Η κατάχρησή του έχει γίνει νέα τάση, κύμα μέσα σε μια γενιά που παλεύει με την ψυχική υγεία, το οικονομικό αδιέξοδο και τη δυσκολία πρόσβασης σε άλλες μορφές διαφυγής.
Το νέο ναρκωτικό που σαρώνει στις ΗΠΑ δεν είναι κάτι παράνομο, εξωτικό ή δύσκολο να βρεθεί. Είναι ένα από τα πιο κοινά αντιισταμινικά στη χώρα, το Benadryl – ένα φάρμακο για αλλεργίες που βρίσκεται σε κάθε φαρμακείο, σε κάθε ντουλάπι σπιτιού, ίσως και σε κάθε τσάντα.
Κι όμως, για μια μερίδα νέων, κυρίως Gen Z, το Benadryl έχει μετατραπεί σε μια σκοτεινή πύλη απόδρασης: όχι για να ανακουφίσει από ρινικά συμπτώματα, αλλά για να τους ρίξει σε έναν κόσμο παραισθήσεων, σύγχυσης και τρόμου. Η κατάχρησή του έχει γίνει νέα τάση, κύμα μέσα σε μια γενιά που παλεύει με την ψυχική υγεία, το οικονομικό αδιέξοδο και τη δυσκολία πρόσβασης σε άλλες μορφές διαφυγής.
Σκοτεινές, χαοτικές και συχνά τρομακτικές εμπειρίες
Το βασικό δραστικό συστατικό του Benadryl, η διφαινυδραμίνη, σε μεγάλες δόσεις λειτουργεί ως «deliriant» – μια κατηγορία ψυχοδραστικών ουσιών που δεν παράγουν «ωραίες» παραισθήσεις αλλά σκοτεινές, χαοτικές και συχνά τρομακτικές εμπειρίες. Στον αντίποδα των ψυχεδελικών όπως το LSD ή τα μανιτάρια, τα deliriants δεν προσφέρουν ενδοσκόπηση ούτε ευφορία. Σχεδόν κάθε «ταξίδι» είναι κακό, άγριο, ψυχικά επώδυνο – και, για ορισμένους, αυτό είναι το ζητούμενο.
Mια σκοτεινή, άφυλη οντότητα με κόκκινα μάτια και καπέλο
Για τον 21χρονο Τζον, που άρχισε να παίρνει 12 χάπια τη φορά όταν ήταν σε κατάσταση κατάθλιψης, ο σκοπός ήταν να ξεφύγει από τα πάντα. «Όταν βλέπεις αράχνες παντού, όταν νιώθεις μόνο τον φόβο, τίποτα άλλο δεν έχει σημασία», λέει μιλώντας στο περιοδικό WIRED. Έβλεπε σκιές, έντομα, αισθανόταν «μυρμήγκιασμα προμηνυτικό», σαν να τον περικύκλωναν απειλές.
Στο διαδίκτυο, κάποιοι βλέπουν μια κοινή φιγούρα: τον Hat Man, μια σκοτεινή, άφυλη οντότητα με κόκκινα μάτια και καπέλο, που έχει γίνει σύμβολο αυτής της τάσης, αποτυπωμένη σε memes, μπλουζάκια ακόμη και αποκριάτικες στολές. Η ίδια η παραισθητική εμπειρία μοιάζει να σκαλίζει τις πιο βαθιές φοβίες των χρηστών.
Η τάση δεν είναι τυχαία. Το 2020, η περίφημη «Benadryl challenge» του TikTok προκαλούσε τους νέους να πάρουν πάνω από 12 χάπια για να βιώσουν το «ταξίδι». Μέσα σε λίγους μήνες, τρεις έφηβοι στο Τέξας νοσηλεύτηκαν, ένας 14χρονος έφτασε κοντά στον θάνατο, ενώ ένας 15χρονος στην Οκλαχόμα πέθανε από επιληπτική κρίση. Η FDA εξέδωσε προειδοποίηση, ζητώντας από τους γονείς να κρύβουν τα φάρμακα και να ενημερώνουν τα παιδιά για τον κίνδυνο.
Κι όμως, παρά την προειδοποίηση, τα περιστατικά συνεχίστηκαν. Το 2020, τα αμερικανικά κέντρα δηλητηριάσεων κατέγραψαν 4.618 περιπτώσεις κατάχρησης· το 2023 είχαν ήδη φτάσει τις 5.960. Το Benadryl, φθηνό και διάσπαρτο παντού, έγινε ένα «ναρκωτικό φτώχειας»: τρία δολάρια για εκατό κάψουλες. «Δεν είναι κάτι που κάνεις αν μπορείς να κάνεις κάτι άλλο», λέει ο Τζον.
Οι παρενέργειες είναι εξίσου βαριές με τις παραισθήσεις
Οι παρενέργειες είναι εξίσου βαριές με τις παραισθήσεις: ταχυκαρδία, ναυτία, δύσπνοια, ξηροστομία, απώλεια μνήμης, αδυναμία συγκέντρωσης. Ο τοξικολόγος Ράιαν Μαρίνο εξηγεί πως οι ουσίες αυτές μπορούν να προκαλέσουν αμνησία τέτοιας έντασης ώστε οι χρήστες να νομίζουν ότι αναπτύσσουν άνοια. Ο Τζον χρειάστηκε να διακόψει το μάθημα χημείας στο κολέγιο, επειδή η συγκέντρωση και η νοητική του λειτουργία είχαν επιδεινωθεί τόσο πολύ, που αδυνατούσε να παρακολουθήσει.
Οι χρήστες στις διαδικτυακές κοινότητες του Reddit και του Discord δημοσιεύουν «trip reports», μιλούν για δόσεις των 20 ή 25 χαπιών, πολλές φορές επιδεικνύοντας ποιος πήρε τα περισσότερα. Κάποιοι το ομολογούν ανοιχτά: η χρήση λειτουργεί ως μορφή αυτοτραυματισμού. Άλλοι μιλούν για πλήρη απονεύρωση, για συναισθηματικό μούδιασμα. Όπως εξηγεί ο 27χρονος Τομ, «όταν οι εικόνες τρόμου συνηθίζονται, δεν νιώθεις τίποτα. Τα deliriants σου μουδιάζουν τα πάντα».
Το παράδοξο είναι ότι, παρόλο που το Benadryl δεν θεωρείται κλασικά εθιστικό, η συμπεριφορά της χρήσης του μπορεί να γίνει. Κι αυτό γιατί η εξάρτηση δεν αφορά μόνο την ουσία, αλλά τη διαδικασία: το τελετουργικό της απόδρασης, την αίσθηση ότι όλα σβήνουν, την αποκοπή από μια πραγματικότητα που μοιάζει αφόρητη.
Eύκολη λύση σε μια γενιά που ασφυκτιά
Σε αυτό το πλαίσιο, το Benadryl λειτουργεί σαν εύκολη λύση σε μια γενιά που ασφυκτιά. Πολλοί νέοι αντιμετωπίζουν οικονομική ανασφάλεια, αυξημένα επίπεδα άγχους, κατάθλιψη, προβλήματα πρόσβασης στη θεραπεία και στην υγειονομική φροντίδα. Ίσως κάποτε κάποιος θα έπινε ένα ποτό για να «σβήσει»· σήμερα, για πολλούς, ούτε αυτό είναι προσιτό.
Η κουλτούρα γύρω από τα deliriants δεν περιορίζεται στο Benadryl. Το φυτό datura, με ιστορική χρήση σε ιθαγενειακές τελετές και μεσαιωνικές πρακτικές «μαγείας», είναι επίσης δημοφιλές, αφού οι σπόροι του προκαλούν σχεδόν πανομοιότυπες εμπειρίες.
Αλλά ο μύθος του «πνευματικού ταξιδιού» δεν αλλάζει το γεγονός ότι τα αποτελέσματα είναι το ίδιο επικίνδυνα: αποπροσανατολισμός, παραισθήσεις, σοβαρή αφυδάτωση, καρδιακές επιπλοκές, ακόμα και θάνατος. Κι όμως, για κάποιους το datura έχει μια «γοητεία» λόγω της παράδοσης γύρω από αυτό – κάτι που το Benadryl δεν έχει. Αντίθετα, το Benadryl είναι η πιο απλή, πεζή, καθημερινή οδός στο χάος.
Στην καρδιά του φαινομένου βρίσκεται ο συνδυασμός κουλτούρας του TikTok, διαδικτυακού μιμητισμού και μιας βαθιάς ανάγκης για αποδράσεις που δεν απαιτούν χρήματα, χρόνο ή κοινωνικούς πόρους. Στην εποχή της ψηφιακής υπερέκθεσης, της μοναξιάς, της σύγχυσης και της καταγραφής κάθε εμπειρίας online, ακόμη και η αυτοκαταστροφή γίνεται τάση.
Η ύπαρξη του «Hat Man» ως meme, ως φοβερού κοινού παραισθητικού σημείου, δείχνει πώς το σκοτεινό γίνεται αντικείμενο χιούμορ, κοινοποίησης, οικειότητας. Μια γενιά που μεγαλώνει με συνεχή πρόσβαση σε πληροφορίες για ψυχικές ασθένειες συχνά καταλήγει να αυτοδιαγιγνώσκεται, να αυτοθεραπεύεται, να αυτοτραυματίζεται – και όλα αυτά στο φόντο μιας οικονομίας που δεν επιτρέπει ούτε βασικές σταθερές.
Ο Τζον, μετά από σχεδόν έναν χρόνο χρήσης και αρκετές υποτροπές, κατάφερε τελικά να σταματήσει. Μιλάει για το διάστημα εκείνο σαν να αναφέρεται σε κάποιον άλλο. Σήμερα, έχει επιστρέψει στις σπουδές του, ζωγραφίζει, παίζει κιθάρα και προσπαθεί να ξαναχτίσει τη ζωή του. Λέει πως δεν θα μπορούσε ποτέ να επιστρέψει στη χρήση.
«Πρέπει να έχεις φτάσει πολύ χαμηλά για να παίρνεις Benadryl έτσι», σημειώνει. Και ίσως αυτή να είναι η πιο χαρακτηριστική φράση για όσα συμβαίνουν στις ΗΠΑ: η κρίση ψυχικής υγείας, η οικονομική δυσχέρεια, η κοινωνική πίεση και η ψηφιακή κουλτούρα δημιουργούν ένα τοπίο στο οποίο ακόμη και ένα φθηνό, κοινό φάρμακο μπορεί να γίνει πύλη προς το σκοτάδι.