Ο καταδικασμένος για τη δολοφονία 77 ατόμων, Άντερς Μπέρινγκ Μπρέιβικ, περνά τις ώρες του σε ευρύχωρο κελί με τρία δωμάτια, παίζοντας βιντεοπαιχνίδια.
Ο Μπρέιβικ, που έχει φυλακιστεί στη Νορβηγία, βλέπει τηλεόραση, κάνει γυμναστική και συμμετέχει σε πανεπιστημιακά μαθήματα μαθηματικών και διαχείρισης επιχειρήσεων.
Έχοντας εκτίσει το μισό τις ποινής των 21 χρόνων που του έχει επιβληθεί, και ενώ ζητεί να αποφυλακιστεί νωρίτερα, ο Μπρέιβικ ζει με τρόπο που μπορεί να φαίνεται σοκαριστικά άνετος σε ανθρώπους που δεν ζουν στη Νορβηγία. Ο Μπρέιβικ, εξάλλου, είχε σκοτώσει σε βομβιστική επίθεση στο Όσλο 77 ανθρώπους, κυρίως έφηβους, σε μια κατασκήνωση.
Η περίπτωση του Μπρέιβικ δοκιμάζει τα όρια του συστήματος
Ωστόσο, στη Νορβηγία, όσο ειδεχθές κι αν είναι ένα έγκλημα, οι φυλακισμένοι επωφελούνται από ένα σωφρονιστικό σύστημα που έχει σχεδιαστεί ώστε να παρέχει στους καταδικασθέντες μερικές από τις ανέσεις της ελεύθερης ζωής. Παρ' όλα αυτά, η ακραία περίπτωση του Μπρέιβικ δοκιμάζει τα όρια αυτού του συστήματος.
«Δεν είχαμε ξανά στο παρελθόν στη Νορβηγία κάποιον που να ήταν υπεύθυνος για τέτοιου επιπέδου βία. Και έχει προκύψει συζήτηση σχετικά με το αν το σύστημα σωφρονισμού στη χώρα θα πρέπει να αλλάξει για τέτοιες περιπτώσεις [σαν του Μπρέιβικ]», είπε ένας από τους επιζώντες τις επίθεσης του Μπρέιβικ, που ήταν 18 ετών τότε.
Κατά τη διάρκεια μιας τριήμερης ακρόασης για την αποφυλάκιση υπό όρους, αυτή την εβδομάδα, που μεταδόθηκε σε δημοσιογράφους, ο Μπρέιβικ αποκήρυξε τη βία, αλλά προέβη και σε έναν ναζιστικό χαιρετισμό και υποστήριξε τη λευκή υπεροχή, απηχώντας ιδέες από ένα μανιφέστο που δημοσίευσε τη στιγμή του φονικού.
«Προφανώς αυτό ήταν εξαιρετικά δύσκολο για τους επιζώντες, τους αδικοχαμένους και τη νορβηγική κοινωνία στο σύνολό της» δήλωσε η Kristin Bergtora Sandvik, καθηγήτρια Νομικής στο Πανεπιστήμιο του Όσλο, προσθέτοντας ότι υπάρχει συζήτηση στη Νορβηγία για το αν θα πρέπει να αναθεωρηθούν οι κανονισμοί για την αποφυλάκιση υπό όρους, σε μια προσπάθεια να αποτραπούν αυτού του είδους οι συμπεριφορές.
Δικαστήριο δικαίωσε τον μακελάρη της Νορβηγίας
Το 2016, ο Μπρέιβικ μήνυσε επιτυχώς τη νορβηγική κυβέρνηση για παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, εκφράζοντας παράπονα για την απομόνωσή του από άλλους κρατούμενους, για τις συχνές έρευνες στο σώμα και τα ρούχα του και για το γεγονός ότι του περνούσαν συχνά χειροπέδες κατά την πρώτη περίοδο της φυλάκισής του. Επίσης παραπονέθηκε για την ποιότητα του φαγητού της φυλακής, αλλά και για το ότι έπρεπε να τρώει με πλαστικά σκεύη.
Ενώ η υπόθεση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων του Μπρέιβικ ανατράπηκε τελικά από ανώτερο δικαστήριο, το επεισόδιο αυτό κατέδειξε πόσες υποχωρήσεις θα μπορούσε να κάνει το νορβηγικό σύστημα ποινικής δικαιοσύνης υπέρ των δικαιωμάτων και των συνθηκών διαβίωσης των κρατουμένων.
«Η κατάστασή του, σύμφωνα με τα νορβηγικά πρότυπα, είναι εξαιρετική», είπε ο ψυχίατρος της φυλακής Ράντι Ρόζενκβιστ. Στην ακρόαση της αποφυλάκισης κατέθεσε ότι ο Μπρέιβικ εξακολουθεί να αποτελεί δημόσια απειλή.
Ακόμη και μετά τα ξεσπάσματα του Μπρέιβικ στην ακρόαση της αποφυλάκισης υπό όρους αυτής της εβδομάδας, οι νορβηγικές Αρχές δεν δείχνουν κανένα σημάδι δισταγμού και φαίνεται πως θα συνεχίσουν να του συμπεριφέρονται όπως σε οποιονδήποτε άλλον κρατούμενο στη φυλακή Skien.
Κύρια ποινή στη Σκανδιναβία η στέρηση της ελευθερίας
«Σε μια ποινή φυλάκισης στη Σκανδιναβία, η κύρια ποινή είναι η στέρηση της ελευθερίας. Όλες οι σκανδιναβικές χώρες έχουν συστήματα που βασίζονται σε μια επιεική και ανθρώπινη ποινική μεταχείριση, που ξεκινά από την αμοιβαία κατανόηση ότι η τιμωρία δεν πρέπει να είναι αυστηρότερη από όσο χρειάζεται», δήλωσε ο καθηγητής Johan Boucht από το Τμήμα Δημοσίου και Διεθνούς Δικαίου του Πανεπιστημίου του Όσλο, ο οποίος έχει επίσης εργαστεί στη Σουηδία και τη Φινλανδία.
«Η δεύτερη πτυχή είναι η αποκατάσταση και η αρχή ότι είναι καλύτερο μακροπρόθεσμα να αποκατασταθεί ο κρατούμενος, παρά να δημιουργηθεί ένα “εργοστάσιο” για εγκληματίες».
Μέχρι πριν από περίπου 50 χρόνια, το δικαστικό σύστημα της Νορβηγίας επικεντρωνόταν στην τιμωρία. Αλλά στα τέλη της δεκαετίας του 1960 υπήρξε μια αντίδραση για τις σκληρές συνθήκες των φυλακών, που οδήγησε σε μεταρρυθμίσεις στην ποινική δικαιοσύνη, που έδωσαν έμφαση στην ηπιότερη μεταχείριση και την αποκατάσταση.
Η νορβηγική ποινή και οι συνθήκες φυλάκισης έρχονται σε αντίθεση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Η συγκριτικά επιεικής μεταχείριση του Μπρέιβικ μέσα στη φυλακή δεν σημαίνει πάντως ότι θα βγει σύντομα, ή ακόμα και το 2032, όταν λήξει η ποινή του.
«Εξακολουθεί να είναι επικίνδυνος»
Ενώ η μέγιστη ποινή φυλάκισης στη Νορβηγία είναι 21 χρόνια, ο νόμος τροποποιήθηκε το 2002, έτσι ώστε, σε σπάνιες περιπτώσεις, οι ποινές να μπορούν να παρατείνονται επ' αόριστον με προσαυξήσεις πέντε ετών, εάν κάποιος εξακολουθεί να θεωρείται επικίνδυνος.
Ο δικηγόρος του Μπρέιβικ, Øystein Storrvik, είπε στην ακρόαση αποφυλάκισης ότι ο Μπρέιβικ πρέπει να αφεθεί ελεύθερος για να αποδείξει ότι έχει σωφρονιστεί και δεν αποτελεί πλέον απειλή για την κοινωνία, και πως αυτό δεν είναι δυνατό να αποδειχθεί όσο βρίσκεται σε πλήρη απομόνωση.
Αλλά η συμπεριφορά του Μπρέιβικ κατά τη διάρκεια της ακρόασης αυτής της εβδομάδας ήταν απόδειξη για πολλούς ότι δεν θα έπρεπε ποτέ να ξαναδεί τον έξω κόσμο.
Η Kristine Roeyneland, η οποία ηγείται μιας ομάδας για τις οικογένειες των θυμάτων και των επιζώντων του Μπρέιβικ, είπε ότι οι άνετες συνθήκες της φυλακής και η ικανότητά του να διαδίδει εξτρεμιστικές απόψεις μέσω των δημοσιευμένων ακροάσεων είναι καταδικαστέες.
Όποια κι αν είναι η έκβαση του αιτήματος του Μπρέιβικ για πρόωρη αποφυλάκιση, το οποίο θα αποφασιστεί από μια επιτροπή τριών δικαστών τις επόμενες εβδομάδες, ορισμένοι κύκλοι συνεχίζουν να ξεκινούν ντιμπέιτ για τη δέσμευση της νορβηγικής κυβέρνησης να τον μεταχειριστεί όπως κάθε άλλον κρατούμενο.