Οι απόψεις του εθνικιστή Αλεξάντρ Ντούγκιν βοήθησαν στη διαμόρφωση των ιδεών πίσω από την εισβολή στην Ουκρανία, αλλά η επιρροή του στον Πούτιν αμφισβητείται.
Το βράδυ του Σαββάτου, η βία που προπαγάνδιζε επί δεκαετίες ο υπερεθνικιστής Ρώσος στοχαστής, Αλεξάντρ Ντούγκιν, μπήκε ξαφνικά στη ζωή του. Η κόρη του σκοτώθηκε μέσα στο αυτοκίνητό της, που ήταν παγιδευμένο με εκρηκτικά, στα περίχωρα της Μόσχας.
Με μακριά μαλλιά και γκριζόλευκο μούσι, ο Ντούγκιν είναι αναμφισβήτητα ένας από τους πιο γνωστούς ιδεολόγους εθνικιστές της Ρωσίας και έχει περιγραφεί ποικιλοτρόπως ως «ο εγκέφαλος του Πούτιν» ή «ο Ρασπούτιν του Πούτιν». Ωστόσο, η πραγματική επιρροή του στον Ρώσο πρόεδρο παραμένει θέμα έντονης συζήτησης, υπογραμμίζει ο Guardian.
Το αντιφιλελεύθερο και υπερεθνικιστικό όραμα του Ντούγκιν για τη Ρωσία
Γεννημένος το 1962 μέσα σε οικογένεια υψηλόβαθμων στρατιωτικών, ο Ντούγκιν πέρασε τα πρώτα του χρόνια ως αντιφρονών αντικομμουνιστής. Εντάχθηκε σε διάφορες εκκεντρικές, πρωτοποριακές συλλογικότητες που ξεπήδησαν τις δύο τελευταίες δεκαετίες της Σοβιετικής Ένωσης, όπου και έγινε γνωστός για το φλερτ του με την πολιτική της ναζιστικής Γερμανίας.
Ο Ντούγκιν συγκέντρωσε πάνω του την προσοχή στη ρωσική πολιτική σκηνή γύρω στη δεκαετία του 1990, ως συγγραφέας στην ακροδεξιά εφημερίδα «Den».
Σε ένα μανιφέστο του 1991, που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα, ο Ντούγκιν εξέθεσε για πρώτη φορά το αντιφιλελεύθερο και υπερεθνικιστικό όραμά του για τη Ρωσία, μια χώρα που, σύμφωνα με τον ίδιο, ήταν προορισμένη για να αντιμετωπίσει μια ατομικιστική, υλιστική Δύση.
Στα ταραχώδη χρόνια που ακολούθησαν την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, ο Ντούγκιν συνίδρυσε το Εθνικό Μπολσεβίκικο Κόμμα με τον μυθιστοριογράφο Έντουαρντ Λιμόνοφ, συγχωνεύοντας σε αυτό μια νοσταλγική ρητορική φασισμού, ρωσικού κομμουνισμού και συμβολισμού.
«Η Ουκρανία δεν έχει καμία παγκόσμια σημασία», έγραφε ο Ντούγκιν το 1997
Η κοσμοθεωρία του Ντούγκιν διατυπώνεται με μεγαλύτερη σαφήνεια στο έργο του, του 1997, με τίτλο «The Foundations of Geopolitics», που, σύμφωνα με πληροφορίες, έγινε εγχειρίδιο στην ακαδημία του ρωσικού γενικού επιτελείου και εδραίωσε τη μετάβασή του από αντιφρονούντα σε εξέχοντα πυλώνα του συντηρητικού κατεστημένου.
Στο βιβλίο, ο Ντούγκιν παρουσίασε το όραμά του να διχάσει τον κόσμο, καλώντας τη Ρωσία να ανοικοδομήσει την επιρροή της μέσω προσαρτήσεων και συμμαχιών, διακηρύσσοντας παράλληλα την αντίθεσή του στην ύπαρξη της Ουκρανίας ως κυρίαρχου κράτους.
«Η Ουκρανία ως κράτος δεν έχει καμία γεωπολιτική σημασία, καμία ιδιαίτερη πολιτιστική ή παγκόσμια σημασία, καμία γεωγραφική μοναδικότητα, καμία εθνική αποκλειστικότητα. Οι συγκεκριμένες εδαφικές της φιλοδοξίες αντιπροσωπεύουν τεράστιο κίνδυνο για όλη την Ευρασία και, χωρίς να επιλυθεί το ουκρανικό πρόβλημα, είναι γενικά παράλογο να μιλάμε για ηπειρωτική πολιτική», έγραφε.
Είκοσι πέντε χρόνια αργότερα, ο πρόεδρος της Ρωσίας επανέλαβε μερικές από τις απόψεις του Ντούγκιν για την Ουκρανία στο δοκίμιο των 4.000 λέξεων «Σχετικά με την ιστορική ενότητα Ρώσων και Ουκρανών», το οποίο πολλοί είδαν ως σχέδιο για την εισβολή, που ξεκίνησε μόλις έξι μήνες μετά τη δημοσίευσή του.
Αναλαμβάνοντας την εξουσία, ο Πούτιν αποσυνδέθηκε από την αντιδυτική ρητορική του Ντούγκιν -Το 2012 αυτό άλλαξε ξανά
Ωστόσο, δεν ήταν καθόλου βέβαιο ότι οι ριζοσπαστικές αντιδυτικές σκέψεις του Ντούγκιν θα επικρατούσαν τη Μόσχα, όταν ο Πούτιν έγινε πρόεδρος το 2000.
Ωθούμενος από τις υψηλές τιμές του πετρελαίου, ο νεοεκλεγείς τότε ηγέτης φαινόταν να επιβλέπει την ενσωμάτωση της χώρας στο παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα, ενώ οι απλοί Ρώσοι αγκάλιασαν το δυτικό fast food και την ποπ κουλτούρα.
Οι ανελεύθερες ολοκληρωτικές ιδέες του Ντούγκιν κρίθηκαν άσχετες και βρέθηκε στο περιθώριο της πολιτικής εξουσίας. Ωστόσο, συνέχισε να γράφει και να δίνει διαλέξεις, αναπτύσσοντας περαιτέρω την έννοια του Ευρασιανισμού, το ρωσικής άποψης φασιστικό πολιτικό δόγμα, που βλέπει τη Μόσχα ως το κέντρο μιας αντίπαλης αυτοκρατορίας στη Δύση του Ατλαντικού.
Η θέση του Ντούγκιν άλλαξε το 2012, όταν ο Πούτιν ανέλαβε ξανά την εξουσία μετά από μαζικές αντικυβερνητικές διαδηλώσεις και ο Ρώσος ηγέτης υιοθέτησε ένα συντηρητικό όραμα για τη χώρα του.
Ο Ντούγκιν ένιωσε περαιτέρω δικαιωμένος όταν η Ρωσία προσάρτησε την Κριμαία, το 2014, και ξεκίνησε έναν αιματηρό πόλεμο στο Ντονμπάς μετά τη φιλοδυτική επανάσταση στο Κίεβο.
«Πιστεύω ότι πρέπει να σκοτώσουμε, να σκοτώσουμε, να σκοτώσουμε [Ουκρανούς], δεν μπορεί να γίνει άλλη κουβέντα», είπε ο Ντούγκιν σε ένα βίντεο, στο οποίο απευθυνόταν στους οπαδούς του εκείνη την εποχή, καθιστώντας τον ένα από τα πιο μισητά για το Κίεβο δημόσια πρόσωπα της Ρωσίας.
«Πνευματικός οδηγός» του Πούτιν ή προσωπικότητα άσχετη με το Κρεμλίνο;
Παρά τη βίαιη ρητορική του, ο Ντούγκιν συνέχισε να ταξιδεύει στο εξωτερικό, διατηρώντας στενούς δεσμούς με στοχαστές της Ευρωπαϊκής Νέας Δεξιάς, οι οποίοι επίσης κατήγγειλαν τον φιλελευθερισμό, τον φεμινισμό και την κυριαρχία των ΗΠΑ.
Ήταν επίσης συχνά προσκεκλημένος σε συνέδρια σε όλο τον κόσμο, συζητώντας με τον Γάλλο φιλόσοφο Μπερνάρ Ανρί Λεβί στο Άμστερνταμ, μόλις το 2019.
Ο Ντούγκιν φέρεται να ταξίδευε χωρίς ασφάλεια εντός και εκτός Ρωσίας, κάτι που ορισμένοι ανέδειξαν ως μία από τις πιθανές εξηγήσεις πίσω από την επίθεση του Σαββάτου, η οποία φέρεται να είχε σκοπό να τον σκοτώσει.
Η πραγματική επιρροή του Ντούγκιν στις καθημερινές επιχειρήσεις του Πούτιν ήταν ένα μακροχρόνιο θέμα συζήτησης, με ορισμένους ειδικούς της Ρωσίας να τον αποκαλούν «πνευματικό οδηγό του Πούτιν» και άλλους, κυρίως εκείνους στη Μόσχα, να υποστηρίζουν ότι πρόκειται για μια άσχετη προσωπικότητα, που ήθελε να εμφανιστεί κοντά στο Κρεμλίνο για προσωπικό όφελος. Ο Ντούγκιν φέρεται να ζήτησε έως και 500 ευρώ για συνεντεύξεις σε δυτικά μέσα ενημέρωσης.
Οι δύο άνδρες δεν έχουν φωτογραφηθεί ποτέ μαζί και ο Ντούγκιν δεν είχε ποτέ επίσημη θέση εντός του κράτους.
«Αυτή η καρικατούρα ψευδοδιανοούμενης φούσκας σίγουρα δεν αποτελεί μέρος του συστήματος λήψης αποφάσεων», έγραψε ο Λεονίντ Βόλκοφ, βασικός σύμμαχος του φυλακισμένου επικριτή του Κρεμλίνου, Αλεξέι Ναβάλνι, ώρες μετά την ανατίναξη του παγιδευμένου με βόμβα αυτοκινήτου.
Φόβοι ότι η «ταραγμένη» δεκαετία του '90 επιστρέφει στη Ρωσία
Παρ' όλα αυτά, το «σήμα» του για τον ρωσικό εθνικισμό έχει γίνει αναμφισβήτητα δημοφιλές σε μεγάλο μέρος της πολιτικής ελίτ της Ρωσίας και οι απόψεις του συνέβαλαν στη διαμόρφωση των ιδεών πίσω από την εισβολή στην Ουκρανία.
Η δολοφονία της κόρης του Ντούγκιν, Ντάρια Ντούγκινα, μιας φιλο-κρεμλινικής δημοσιογράφου, ιδεολογικά ευθυγραμμισμένης με τον πατέρα της, έχει προκαλέσει σοκ στα κορυφαία κλιμάκια της ρωσικής κοινωνίας.
Τα πλάνα που κυκλοφόρησαν σε όλη τη Ρωσία από το καμένο αυτοκίνητο της Ντάρια Ντούγκινα φέρνουν επίσης αναμνήσεις από την ταραγμένη δεκαετία του '90, όταν οι δολοφονίες με παγιδευμένα αυτοκίνητα ήταν κάτι σαν ρουτίνα, ένα σκοτεινό χαρακτηριστικό μιας προηγούμενης εποχής, την οποία η προεδρία του Πούτιν δεσμεύθηκε να τελειώσει.