O Γάλλος φιλόσοφος Μπερνάρ-Ανρί Λεβί, στον ιστότοπο που διατηρεί με την ονομασία laregledujeux.org, που περιλαμβάνει αναλύσεις λογοτεχνίας, φιλοσοφίας, πολιτικής και τέχνης, καταδικάζει τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και γράφει για το φαινόμενο Ζελένσκι.
Στο τελευταίο άρθρο του, με τίτλο «Ζελένσκι ή Πούτιν, αυτό είναι στο εξής το ερώτημα», ο Γάλλος φιλόσοφος κάνει ένα συναρπαστικό πορτρέτο-ανάλυση των δύο πρωταγωνιστών του πολέμου, του προέδρου της Ουκρανίας και του Ρώσου προέδρου. «Η τραγωδία της Ουκρανίας αποκαλύπτει τη μεταμόρφωση ενός σαλτιμπάγκου σε ήρωα της Ιστορίας: απέναντι στον Πούτιν, ο Ζελένσκι είναι η τιμή της Ευρώπης», γράφει χαρακτηριστικά.
Ολόκληρο το άρθρο του Λεβί:
Πίσω από το σοκ των στρατευμάτων, τη βοή των κυνηγημένων Ουκρανών, τις αστραπές μέσα στη νύχτα, το αίμα που ρέει, τους διαδηλωτές της ειρήνης που συλλαμβάνονται στη Μόσχα, συγκρούονται τα δύο πρόσωπα της Ευρώπης.
Από τη μια ο Βλαντιμίρ Πούτιν. Και η Ύβρις του. Οι μανιέρες του κακού σκακιστή που μαθήτευσε στη σχολή του πολέμου της KGB. Ο Νέρων που έχει μέσα του, έτοιμος να κάψει τη Ρώμη ώστε να επικρατήσει η αυτοκρατορία του. Η περίεργη απανθρωπιά του που μοιάζει μερικές φορές να γυρίζει σε τρέλα. Αυτός ο άνθρωπος με το ξύλινο πρόσωπο, που δεν ελέγχει πια παρά μόνο τους γκριμάτσες του, αλλά καμία άλλη σκέψη. Αυτό το πρόσωπο μουζίκου που έγινε Βογιάρος φεουδάρχης, βυθίζεται στις αναθυμιάσεις των θυμιατών των παπάδων του, αλλά εμπνέεται από την ίδια τρέλα που βλέπαμε στην ταινία του Αϊζενστάιν, το παγωμένο πρόσωπο του Ιβάν του Τρομερού.
Ξεκίνησε την καριέρα του ξεριζώνοντας αρχίδια Τσετσένων. Συνέχισε ως δολοφόνος αντιπάλων του, φτάνοντας ως τα σκαλιά του Κρεμλίνου. Και τώρα, νάτος, πετρωμένος σαν τσάρος ή μάλλον πεπεισμένος ότι Τσάρος σημαίνει Καίσαρας. Ότι η Ρωσία του είναι η νέα Ρώμη. Και ότι το δικό του Ράιχ, αν δεν καταρρεύσει στις στάχτες και το αίμα, θα διαρκέσει χίλια χρόνια.
Αυτός ο άνθρωπος άνοιξε το αρχαίο κουτί της Πανδώρας. Της ρωσικής υπερδύναμης, αδίστακτης και τεράστιας. Το κουτί της ωμής δύναμης και των θριαμβευτικών του στρατών. Του παγανιστικού μύθου viva la muerte που θα θριαμβεύσει με τις χιτλερικές χειρονομίες της αποκάλυψης, υπό τη σλαβική τους μορφή, την δολοφονική τρέλα του Στάλιν.
Κοιτάζω τον Πούτιν. Τον διαβάζω. Διαβάζω τις ιδεολογίες του. Και το προφανές είναι εδώ. Πιστεύει ότι η Ευρώπη είναι η Ευρασία εναντίον της Δύσης. Οι κοζάκοι εναντίον των ιπποτών. Οι Σλάβοι εναντίον των Γερμανών. Και ανάμεσά τους, σε αυτόν τον πόλεμο των φυλών και των ειδών, στην άκρη αυτού του σοκ που επιδιώκει, υπάρχει η προοπτική της εκμηδένισης των άλλων.
Στα τελευταία νέα, επισείει την ύστατη απειλή. Ορθώνει το ακατονόμαστο πάνω στο οποίο η Ευρώπη οικοδομήθηκε. Δεν είναι πια Κιμ Γιονγκ Ουν, αυτό το τεράστιο μπαλόνι με το χοντρό δάκτυλο. Στέκεται πάνω από το πυρηνικό κουμπί με ένα δάκτυλο κοκαλιάρικο, σκληρό, αποφασισμένο, το δάκτυλο του μίσους, όχι μόνο για την Ευρώπη αλλά για τον κόσμο ολόκληρο.
Και βέβαια απέναντί του, ένας μικρόσωμος άντρας, που για ένα γράμμα έχει ένα ρωσικό όνομα, ονομάζεται Βολοντίμιρ Ζελένσκι.
Όπως όλος ο κόσμος, έτσι κι εγώ τον θεωρούσα κλόουν, ηθοποιό, τον νιχιλιστικό θρίαμβο του θεάματος. Όταν όμως τον είδα τόσο αξιοπρεπή την ώρα της δράσης, νόμισα ότι έβλεπα τον Σαλβατόρ Αλιέντε να περιμένει τις ομάδες θανάτου στο Κίεβο. Ναι λοιπόν. Ήταν ο Ουίνστον Τσόρτσιλ που περπατούσε, ασκεπής, στις φτωχές συνοικίες του Λονδίνου, τις ημέρες του Blitz. Αποκαλύφθηκε, μέσα στην τραγωδία, ένας πολέμαρχος, ηγετικός και ήρεμος, αδιάφορος στις απειλές του δολοφόνου, ο οποίος τον είχε βάλει πρώτο στην Kill list.
Έμεινε κοντά στους δικούς του, αυτός ο κοντός τύπος του Κιέβου, κοκαλιάρης αλλά και δυνατός, αδύναμος αλλά και αποφασισμένος, τον οποίο ο κύριος Μusclor του Κρεμλίνου νόμιζε ότι θα κάνει μια μπουκιά. Και αυτός ο μικρόσωμος Εβραίος της πόλης Κριβί Ριχ, κομητείας του Ντνίπρο που γνώρισε το Ολοκαύτωμα, ο οποίος απέναντι σε έναν Πούτιν, μεθυσμένο από το ναρκωτικό της γυμνής δύναμης, από τις ερπύστριες των μηχανών και των τανκς και από την έκσταση των πυραύλων του, βρήκε τη δύναμη και το χιούμορ να απαντήσει με ευρηματικά βίντεο, σταλμένα σαν μπουκάλια στη θάλασσα -ή μάλλον στο τσουνάμι- και ο οποίος απαντώντας στον Τζο Μπάιντεν που πρότεινε να τον φυγαδεύσει είπε το αμίμητο: «πυρομαχικά χρειαζόμαστε, όχι ταξί για να φύγουμε».
Αυτός ο άνθρωπος είναι η άλλη εικόνα της Ευρώπης.
Είναι η Ευρώπη του χιούμορ και της ευφυίας. Η Ευρώπη του γέλιου και της μνήμης. Είναι η Ευρώπη που δεν θα υπήρχε χωρίς το χαμόγελο του Ισαάκ Μπάσεβις Σίνγκερ, χωρίς το γέλιο του Ραμπελαί και του Θερβάντες, χωρίς τη γλυκιά τρέλα του Εράσμου και χωρίς την παραπονιάρικη σοφία του Κάφκα.
Είναι η Ευρώπη του πνεύματος. Της αντίστασης με τα όπλα και με το πνεύμα. Είναι η Ευρώπη η οποία στον οπλισμένο βάρβαρο απαντάει με τον διανοούμενο σε ένα καφέ. Και είναι η Ευρώπη, η οποία στην άβυσσο και στις Βαλκυρίες, στους εφιάλτες των τρελαμένων, απάντησε πάντοτε με εύθραυστους ήρωες της σκέψης, νευρικούς και αδύνατους όπως ο Βίτγκενσταϊν, δυσεξήγητους όπως ο Μούζιλ, απαιτητικούς όπως «Το Παιδί» της Ελλάδας, του Βίκτορα Ουγκώ, που ζήτησε πυρίτιδα και σφαίρες -και ιδιοφυείς, επίσης, όπως οι ήρωες του Τολστόι και του Σοστακόβιτς, του Τσέχωφ και του Μαντελστάμ.
Νομίζαμε ότι είχε χαθεί αυτή η Ευρώπη, ξεχασμένη πίσω από τις ντροπές και τις πομπές της, απελπισμένη μικρή πριγκήπισα, κόρη του Αγήνορα και της Τηλέφασσας. Νάτην όμως που ξεπηδά από την κόλαση. Και το κάνει με τη χάρη της μεταμόρφωσης, ανεβάζοντας στα ύψη έναν άνθρωπο τον οποίο όταν τον γνώρισα ονειρευόταν να κάνει τον Πούτιν να γελάσει.
Ο Πούτιν δεν γελάει. Αλλά εκείνος, ο Ζελένσκι, έγινε ένας Μεγάλος της Ευρώπης. Ανάμεσα στους δύο εξελίσσεται ένας θανάσιμος αγώνας για να επικρατήσει ο πολιτισμός ή τη βαρβαρότητα.