Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων, η Υπηρεσία Έρευνας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου προειδοποιεί για τη δραματική αύξηση των προσφυγικών ροών το 2022 και την σημασία της αλληλεγγύης στην εμπόλεμη Ουκρανία.
Τον Δεκέμβριο του 2000, σε ένα ψήφισμα για τον εορτασμό της 50ής επετείου της Σύμβασης της Γενεύης του 1951 σχετικά με το Καθεστώς των Προσφύγων, η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ όρισε την 20η Ιουνίου ως Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων. Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, στα τέλη του 2020 υπήρχαν 82,4 εκατομμύρια βίαια εκτοπισμένοι στον κόσμο. Σχεδόν 26,4 εκατομμύρια από αυτούς ήταν πρόσφυγες και περίπου οι μισοί από αυτούς ήταν κάτω των 18 ετών. Το 2022, μετά τον πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία, η Ευρώπη αντιμετωπίζει ένα μεγάλο νέο κύμα προσφύγων σε αναζήτηση ειρήνης και ασφάλειας.
Ροές προσφύγων στην Ευρώπη
Στην ΕΕ, αφού η μαζική εισροή μεταναστών το 2015-2016 είχε υποχωρήσει και η πανδημία του κορωνοϊού είχε περιορίσει τις μεταναστευτικές ροές, ο αριθμός των μεταναστών άρχισε να αυξάνεται ξανά το 2021. Ο αριθμός των αιτούντων άσυλο που εγγράφηκαν για πρώτη φορά το 2021 ήταν 535.000 – ποσοστό 28,3%. αύξηση από έτος σε έτος- πλησιάζοντας το επίπεδο πριν από την κρίση του 2015-2016. Σύροι, Αφγανοί και Ιρακινοί αντιπροσώπευαν το 40% του συνόλου των αιτήσεων που υποβλήθηκαν και η Γερμανία, η Γαλλία και η Ισπανία ήταν οι κύριες χώρες προορισμού.
Ο πόλεμος που τα άλλαξε όλα- «Μαύρο» το 2022
Στις αρχές του 2022, υπήρξε μια δραματική αύξηση των εκτοπισμένων μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Οι εκτιμήσεις της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες δείχνουν ότι μέχρι τον Ιούνιο του 2022, 6,8 εκατομμύρια άνθρωποι είχαν εγκαταλείψει την Ουκρανία, οι περισσότεροι από τους οποίους αρχικά κατέφυγαν σε γειτονικές χώρες όπως η Πολωνία, η Ρουμανία, η Ουγγαρία, η Σλοβακία, η Τσεχία και η Μολδαβία.
Ρεκόρ αιτήσεων ασύλου
Ο Οργανισμός της ΕΕ για το Άσυλο (EUAA) αναφέρει ότι οι αιτήσεις ασύλου που υποβλήθηκαν από Ουκρανούς τον Μάρτιο του 2022 έφτασαν τον αριθμό ρεκόρ των 14.000 και ότι υπήρξε παράλληλη αύξηση στις αιτήσεις ασύλου από κατοίκους χωρών της πρώην Σοβιετικής Ένωσης όπως η Ρωσία, η Λευκορωσία, το Αζερμπαϊτζάν , Τατζικιστάν, Ουζμπεκιστάν και Τουρκμενιστάν. Ωστόσο, οι εβδομαδιαίες εισροές έχουν μειωθεί, καθώς πολλοί Ουκρανοί επέστρεψαν στη χώρα τους. Μέχρι το τέλος Μαΐου, 2,1 εκατομμύρια Ουκρανοί είχαν επιστρέψει στην Ουκρανία, αν και αυτή η τάση είναι πιθανό να αντανακλά τις κινήσεις μπρος-πίσω.
Αλληλεγγύη της ΕΕ στους Ουκρανούς πρόσφυγες
Από την πρώτη ημέρα της σύγκρουσης, η ΕΕ και τα κράτη μέλη της έχουν καταδικάσει σθεναρά την επιθετικότητα της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας και έχουν υιοθετήσει διάφορα πακέτα κυρώσεων κατά της Ρωσίας (επιπλέον αυτών που έχουν ήδη επιβληθεί από την εισβολή της Ρωσίας στην Κριμαία το 2014). Επιπλέον, η ΕΕ και τα κράτη μέλη της κινητοποιούν υποστήριξη για να βοηθήσουν τους ανθρώπους που εγκαταλείπουν τον πόλεμο, μεταξύ άλλων μέσω άμεσης ανθρωπιστικής βοήθειας, μακροοικονομικής χρηματοδοτικής βοήθειας 1,2 δισεκατομμυρίων ευρώ, βοήθειας έκτακτης πολιτικής προστασίας και υποστήριξης στα σύνορα.
Στις 4 Μαρτίου 2022, η ΕΕ αποφάσισε να ενεργοποιήσει- για πρώτη φορά, την Οδηγία Προσωρινής Προστασίας (2001/55/ΕΚ), δίνοντας τη δυνατότητα στα κράτη μέλη να ανταποκρίνονται γρήγορα και να διασφαλίζουν την προστασία ενός αριθμού δικαιωμάτων σε άτομα που χρήζουν άμεσης προστασίας αποφεύγοντας πολλές φορές το ασφυκτικό πλαίσιο των ορισμένων εθνικών συστημάτων ασύλου.
Τα δικαιώματα που διασφαλίζει η ΕΕ
Αυτή η οδηγία παρέχει σε άτομα που εγκαταλείπουν την Ουκρανία ορισμένα δικαιώματα: να παραμείνουν στην ΕΕ για τουλάχιστον ένα έτος, να αποκτήσουν άδεια διαμονής και να έχουν πρόσβαση στην εκπαίδευση και στην αγορά εργασίας. Μέχρι το τέλος Μαΐου 2022, σχεδόν 3 εκατομμύρια Ουκρανοί είχαν εγγραφεί για προσωρινή προστασία στην ΕΕ+ (κράτη μέλη της ΕΕ συν Νορβηγία και Ελβετία), ενώ περίπου 21.400 είχαν υποβάλει αίτηση για διεθνή προστασία.
Τα κράτη μέλη, οι πόλεις, οι περιφέρειες και τα άτομα προσφέρουν τα ίδια ανθρωπιστική και στρατιωτική βοήθεια στην Ουκρανία. ορισμένοι πολίτες της ΕΕ φιλοξενούν πρόσφυγες στα σπίτια τους.
Ο ρόλος της ουκρανικής διασποράς
Καθώς οι Ουκρανοί είναι μία από τις μεγαλύτερες ομάδες υπηκόων τρίτων χωρών που ζουν στην ΕΕ, πολλοί πρόσφυγες επιδιώκουν να ενωθούν με Ουκρανούς που ήδη ζουν σε χώρες της ΕΕ ως δίκτυο υποστήριξης. Οι μεγαλύτερες ουκρανικές διασπορές βρίσκονται επί του παρόντος στα πέντε κράτη μέλη που φιλοξενούν το 80% των Ουκρανών στην ΕΕ: Πολωνία, Ιταλία, Τσεχία, Γερμανία και Ισπανία.
Το Ευρωκοινοβούλιο από την πρώτη στιγμή στάθηκε στο πλευρό των Ουκρανών
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εκφράζει συνεχώς την υποστήριξή του στην Ουκρανία και τονίζει ότι η αλληλεγγύη και η ενότητα εντός της ΕΕ είναι το κλειδί για να βοηθηθεί η Ουκρανία και να τερματιστεί ο πόλεμος. Οι ευρωβουλευτές ζήτησαν επίσης υποστήριξη για τις χώρες της ΕΕ που αντιμετωπίζουν το μεγαλύτερο βάρος των επιπτώσεων του πολέμου και φιλοξενούν μεγάλο αριθμό Ουκρανών προσφύγων.