Η Νάπολη, που μέχρι πριν λίγα χρόνια πάλευε με προβλήματα εγκληματικότητας και κρίσεις αποκομιδής απορριμμάτων, βρίσκεται σήμερα αντιμέτωπη με μια νέα πρόκληση: Toν υπερτουρισμό.
Οι άλλοτε γειτονιές-σύμβολα της τρίτης μεγαλύτερης πόλης της Ιταλίας μετατρέπονται σε θεματικά πάρκα, ενώ η καθημερινότητα των κατοίκων περιορίζεται όλο και περισσότερο από τις ορδές επισκεπτών που κατακλύζουν το ιστορικό κέντρο της Νάπολης, η οποία βιώνει πλέον το πρόβλημα που αντιμετωπίζουν κι άλλοι πόλοι έλξης στη χώρα, όπως η Φλωρεντία και η Βενετία.
«Το ιστορικό κέντρο της Νάπολης είναι πλέον απροσπέλαστο»
Το πέρασμα από τη Via dei Tribunali έχει γίνει σχεδόν αδύνατο. Ουρές από ομάδες τουριστών, ξεναγοί με μικρόφωνα, ατελείωτες σειρές καταστημάτων με σουβενίρ και εστιατορίων δημιουργούν μια μόνιμη συμφόρηση.
«Το ιστορικό κέντρο είναι πρακτικά μια απαγορευμένη ζώνη για εμάς τους Ναπολιτάνους, είναι τόσο υπερπλήρες», λέει η 79χρονη Λίβια Κολέτα, κάτοικος της πόλης από γεννησιμιού της. «Οι περισσότεροι τουρίστες δεν έρχονται για να θαυμάσουν την τέχνη και την αρχιτεκτονική. Πίνουν ένα Spritz, τρώνε μια πίτσα, βγάζουν μερικές φωτογραφίες και φεύγουν».
Η τουριστική «έκρηξη» έχει αλλάξει τόσο έντονα τη φυσιογνωμία των κεντρικών συνοικιών, ώστε ειδικοί μιλούν πλέον για μια διαδικασία αλλοίωσης της ίδιας της ναπολιτάνικης ταυτότητας.
Διαμερίσματα-«χρυσάφι» και έξωση των κατοίκων
Ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα είναι η άνοδος των βραχυχρόνιων μισθώσεων. Ιδιοκτήτες ακινήτων διώχνουν ενοικιαστές για να μετατρέψουν τα διαμερίσματα σε Airbnb, οδηγώντας τις τιμές στα ύψη.
«Τα ενοίκια στο ιστορικό κέντρο έχουν αυξηθεί περίπου 40% την τελευταία δεκαετία. Μια διαδικασία εκδίωξης βρίσκεται σε εξέλιξη», τονίζει στη βρετανική εφημερίδα The Telegraph η Άννα Φάβα, ειδική στο φαινόμενο του υπερτουρισμού και μέλος της ομάδας «Resta Abitante».
Η ίδια μιλά για μετατροπή της Νάπολης σε «Disneyland» με «το ιστορικό κέντρο να μετατρέπεται σε θεματικό πάρκο», όπως λέει. Ενδεικτικό παράδειγμα θεωρεί τη μεταμόρφωση της ισπανικής συνοικίας (Quartieri Spagnoli), όπου οι τοιχογραφίες του Ντιέγκο Μαραντόνα έχουν γίνει «τόπος προσκυνήματος», συχνά χωρίς σχέση με την αυθεντική παράδοση της περιοχής. «Είναι ψεύτικο… ένα μέρος που έχει επινοηθεί για τους επισκέπτες», σημειώνει.
Το πρόβλημα επιδεινώνεται από τη δομή της ιδιοκτησίας στην πόλη. Όπως εξηγεί ο καθηγητής Οικονομικής Γεωγραφίας Ούγκο Ρόσι, «στο κέντρο της Νάπολης το 68% των κατοίκων νοικιάζει το σπίτι του», ποσοστό αντίστροφο από τον μέσο όρο της Ιταλίας. «Είναι ένα υπαρξιακό ζήτημα για την κοινωνία της Νάπολης… ο υπερτουρισμός διαβρώνει την τοπική ταυτότητα», επισημαίνει.
Ακόμη και η τοπική μαφία, η διαβόητη Καμόρα φαίνεται να έχει βρει νέα ευκαιρία για κέρδη με την αγορά φθηνών ακινήτων, που αξιοποιεί στον τουριστικό τομέα. «Είναι πολύ πιο εύκολο από τα ναρκωτικά – και είναι νόμιμο», λέει η Φάβα.
Η πίεση στους δημόσιους χώρους και η ιδέα του εισιτηρίου
Οι ουρές στα γραφικά στενά της Νάπολης, όπως στη Via San Gregorio Armeno, προκαλούν δυσφορία ακόμη και σε τοπικούς αξιωματούχους. Ο δημοτικός σύμβουλος Τζενάρο Εσπόζιτο πρότεινε χρέωση 5 ευρώ για την είσοδο στο ιστορικό κέντρο σε περιόδους αιχμής. Όπως είπε, του πήρε «30 λεπτά» για να διανύσει έναν δρόμο που παλαιότερα απαιτούσε λίγα λεπτά.
Ακόμη πιο σκληρή είναι η τοποθέτηση του κοινωνιολόγου Φραντσέσκο Καλικία: «Ο τουρισμός σκοτώνει τη Νάπολη. Το ιστορικό κέντρο έχει χαθεί, τελείωσε. Δεν βλέπεις πια κανονικά μαγαζιά… όλα έχουν γίνει σουβενίρ».
Αγωνία των Ναπολιτάνων
Τα στοιχεία δείχνουν ότι η κοινωνική ανησυχία αυξάνεται: έρευνα της Ipsos καταγράφει ότι το 46% των κατοίκων της Νάπολης θεωρεί μείζον πρόβλημα τον υπερτουρισμό, ενώ το 58% ζητά αυστηρούς περιορισμούς στις βραχυχρόνιες μισθώσεις.
«Ζητάμε άμεση παύση των νέων Airbnbs. Έχουμε ήδη ξεπεράσει το όριο βιωσιμότητας», εξηγεί η Μαρτίνα Λοκοτορόντο, ερευνήτρια αστικής πολιτικής. Οργανώσεις των κατοίκων ζητούν επίσης αποκατάσταση εγκαταλελειμμένων κτιρίων και διάθεση στέγης σε μόνιμους κατοίκους της Νάπολης.
Μια πόλη διχασμένη
Παρά τις αντιδράσεις, πολλοί επαγγελματίες υποδέχονται θετικά το τουριστικό κύμα. «Είμαστε χαρούμενοι που υπάρχουν τόσοι τουρίστες… Μας κάνει καλό», λέει ο ταξιτζής Αντόνιο Σαμπάτο.
Ωστόσο, οι ειδικοί τονίζουν ότι η «μονοκαλλιέργεια του τουρισμού» είναι επικίνδυνη. «Το να βασιστούμε αποκλειστικά στον τουρισμό είναι αυτοκτονικό… Τι θα γίνει όταν η φούσκα σκάσει;», διερωτάται ο κοινωνιολόγος Καλικία, που ζει στην εργατική συνοικία Σανιτά.
Με τη Νάπολη να φιλοξενεί την επόμενη διετία το America’s Cup, οι κάτοικοι φοβούνται ότι η κατάσταση θα επιδεινωθεί. «Θα υπάρξει κοινωνικός σεισμός… Αυτό που βλέπουμε σήμερα δεν είναι τίποτα μπροστά σε ό,τι έρχεται», προειδοποιεί ο καθηγητής Ρόσι.
Η Νάπολη βρίσκεται πλέον στην πιο κρίσιμη καμπή της πρόσφατης ιστορίας της: ανάμεσα στην οικονομική ανάσα που προσφέρει ο τουρισμός και στον κίνδυνο να χαθεί η ψυχή της πόλης που την έκανε μοναδική.