Τα αίτια που οδήγησαν στην απόπειρα δολοφονίας του Ρόμπερτ Φίτσο, του αριστερού εθνολαϊκιστή πρωθυπουργού της Σλοβακίας, επιχειρεί να αναδείξει σε ανάλυσή του το Politico.
Tο θερμόμετρο της πόλωσης στη Σλοβακία ήταν ήδη στο κόκκινο από τη δολοφονία του 2018 του ερευνητή δημοσιογράφου Γιαν Κούτσιακ και της αρραβωνιαστικιάς, αλλά εκτοξεύτηκε στα ύψη με την απόπειρα δολοφονίας του πρωθυπουργού με την πρόεδρο της χώρας, Ζουζάνα Τσαπουτόβα, να απευθύνει έκκληση να σταματήσει «η ρητορική μίσους».
«Τα συναισθήματα είναι φυσικά πολύ έντονα, αλλά θα ήταν πολύ κακό να ρίξουμε κι άλλο λάδι στη φωτιά μιας ήδη επικίνδυνης κατάστασης», συμφώνησε ο υπουργός Εσωτερικών της Σλοβακίας, μήνυμα, ωστόσο, που φαίνεται ότι δεν έφθασε στα αυτιά κάποιων βουλευτών του κυβερνητικού συνασπισμού με τον φιλορώσο Λούμπος Μπλάχα του κόμματος του Φίτσο να φωνάζει μέσα στη Βουλή προς την αντιπολίτευση ότι «ο πρωθυπουργός παλεύει σήμερα για τη ζωή του λόγω του μίσους σας», και τον αντιπρόεδρο της Βουλής και επικεφαλής του ακροδεξιού Σλοβακικού Εθνικού Κόμματος, Αντρέι Ντάνκο να απευθύνεται επίσης προς την αντιπολίτευση: «Είστε ικανοποιημένοι;».
Η μετάβαση από τον κομμουνισμό στον καπιταλισμό
Πώς έφθασε όμως η τόσο διχασμένη μεταξύ της ανεκτικότητας και της δυσανεξίας, μεταξύ φιλελεύθερων, συντηρητικών, δημοκρατών και κακοποιών Σλοβακία στο σημείο να λύνονται με όπλα οι πολιτικές διαφορές;
Ο κοινωνικός διχασμός έριχνε πάντα βαριά τη σκιά του στην πολιτική σκηνή της Σλοβακίας. Μετά την κατάρρευση του ανατολικού μπλοκ η πρώην κομμουνιστική χώρα βρέθηκε ξαφνικά βυθισμένη σε μια ανελέητη εκδοχή του καπιταλισμού, προτού πάρει διαζύγιο από τους Τσέχους – σταθερούς εθνικούς εταίρους της επί τρία τέταρτα του αιώνα στην πρώην Τσεχοσλοβακία. Ο αντίκτυπος αυτών των αιφνίδιων μετασχηματισμών ήταν τέτοιος που έστρεψε τους αστούς κατά των κατοίκων της υπαίθρου, τους νέους κατά των γηραιότερων, τους Σλοβάκους πατριώτες κατά των Τσεχοσλοβάκων διεθνιστών σε μια φάση που όλοι τους αναζητούσαν να βρουν τα πατήματά τους σε άγνωστο έδαφος.
Το σοκ του Φίτσο από την επανάσταση του 1989 και η ίδρυση του Smer
Για τον Ρόμπερτ Φίτσο, που ήταν μόλις 25 ετών όταν απώλεσαν την εξουσία οι κομμουνιστές, η επανάσταση του 1989 πρέπει να ήταν ένα σοκ. Ο ίδιος είχε μόλις ολοκληρώσει τις νομικές σπουδές κι εντάχθηκε στο Κομμουνιστικό Κόμμα όταν κατέρρευσε το Σύμφωνο της Βαρσοβίας συμπαρασύροντας στην πτώση του και την κοινωνική τάξη, εντός της οποίας είχε προετοιμαστεί να κάνει καριέρα ο νυν πρωθυπουργός της Σλοβακίας.
Νεαρός και ταλαντούχος ο Φίτσο εντάχθηκε στο διάδοχο κόμμα των Κομμουνιστών και εξελέγη βουλευτής το 1992. Και μολονότι το μεγαλύτερο μέρος της δεκαετίας του 1990 το πέρασε στο Στρασβούργο εργαζόμενος στο ΕΔΑΔ, διατήρησε μια ισχυρή θέση στην εγχώρια πολιτική σκηνή, ώστε να ιδρύσει το 1999 το σοσιαλιστικό κόμμα του «τρίτου δρόμου» Smer («Κατεύθυνση»), που έμελλε να κυριαρχήσει στη σλοβακική πολιτική για τα επόμενα 25 χρόνια.
Η άνοδος του Φίτσο στην εξουσία με δεκανίκια ολιγαρχών και εθνικιστών
Ο Φίτσο υιοθέτησε ένα στιλ πολιτικής που αποξένωσε μεγάλη μερίδα της χώρας, σύμφωνα με την ανάλυση του Politico. Το κόμμα του ξεφύτρωσε από τα ερείπια του Κινήματος για μια Δημοκρατική Σλοβακία (HZDS), που είχε κυριαρχήσει με επικεφαλής τον «τραμπούκο» πρωθυπουργό Βλαντίμιρ Μέτσιαρ στην πολιτική σκηνή της χώρας τη δεκαετία του 1990.
Οι ολιγάρχες που χρηματοδότησαν και κατεύθυναν το HZDS, αναζητούσαν ένα άλλο πολιτικό σχέδιο από τη στιγμή που ο Μέτσιαρ άρχισε να γίνεται τοξικός για τη Δύση και βρήκαν τον ακηλίδωτο Φίτσο. Παρά την επιθετική διαφημιστική προεκλογική εκστρατεία του με την αφίσα μιας οικογένειας γυμνής να κάθεται σε ένα παγκάκι και τη λεζάντα: «Στην ΕΕ – Αλλά όχι με γυμνά οπίσθια» το Smer περιορίστηκε σε ένα ποσοστό 13,5% στις εκλογές του 2002. Αλλά τέσσερα χρόνια αργότερα ο Φίτσο επικράτησε με ποσοστό 29% και σχημάτισε κυβέρνηση με τα αυταρχικά απομεινάρια του HZDS και τους εθνικιστές του SNS. Αλλά πριν ακόμη ξεκινήσει την πρώτη πρωθυπουργική του θητεία είχε ήδη αυτοπροσδιοριστεί ως νοσταλγός του σοσιαλισμού και κυνικός ρεαλιστής στο κυνήγι της εξουσίας, το ακριβώς αντίθετο δηλαδή εκείνου που αποζητούσαν το νεότερο, αντικομμουνιστικό, φιλοδυτικό τμήμα του εκλογικού κόμματος της Σλοβακίας.
Η Σλοβακία στο χείλος του εμφυλίου πολέμου
Ο Φίτσο διένυε την τρίτη πρωθυπουργική του θητεία το 2019, όταν δολοφονήθηκε ο δημοσιογράφος Κούτσιακ που έκανε αποκαλύψεις για τη διαφθορά στην πολιτική σκηνή της Σλοβακίας.
Ο φόνος του Κούτσιακ και της μέλλουσας γυναίκας του φαίνεται ότι αποπροσανατόλισαν τον Φίτσο, που οργάνωσε μια συνέντευξη Τύπου με δεσμίδες χαρτονομισμάτων σε ένα τραπέζι υποσχόμενος να δώσει ένα εκατομμύριο ευρώ για πληροφορίες που θα οδηγούσαν στη σύλληψη του εκτελεστή, ενώ κατηγόρησε την αντιπολίτευση ότι επιχείρησε να εκμεταλλευτεί πολιτικά τις δολοφονίες.
Δύο εβδομάδες αργότερα ο Φίτσο παραιτήθηκε και το κόμμα του γνώρισε την ήττα στις εκλογές του 2020.
Οι έρευνες σε βάρος του Φίτσο και των εμπίστων του κι η επιστροφή του στην εξουσία
Εκτός εξουσίας πλέον ο Φίτσο κι οι πολιτικοί του σύμμαχοι – από υπουργούς και βουλευτές, μέχρι δικαστές και αξιωματικούς της αστυνομίας και των μυστικών υπηρεσιών της Σλοβακίας – βρέθηκαν στο σταυρόνημα έρευνας για διαφθορά, κατάχρηση εξουσίας και δολιοφθορά. Μάλιστα ο Φίτσο συνελήφθη τον Απρίλιο του 2022 κατηγορούμενος για αδικήματα οργανωμένου εγκλήματος, κατηγορίες, ωστόσο, που έχουν στο μεταξύ αποσυρθεί.
Μετά την νίκη του στις εκλογές του περασμένου Σεπτεμβρίου ο φιλορώσος Φίτσο κι οι έμπιστοί του επέστρεψαν στην εξουσία και βάλθηκαν να ξηλώσουν την ηγεσία της ειδικής μονάδας της αστυνομίας που τους είχε κατηγορήσει για εγκλήματα κα να διαλύσουν την υπηρεσία δίωξης οικονομικούς εγκλήματος, απέρριψαν τα ανεξάρτητα ΜΜΕ, ξανάγραψαν τον ποινικό κώδικα για να ελαφρύνουν τις ποινές για διαφθορά κι απείλησαν να χαρακτηρίσουν βάσει ενός ρωσικής έμπνευσης νόμου «ξένους πράκτορες» τις ΜΚΟ με χρηματοδότηση από το εξωτερικό.
Την ώρα που ο Φίτσο χαροπάλευε στο χειρουργικό τραπέζι, σλοβακικά ΜΜΕ δημοσίευσαν βίντεο με τον δράστη, έναν 71χρονο συγγραφέα, να δηλώνει: «δεν συμφωνώ με την πολιτική αυτής της κυβέρνησης» επικαλούμενος την καταστολή εις βάρος των μέσων ενημέρωσης και της δικαιοσύνης.
Στη συνέντευξη Τύπου μετά την δολοφονική απόπειρα κατά του Φίτσο ο υπουργός Εσωτερικών της Σλοβακίας απηύθυνε έκκληση να μπει ένα φρένο στη ρητορική της βίας και στις επιθέσεις κατά των μέσων κοινωνικής δικτύωσης που χαρακτηρίζουν τη σλοβακική πολιτική σκηνή επί των ημερών του Φίτσο. «Θέλω να απευθύνω έκκληση στην κοινή γνώμη, τους δημοσιογράφους και σε όλους τους πολιτικούς να σταματήσουν τη διάδοση του μίσους», είπε. «Βρισκόμαστε στο χείλος ενός εμφυλίου πολέμου».