Η έννοια της προετοιμασίας και της ετοιμότητας, που έχει αναδειχθεί σε κορυφαία προτεραιότητα για την ευρωπαϊκή οικογένεια, δεν απασχολεί μόνο την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Το ΝΑΤΟ, με τη σειρά του, έχει αναλάβει πρωτοβουλίες για τη στήριξη των συμμαχικών αμυντικών βιομηχανιών, δίνοντας ιδιαίτερη πλέον έμφαση και στην ανάπτυξη διττής χρήσεως ανατρεπτικών τεχνολογιών, από τη βιοτεχνολογία και τις κβαντικές εφαρμογές έως την τεχνητή νοημοσύνη. Σε πρώτη ανάγνωση, οι τομείς αυτοί ίσως μοιάζουν ξένοι προς την παραδοσιακή αποστολή της Συμμαχίας, όμως στην πραγματικότητα εντάσσονται σε μια ευρύτερη και συνειδητή στρατηγική.
Πρόκειται για μια στρατηγική, η οποία αποσκοπεί στο να διασφαλίσει ότι η Συμμαχία θα ηγείται των τεχνολογικών εξελίξεων που επηρεάζουν την άμυνα και την ασφάλεια. Χαρακτηριστικό είναι ότι από το 2021, οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων των χωρών του ΝΑΤΟ συμφώνησαν στην ανάγκη ενίσχυσης της τεχνολογικής συνεργασίας και αποφάσισαν τη δημιουργία δύο εμβληματικών εργαλείων: του Επιταχυντή Αμυντικής Καινοτομίας (DIANA) και του Ταμείου Καινοτομίας του ΝΑΤΟ (NATO’s Innovation Fund).
Μέσω του DIANA, ο ακαδημαϊκός χώρος, η βιομηχανία, οι εθνικές κυβερνήσεις και τα μη κερδοσκοπικά ιδρύματα συνεργάζονται για την ενίσχυση της προστασίας και της ανθεκτικότητας των κοινωνιών. Στο πλαίσιο της δεύτερης φάσης του Accelerator Programme, 15 καινοτόμες εταιρείες θα λάβουν χρηματοδότηση και καθοδήγηση, ενώ θα αποκτήσουν πρόσβαση σε νατοϊκά κέντρα δοκιμών, όπως το ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος» από την Ελλάδα. Στις αρχές του τρέχοντος μήνα, ανακοινώθηκε η επιλογή 7 εταιρειών τεχνολογίας (από κβαντική πληροφορική έως λογισμικό και δίκτυα), 3 εταιρειών που συνδέουν τον τομέα της υγείας με την άμυνα, 2 που δραστηριοποιούνται στον διαστημικό τομέα και 3 ακόμη που ασχολούνται με ενέργεια, αισθητήρες και εναέρια επιτήρηση. Συνολικά, οι εταιρείες προέρχονται από 10 χώρες, με τις ΗΠΑ να εκπροσωπούνται από 3 και την Εσθονία, τον Καναδά και το Ηνωμένο Βασίλειο από 2 καθεμία. Παράλληλα, το Ταμείο Καινοτομίας, στο οποίο συμμετέχουν 24 κράτη, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, στοχεύει να επενδύσει πάνω από 1 δισ. ευρώ σε τεχνολογίες αιχμής.
Οι πρωτοβουλίες αυτές δεν είναι αποσπασματικές. Συνδέονται άμεσα με τις στρατηγικές προτεραιότητες της Συμμαχίας. Η έννοια της ανθεκτικότητας, πλέον, βρίσκεται στον πυρήνα της νατοϊκής ατζέντας. Κάθε συμμαχική χώρα οφείλει να διασφαλίζει την ετοιμότητά της, συμβάλλοντας έτσι στη μείωση της τρωτότητας ολόκληρης της Συμμαχίας. Το ΝΑΤΟ αναγνωρίζει ότι οι ένοπλες δυνάμεις εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από μη στρατιωτικές υποδομές (π.χ. μεταφορές, επικοινωνίες, ενέργεια και βασικά αγαθά). Για αυτό, ήδη από τη νατοϊκή Σύνοδο στη Βαρσοβία (2016), υιοθετήθηκαν επτά απαιτήσεις (requirements) που σχετίζονται με τη μη στρατιωτική ετοιμότητα, με στόχο τη διασφάλιση τριών κρίσιμων λειτουργιών ακόμη και στις πιο απαιτητικές συνθήκες: τη συνέχεια της διακυβέρνησης, την παροχή βασικών υπηρεσιών στον πληθυσμό και τη μη στρατιωτική υποστήριξη στρατιωτικών επιχειρήσεων.
Συνεπώς, η γενικότερη ετοιμότητα και η προετοιμασία των κοινωνιών αποτελούν υψίστης σημασίας προϋπόθεση για την ασφάλεια στη σημερινή εποχή, όπου οι απειλές είναι συχνά μη συμβατικές και πολυδιάστατες. Η υλοποίηση της «συνολικής άμυνας», την οποία αναπτύσσουν σκανδιναβικές χώρες, αλλά και κράτη της Ασίας, όπως η Μαλαισία και η Σιγκαπούρη, δεν συνιστά επιλογή πολυτελείας. Αντιθέτως, αποτελεί αναγκαιότητα που έχουν πλέον πλήρως αντιληφθεί τόσο η Βορειοατλαντική Συμμαχία όσο και η Ευρωπαϊκή Ένωση.
- Σπύρος Μπλαβούκος, Καθηγητής, Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και Επικεφαλής Ευρωπαϊκού Προγράμματος Αριάν Κοντέλλη, ΕΛΙΑΜΕΠ και Πάνος Πολίτης Λάμπρου, Βοηθός Ερευνητής, ΕΛΙΑΜΕΠ