Μετά από δύο εβδομάδες σε μυστικό καταφύγιο κάπου στο Ιράν, ο ανώτατος ηγέτης Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ ίσως αξιοποιήσει την ευκαιρία της εκεχειρίας με το Ισραήλ για να βγει έξω.
Ο Χαμενεΐ πιστεύεται ότι ταμπουρώθηκε σε κρυψώνα, χωρίς να επικοινωνεί με τον έξω κόσμο, φοβούμενος απόπειρα δολοφονίας του από το Ισραήλ, ενώ ακόμη και κορυφαίοι αξιωματούχοι της κυβέρνησης του Ιράν δεν είχαν καμία επαφή μαζί του όλο αυτό το διάστημα, αναφέρει το BBC.
Πιθανώς, ο 86χρονος Αγιατολάχ να παραμένει σε επαγρύπνηση, παρά την εύθραυστη κατάπαυση του πυρός που επιτεύχθηκε με τη μεσολάβηση του Ντόναλντ Τραμπ και του εμίρη του Κατάρ, αφού μολονότι ο πρόεδρος των ΗΠΑ φέρεται να είπε στο Ισραήλ να μη σκοτώσει τον Χαμενεΐ, ο Μπέντζαμιν Νετανιάχου δεν το απέκλεισε.
Αλλά εάν και όταν βγει από την κρυψώνα του ο Χαμενεΐ θα αντικρίσει ένα τοπίο θανάτου και καταστροφής. Και μολονότι θα συνεχίσει τις εμφανίσεις του στην ιρανική κρατική τηλεόραση, υποστηρίζοντας ότι η Ισλαμική Δημοκρατία επικράτησε στη σύγκρουση και, επιχειρώντας να αποκαταστήσει το τρωθέν κύρος του, θα αντιμετωπίσει, σύμφωνα με ανάλυση του βρετανικού δικτύου, μια νέα πραγματικότητα, ίσως και μια νέα εποχή.
BBC: Ο πόλεμος αποδυνάμωσε τον Χαμενεΐ και το Ιράν
Ο πόλεμος αποδυνάμωσε σημαντικά το Ιράν και τον ανώτατο ηγέτη του, Αλί Χαμενεΐ.
Στη διάρκεια των συγκρούσεων, το Ισραήλ εξασφάλισε πολύ γρήγορα τον έλεγχο του εναέριου χώρου του Ιράν και βομβάρδισε τις στρατιωτικές υποδομές του, ενώ εξόντωσε ανώτατα στελέχη των Φρουρών της Επανάστασης και των Ενόπλων Δυνάμεων.
Αν και παραμένει ασαφής και αμφισβητείται η έκταση των καταστροφών που υπέστη ο ιρανικός στρατός και οι Φρουροί της Επανάστασης, οι βομβαρδισμοί που δέχθηκαν επανειλημμένα οι βάσεις και εγκαταστάσεις τους υποδηλώνουν μια σημαντική υποβάθμιση της στρατιωτικής ισχύος της Τεχεράνης. Αλλά και οι πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν -τουλάχιστον όσες είναι γνωστές-, που είχαν στοιχίσει εκατοντάδες δισ. δολάρια στην Τεχεράνη και λόγω των οποίων της επιβλήθηκαν διεθνείς κυρώσεις επί σχεδόν δύο δεκαετίες- έχουν πληγεί από τα αμερικανικά και ισραηλινά πλήγματα, μολονότι είναι δύσκολο να αποτιμηθεί η έκταση των ζημιών που υπέστησαν.
Πολλοί Ιρανοί θα θεωρήσουν τον Αγιατολάχ Χαμενεΐ -που κρατά από το 1989 στα χέρια του τις τύχες της χώρας- υπόλογο για το γεγονός ότι επέλεξε μια συγκρουσιακή πορεία με το Ισραήλ και τις ΗΠΑ, η οποία επέφερε τελικά τόση καταστροφή στο Ιράν και τον λαό του. Θα τον κατηγορήσουν για την επιδίωξη του ιδεολογικού στόχου της καταστροφής του Ισραήλ, που δεν συμμερίζονται πολλοί Ιρανοί, αλλά και την ανόητη πεποίθησή του ότι το Ιράν θα ήταν ανίκητο αν γινόταν πυρηνική δύναμη.
Για πόσο ακόμη θα επιβιώσει το καθεστώς των μουλάδων;
Οι κυρώσεις έχουν σακατέψει την ιρανική οικονομία, μετατρέποντας σε φτωχή σκιά του παλιού εαυτού του έναν κορυφαίο εξαγωγέα πετρελαίου.
«Είναι δύσκολο να εκτιμήσουμε για πόσο ακόμα μπορεί το ιρανικό καθεστώς να επιβιώσει υπό τόσο σημαντική πίεση, αλλά αυτό μοιάζει με την αρχή του τέλους» λέει στο BBC η καθηγήτρια Λίνα Χατίμπ, επισκέπτρια ερευνήτρια στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ.
«Ο Αλί Χαμενεΐ είναι πιθανό να γίνει ο τελευταίος "ανώτατος ηγέτης" της Ισλαμικής Δημοκρατίας με την πλήρη έννοια της λέξης», σημειώνει.
Δημοσιεύματα κάνουν λόγο για γκρίνιες και διαφωνίες στα υψηλά κυβερνητικά κλιμάκια του Ιράν.
Στην κορύφωση της σύγκρουσης, ένα ημιεπίσημο ιρανικό ειδησεογραφικό πρακτορείο ανέφερε ότι ορισμένα κορυφαία πρώην στελέχη τού καθεστώτος παρότρυναν τους πιο ήσυχους θρησκευτικούς λόγιους της χώρας, που εδρεύουν στην ιερή πόλη Κομ, οι οποίοι είναι ξεχωριστοί από τον Αγιατολάχ Χαμενεΐ, να παρέμβουν και να επιφέρουν αλλαγή στην ηγεσία.
«Θα υπάρξει μια αναμέτρηση» λέει ο καθηγητής Αλί Ανσαρί, διευθυντής του Ινστιτούτου Ιρανικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Σεντ Άντριους. «Είναι απολύτως σαφές ότι υπάρχουν τεράστιες διαφωνίες εντός της ηγεσίας, αλλά και τεράστια δυσαρέσκεια μεταξύ των απλών ανθρώπων», υπογραμμίζει.
«Θα ριζώσουν η οργή και η απογοήτευση»
Το τελευταίο δεκαπενθήμερο πολλοί Ιρανοί πάλευαν μέσα τους με αντικρουόμενα συναισθήματα: την ανάγκη από τη μια να υπερασπιστούν τη χώρα τους, αλλά και το βαθύ μίσος τους για το καθεστώς Χαμενεΐ. Συσπειρώθηκαν για τη χώρα τους όχι βγαίνοντας στους δρόμους για να υπερασπιστούν το καθεστώς των μουλάδων, αλλά για να στηρίξουν ο ένας τον άλλον με πράξεις αλληλεγγύης.
Ιρανοί σε πόλεις και χωριά εκτός αστικών περιοχών άνοιξαν τις πόρτες τους σε εκείνους που είχαν εγκαταλείψει τα σπίτια τους στις βομβαρδιζόμενες πόλεις, καταστηματάρχες πουλούσαν με χαμηλότερες τιμές βασικά αγαθά, γείτονες κτυπούσαν ο ένας την πόρτα του άλλου για να ρωτήσουν αν χρειάζονταν κάτι.
Γνώριζαν ότι το Ισραήλ πιθανώς επεδίωκε αλλαγή καθεστώτος, κάτι που επιθυμούν πολλοί στη χώρα, αλλά όχι με ξένη παρέμβαση.
Στα σχεδόν 40 χρόνια που βρίσκεται στην εξουσία ο Αγιατολάχ Χαμενεΐ, ένας από τους μακροβιότερους αυταρχικούς ηγέτες στον κόσμο, έχει αποδεκατίσει κάθε αντιπολιτευόμενη φωνή στη χώρα.
Οι πολιτικοί ηγέτες της αντιπολίτευσης είτε βρίσκονται στη φυλακή είτε έχουν εγκαταλείψει το Ιράν, και στο εξωτερικό δεν κατάφεραν να ενώσουν τις δυνάμεις τους για να ρίξουν το καθεστώς ή να δημιουργήσουν μια οργάνωση ικανή να αναλάβει την εξουσία, δοθείσης ευκαιρίας.
Στις δύο εβδομάδες της σύγκρουσης, όταν υπήρχε πιθανότητα κατάρρευσης του καθεστώτος σε περίπτωση παράτασης του πολέμου, πολλοί πίστευαν ότι το πιθανότερο σενάριο για την επόμενη ημέρα δεν ήταν να αναλάβει η αντιπολίτευση την εξουσία, αλλά να βυθιστεί το Ιράν στο χάος και την ανομία.
«Είναι απίθανο το ιρανικό καθεστώς να ανατραπεί μέσω της εγχώριας αντιπολίτευσης. Το καθεστώς παραμένει ισχυρό στο εσωτερικό και θα αυξήσει την εγχώρια καταπίεση για να συντρίψει τη διαφωνία», λέει η Χατίμπ.
Το καθεστώς αντεπιτίθεται
Οι Ιρανοί φοβούνται πλέον περαιτέρω καταστολή από το καθεστώς Χαμενεΐ. Τουλάχιστον έξι άτομα εκτελέστηκαν τις τελευταίες δύο εβδομάδες, με την κατηγορία της κατασκοπείας για λογαριασμό του Ισραήλ. Οι Αρχές λένε ότι έχουν συλλάβει περίπου 700 άτομα με την ίδια κατηγορία.
Μια Ιρανή δήλωσε στο BBC Persian ότι αυτό που φοβάται περισσότερο και από τον θάνατο και την καταστροφή του πολέμου, είναι ένα λαβωμένο και ταπεινωμένο καθεστώς που στρέφει την οργή του κατά του λαού του.
«Εάν το καθεστώς δεν είναι σε θέση να παρέχει βασικά αγαθά και υπηρεσίες, τότε θα αυξηθεί η οργή και η απογοήτευση», εκτιμά ο καθηγητής Ανσαρί.
Λίγοι στο Ιράν πιστεύουν ότι η εκεχειρία θα κρατήσει, ενώ πολλοί θεωρούν ότι το Ισραήλ δεν έχει πει ακόμη την τελευταία λέξη, ειδικά τώρα που έχει την απόλυτη υπεροχή στους αιθέρες του Ιράν.
Τα σιλό των βαλλιστικών πυραύλων του Ιράν
Αυτά που φαίνεται πως γλίτωσαν από την καταστροφή είναι τα σιλό των βαλλιστικών πυραύλων του Ιράν, τα οποία δυσκολεύτηκε να εντοπίσει το Ισραήλ, καθώς είναι κρυμμένα σε σήραγγες κάτω από τα βουνά σε όλη τη χώρα.
Ο γενικός επιτελάρχης των IDF, Εγάλ Ζαμίρ, δήλωσε ότι το Ισραήλ εξαπέλυσε την εναρκτήρια επίθεση στο Ιράν γνωρίζοντας ότι η Τεχεράνη «διαθέτει περίπου 2.500 πυραύλους εδάφους-εδάφους».
Οι πύραυλοι που εκτόξευσε το Ιράν προκάλεσαν θανάτους και καταστροφές στο Ισραήλ, η ηγεσία του οποίου θα ανησυχεί για τους εναπομείναντες -πιθανώς κάπου 1.500- που έχει στα χέρια του το καθεστώς Χαμενεΐ.
Το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα
Σοβαρή είναι επίσης η ανησυχία στο Τελ Αβίβ, την Ουάσιγκτον και άλλες δυτικές και περιφερειακές πρωτεύουσες ότι το Ιράν ίσως σπεύσει να κατασκευάσει πυρηνική βόμβα, κάτι που εξακολουθεί να αρνείται.
Μολονότι οι ιρανικές πυρηνικές εγκαταστάσεις έχουν πληγεί και πιθανώς αχρηστευθεί από τους ισραηλινούς και αμερικανικούς βομβαρδισμούς, το Ιράν δήλωσε ότι μετέφερε έγκαιρα το απόθεμα του εξαιρετικά εμπλουτισμένου -σε ποσοστό 60%- ουρανίου του σε ασφαλή, μυστική τοποθεσία.
Αυτό το απόθεμα αν εμπλουτιστεί στο 90%, το οποίο είναι ένα σχετικά εύκολο βήμα, είναι αρκετό για περίπου εννέα βόμβες, σύμφωνα με ειδικούς. Λίγο πριν από την έναρξη του πολέμου, το Ιράν ανακοίνωσε ότι είχε κατασκευάσει μια άλλη, νέα, μυστική εγκατάσταση εμπλουτισμού, η οποία επρόκειτο να τεθεί σύντομα σε λειτουργία.
Στο μεταξύ, το ιρανικό κοινοβούλιο ψήφισε υπέρ της δραστικής μείωσης της συνεργασίας του με τον Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας (ΙΑΕΑ). Το βήμα αυτό απαιτεί ακόμη έγκριση, αλλά, αν περάσει, το Ιράν θα είναι ένα βήμα πριν από την έξοδο από τη Συνθήκη για τη μη διάδοση των πυρηνικών όπλων, την NPT, καθώς οι σκληροπυρηνικοί που υποστηρίζουν τον Χαμενεΐ πιέζουν για την κατασκευή ατομικής βόμβας.
Ο Αγιατολάχ Χαμενεΐ μπορεί να ανασαίνει ανακουφισμένος που το καθεστώς του μόλις που κατάφερε να επιβιώσει. Αλλά με τα προβλήματα υγείας που αντιμετωπίζει στα 86 του, γνωρίζει ότι και οι δικές του μέρες ίσως είναι μετρημένες και μπορεί να θέλει να διασφαλίσει τη συνέχεια του καθεστώτος με μια ομαλή μεταβίβαση εξουσίας σε έναν άλλο ανώτερο κληρικό ή σε ένα συμβούλιο ηγεσίας.
Όπως και να έχει, λέει το ΒΒC, δεν αποκλείεται οι εναπομείναντες διοικητές των Φρουρών της Επανάστασης, που ήταν αφοσιωμένοι στον ανώτατο ηγέτη του Ιράν, να επιδιώξουν να ασκούν παρασκηνιακά την εξουσία.