρωθυπουργό για τις υποθέσεις διαφθοράς που αντιμετωπίζει στη χώρα του, μια κίνηση από μέρους του Αμερικανού προέδρου που ενίσχυσε την αίσθηση ότι θέλει να κρατήσει το βλέμμα του προσηλωμένο μπροστά, αγνοώντας το παρελθόν.
Ο ίδιος Ευρωπαίος αξιωματούχος υπογράμμισε ότι το Ισραήλ πρέπει να λογοδοτήσει για αυτό που ορισμένοι αποκαλούν «γενοκτονία» στη Λωρίδα της Γάζας. «Πολύ σημαντικό σε μια ειρηνευτική διαδικασία είναι να υπάρξει δικαιοσύνη και λογοδοσία. Μη λησμονούμε ότι σκοτώθηκαν 60.000 άνθρωποι, ότι καταστράφηκε η Γάζα», είπε.
Πιέσεις από Βερολίνο, Παρίσι και Λονδίνο
Στο απόγειο της ανθρωπιστικής κρίσης η γερμανική κυβέρνηση απαγόρευσε τις εξαγωγές στο Ισραήλ όπλων, που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν στη Γάζα, αλλά τώρα, υπουργοί στο Βερολίνο ετοιμάζονται να επανεξετάσουν τα μέτρα αυτά, για να διαπιστώσουν αν οι συνθήκες επιτρέπουν την άρση των περιορισμών.
Την ίδια ώρα στο Παρίσι υπάρχει ακόμη επιθυμία για διατήρηση κάποιας διαπραγματευτικής ισχύος έναντι του Ισραήλ. «Πρέπει να διατηρήσουμε [την απειλή των κυρώσεων] και να βάλουμε όρους για την άρση τους. Ό,τι αποσπάσαμε από τον Νετανιάχου, το πετύχαμε με πίεση. Δεν είναι η ώρα για να την μειώσουμε. Είναι πολύ πρόωρο», δήλωσε Γάλλος πρώην αξιωματούχος.
Άποψη με την οποία συμφωνεί βουλευτής του κυβερνώντος Εργατικού Κόμματος στη Βρετανία. «Έχω την ισχυρή αίσθηση ότι θα εξακολουθήσει να είναι απαραίτητη η πίεση στο Ισραήλ», είπε.
Οι Ευρωπαίοι διεκδικούν ρόλο στη μεταπολεμική διαδικασία
Ευρωπαίοι αξιωματούχοι πειέζουν διεκδικώντας σημαντικό ρόλο στη μεταπολεμική διαδικασία, αξιώνοντας μια θέση στο προτεινόμενο από τον Τραμπ «συμβούλιο ειρήνης», που θα επιβλέπει τη διακυβέρνηση της Γάζας. Ο Τραμπ μίλησε αόριστα για τη σύνθεσή του, παραπέμποντας για απαντήσεις στον ειδικό του απεσταλμένο, Στιβ Γουίτκοφ, ο οποίος είπε πως υπάρχουν πολλοί υποψήφιοι.
Στις Βρυξέλλες διατηρούνται κάποιες επιφυλάξεις για το νέο αυτό όργανο, εν μέσω υποψιών ότι μπορεί να πρόκειται για ευκαιρία για δυτικές κατασκευαστικές εταιρείες να αποκομίσουν κέρδη από την ανοικοδόμηση της κατεστραμμένης Λωρίδας της Γάζας. Το κόστος της ανοικοδόμησης εκτιμάται πως θα ξεπεράσει τα 50 δισεκατομμύρια δολάρια.
Η ΕΕ είναι από τους βασικούς χορηγούς των Παλαιστινίων και τα κονδύλιά της θα είναι κρίσιμα για την προσπάθεια αυτή, αλλά οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι ζητούν επιρροή, όχι μόνο λογαριασμούς. «Η Ευρώπη πρέπει να είναι κάτι περισσότερο από ένας που πληρώνει. Πρέπει να παίξει τον ρόλο του έντιμου διαμεσολαβητή, όπως πάντα», είπε ένα άτομο με γνώση των συνομιλιών.
«Το πρόβλημά μας είναι ότι οι ΗΠΑ θέλουν να το ελέγχουν οι ίδιες, οπότε πώς μπορεί να έχει ρόλο το Ηνωμένο Βασίλειο;», δήλωσε Βρετανός ανώτερος αξιωματούχος. Κι ένας δεύτερος πρόσθεσε ότι η Βρετανία νιώθει ότι έχει ιδιαίτερη ευθύνη να στηρίξει την ειρηνευτική διαδικασία λόγω του ιστορικού της ρόλους στην περιοχή.
Εσωτερικοί κίνδυνοι για την αποδυναμωμένη Ευρώπη
Δυστυχώς, η αδυναμία της ΕΕ να συναινέσει στην επιβολή κυρώσεων και ποινών στο Ισραήλ φαίνεται να έχει αποδυναμώσει την επιρροή στην περιοχή. Διπλωμάτης από χώρα του Κόλπου δήλωσε ότι η ΕΕ ήταν «απούσα» στη διάρκεια της κρίσης και ότι δεν είναι καθόλου σαφές ποιο ρόλο -και αν – θα μπορούσε να παίξει.
Οι Ευρωπαίοι πολιτικοί γνωρίζουν κατ’ ιδίαν ότι δεν έχουν τα περιθώρια να φανούν ανίσχυροι ή απόντες από την ειρηνευτική διαδικασία στη Γάζα, γιατί οι διαιρέσεις για τη Μέση Ανατολή μπορεί να εκτροχιάσουν τις εσωτερικές πολιτικές τους ατζέντες.
«Η πολιτική της Μέσης Ανατολής θα επηρεάσει τις εθνικές εκλογές», είπε ο Ευρωπαίος αξιωματούχος. «Είναι εξαιρετικά πολωτικό ζήτημα. Αν η Ευρώπη δεν έχει να παίξει θετικό ρόλο, θα το πληρώσει».
Οι νέες γενιές ψηφοφόρων έχουν μεγαλώσει βλέποντας τις φρικαλεότητες του πολέμου στα κινητά τους. «Γι’ αυτό, αν δεν υπάρξει δικαιοσύνη και λογοδοσία, δεν ξέρω τι θα συμβεί, ακόμα και στην Ευρώπη», είπε ο αξιωματούχος.