Ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει μεταμορφωθεί ριζικά τα τελευταία δύο χρόνια και η χρήση drones αλλάζει τα δεδομένα στο πεδίο της μάχης.
Ό,τι κάποτε θύμιζε στατικές γραμμές χαρακωμάτων -με στρατιώτες κρυμμένους μέσα σε βαθιά ορύγματα όπως στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο- έχει πλέον εξελιχθεί σε κάτι εντελώς διαφορετικό, εξαιτίας των drones, τα οποία έχουν μετατρέψει τη ζώνη των 20 χιλιομέτρων γύρω από το μέτωπο σε μια απέραντη και φονική «γκρίζα ζώνη».
Πόλεμος των drones στην Ουκρανία
«Τώρα έχουμε περάσει σε έναν πόλεμο drone εναντίον drone», συνοψίζει, μιλώντας στο Politico ο συνταγματάρχης Πάβλο Παλίσα, πρώην διοικητής μονάδων στο πεδίο και σήμερα υψηλόβαθμο στέλεχος του Γραφείου του Προέδρου της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι. «Κάθε κίνηση μπορεί να εντοπιστεί και να χτυπηθεί μέσα σε δευτερόλεπτα».
Τα drones – φτηνά, μαζικά, αυτοσχέδια ή στρατιωτικά προηγμένα – έχουν ξεκινήσει να κυριαρχούν πάνω από τα ουκρανικά και ρωσικά χαρακώματα από τις πρώτες ημέρες της εισβολής. Όμως από το 2023 και έπειτα, η τεχνολογική εξέλιξη και η μαζική παραγωγή τους έχουν αλλάξει πλήρως τον τρόπο που διεξάγονται οι μάχες στο μέτωπο.
Από το 2023 και μετά, η χρήση των drones εκτοξεύτηκε σε τέτοιο βαθμό ώστε το έδαφος και ο αέρας γύρω από το μέτωπο να έχουν γίνει απροσπέλαστα δημιουργώντας ένα καθεστώς μόνιμου και θανάσιμου κινδύνου. Τα drones διαφόρων τύπων πλανώνται διαρκώς στον ουρανό. Κάποια είναι εξοπλισμένα με θερμικές κάμερες που εντοπίζουν τη θερμότητα ενός ανθρώπινου σώματος ακόμη και μέσα στη νύχτα. Άλλα κουβαλούν μικρές βόμβες ή αυτοσχέδια εκρηκτικά, τα οποία αφήνουν με ακρίβεια επάνω σε χαρακώματα, χαράδρες και στέγες. Υπάρχουν ακόμη και drones που κινούνται στο έδαφος, κρυμμένα δίπλα σε μονοπάτια, έτοιμα να ενεργοποιηθούν όταν ανιχνεύσουν κίνηση. Πολλά από αυτά χρησιμοποιούν πλέον καλώδια οπτικών ινών αντί για ραδιοσήμα, κάτι που τα καθιστά ουσιαστικά απρόσβλητα από συμβατικά ηλεκτρονικά αντίμετρα.
Οι Ουκρανοί στρατιωτικοί παραδέχονται ότι αυτό το νέο περιβάλλον έχει αλλάξει δραματικά τη δομή του μετώπου. Ο Ιβάν Σεκάτς, εκπρόσωπος της 110ης Μηχανοκίνητης Ταξιαρχίας, επισημαίνει ότι τα κλασικά συνεχόμενα χαρακώματα σπάνια υπάρχουν πλέον. Ο ουκρανικός στρατός, αριθμητικά μικρότερος και με έλλειψη πυρομαχικών πυροβολικού, στράφηκε σε μικρά οχυρά και παρατηρητήρια διασκορπισμένα σε βάθος, τα οποία προστατεύονται κυρίως από drones και όχι από ανθρώπινο δυναμικό. Αυτή η αλλαγή οδήγησε τη Ρωσία να προσαρμόσει επίσης την τακτική της. Οι προηγούμενες επιθέσεις μεγάλης κλίμακας, όπου κύματα ανδρών προσπαθούσαν να διασπάσουν τις ουκρανικές γραμμές, αποδείχθηκαν αναποτελεσματικές απέναντι στα drones εντοπισμού και καταστροφής.
Σήμερα οι ρωσικές δυνάμεις επιχειρούν κυρίως μέσω μικρών, διασκορπισμένων ομάδων, που χρειάζονται δύο ή και τρεις ημέρες για να συγκροτηθούν χωρίς να εντοπιστούν. Ο συνταγματάρχης Βλαντισλάβ Βολοσίν σημειώνει ότι αυτές οι μικρές ομάδες είναι πιο δύσκολο να εντοπιστούν από τους χειριστές των drones, ιδιαίτερα σε κακές καιρικές συνθήκες. Η ομίχλη ή η βροχή, που άλλοτε δυσκόλευαν τις επιχειρήσεις, σήμερα έχουν γίνει ευκαιρία για διείσδυση, αναδιάταξη ή αιφνιδιαστικές επιθέσεις. Παράλληλα, η Ρωσία προσπαθεί να επεκτείνει και να βαθαίνει τη ζώνη θανάτου με την χρήση drones.
Οι συνέπειες για τον εφοδιασμό είναι επίσης καταστροφικές σύμφωνα με το δημοσίευμα. Τα θωρακισμένα οχήματα δεν μπορούν πλέον να μεταφέρουν πυρομαχικά, τρόφιμα ή νερό χωρίς να αποτελέσουν στόχο. Η προσέγγιση σε απόσταση μεγαλύτερη των πέντε ή έξι χιλιομέτρων είναι σε πολλές περιπτώσεις αδύνατη.
Οι διοικητές, αδυνατώντας να οργανώσουν ασφαλείς μετακινήσεις, αφήνουν συχνά τους ίδιους άντρες στο μέτωπο για εβδομάδες ή και μήνες. Το ηθικό δέχεται ισχυρό πλήγμα.
Drones ακόμα και για την περίθαλψη τραυματιών
Ακόμη πιο δραματική είναι η κατάσταση των τραυματιών. Η Νταρίνα, αναισθησιολόγος του ουκρανικού τάγματος Da Vinci Wolves, περιγράφει πως ένας τραυματισμένος άνδρας μπορεί να χρειαστεί να συρθεί πέντε χιλιόμετρα μέσα από χωμάτινους δρόμους, γεμάτους συντρίμμια και παγίδες, μέχρι να φτάσει σε σημείο όπου ένα θωρακισμένο όχημα εκκένωσης μπορεί να τον παραλάβει. Όμως το ίδιο το όχημα, στη συνέχεια, πρέπει να διασχίσει μια περιοχή όπου τα ρωσικά drones περιπολούν σε βάθος 20 έως 40 χιλιομέτρων. Οι γιατροί μετακινούν συνεχώς τα σημεία πρώτων βοηθειών σε πιο πίσω θέσεις, κάτι που αυξάνει τον χρόνο σταθεροποίησης των τραυματιών και συχνά καθιστά την επιβίωση εξαιρετικά δύσκολη.
Στην απελπισία τους, οι Ουκρανοί γιατροί έχουν στραφεί ακόμη και στην τηλεϊατρική μέσω drones. Χρησιμοποιούν μικρά οχήματα-ρομπότ για να βλέπουν σε πραγματικό χρόνο τις πληγές ενός τραυματία και να καθοδηγούν τους συναδέλφους του στο πώς να εφαρμόσουν σωστά έναν επίδεσμο ή πώς να διαχειριστούν την αιμορραγία. Τα drones μεταφέρουν ακόμη και φάρμακα, όταν η πρόσβαση είναι αδύνατη.
Όλα όσα συμβαίνουν στο μέτωπο δείχνουν ότι ο πόλεμος έχει εισέλθει σε μια νέα, απόλυτα μηχανοποιημένη εποχή, όπου η ανθρώπινη παρουσία εκτίθεται σε τεχνολογική παντοδυναμία. Ο αναλυτής Μίκολα Μπιελίσκοφ παραδέχεται ότι δεν υπάρχει αυτή τη στιγμή κανένα στρατιωτικό δόγμα που να μπορεί να αντιμετωπίσει ταυτόχρονα την έλλειψη πεζικού, τις εχθρικές διεισδύσεις, τη διακοπή εφοδιασμού και την ενεργή εξόντωση των χειριστών drones.