Ο διάσημος Γάλλος συγγραφέας Μισέλ Ουελμπέκ δεν μασάει τα λόγια του για τους κινδύνους της πολιτικής ορθότητας, τις θρησκείες, τον φεμινισμό και τον ευνουχισμό του δυτικού λευκού άντρα.
«Η πολιτική ορθότητα είναι ο φασισμός της εποχής μας…
Στην πραγματικότητα, οι μονοθεϊστικές γραφές δεν κηρύσσουν ούτε την ειρήνη ούτε την αγάπη ούτε την ανοχή. Είναι κείμενα μίσους…
Δεν θα ξυπνήσουμε, μετά την πανδημία, σε έναν νέο κόσμο. Θα είναι ο ίδιος, μόνο λίγο χειρότερος...
Οδεύουμε στην καταστροφή, καθοδηγούμενοι από μια ψευδή εικόνα του κόσμου, και κανείς δεν το ξέρει»... Αυτές είναι μερικές από τις απόψεις του Μισέλ Ουελμπέκ που κατά καιρούς κάνουν τον γύρο του κόσμου.
Kάθε δήλωσή του προκαλεί συζητήσεις και τρελαίνει τους χρήστες στα social media. Tα βιβλία του χαρακτηρίζονται προφητικά, καθώς μιλά για κοινωνικοπολιτικά ζητήματα πριν αυτά γίνουν hot topics.
Στο βιβλίο του «Υποταγή», μια δυστοπία για τον εξισλαμισμό της Γαλλίας, που κατά διαβολική σύμπτωση κυκλοφόρησε την ίδια μέρα που έγινε η επίθεση στο «Charlie Hebdo», προέβλεψε τα τρομοκρατικά χτυπήματα των τζιχαντιστών στην καρδιά του Παρισιού.
Στη «Σεροτονίνη» έγραψε προφητικά για κινήματα όπως τα Κίτρινα Γιλέκα.
Ο Ουελμπέκ μίλησε για τη σαρωτική επέλαση της πολιτικής ορθότητας πολύ πριν αρχίσουν κινήματα λογοκρισίας στα αμερικανικά πανεπιστήμια να στοχοποιούν τον Όμηρο ως σεξιστή.
Επίθεση σε πολλά μέτωπα
Ο Ουελμπέκ δεν θέλει να είναι αρεστός. Σε κανέναν. Ούτε καν στον ίδιο του τον εαυτό. «Δεν με γουστάρω. Ελάχιστη συμπάθεια νιώθω για μένα, κι ακόμα λιγότερη εκτίμηση· εκτός αυτού, δεν με ενδιαφέρω πολύ».
Oι απόψεις του ερεθίζουν και οξύνουν τα πνεύματα και ορισμένες φορές, αντί να διαφωτίζουν, ρίχνουν λάδι στη φωτιά, πυροδοτώντας το χάος. Ο Μισέλ Ουελμπέκ για άλλους είναι ένας προφήτης της γαλλικής διανόησης, για κάποιους άλλους απλώς ένας αξιόλογος συγγραφέας που χρησιμοποιεί κάποια κοινωνικά ταμπού για λόγους μάρκετινγκ ώστε να πουλάει βιβλία, ενώ για ορισμένους είναι απλώς ένας επιδειξίας που θέλει διαρκώς να σοκάρει, υπηρετώντας το προφίλ ενός δυστυχισμένου αιρετικού εφήβου, ετών 65.
Τα μέτωπα που έχει ανοίξει, πολλαπλά: φεμινίστριες, οπαδοί του Ισλάμ, αριστεροί δικαιωματιστές, φιλοζωικές οργανώσεις. Δεν διαφωνούν απλώς μαζί του, δαιμονίζονται και μόνο στο άκουσμα του ονόματός του.
Είτε αρέσουν σε κάποιον είτε όχι οι απόψεις του, είναι αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι τα βιβλία του -δικαίως- αποσπούν διθυραμβικές κριτικές, αφού καταφέρνει σε κάθε του μυθιστόρημα να καταγράψει τις νευρώσεις του δυτικού ανθρώπου και την παθολογία των σύγχρονων κοινωνιών.
Στην πρώτη περίοδο του έργου του με τα μυθιστορήματα «Τα στοιχειώδη σωματίδια», «Η επέκταση του πεδίου της πάλης», «Η πλατφόρμα», εστίαζε περισσότερο σε κοινωνικά θέματα, όπως η μοναξιά, η εμμονή με το σεξ, η εξάρτηση από την κατανάλωση και τα αντικαταθλιπτικά ή ο «ευνουχισμός» του σύγχρονου δυτικού άντρα, σε μια εποχή όπου το σεξ ήταν πιο διαθέσιμο από ποτέ μέσα από την ακραία καπιταλιστική εμπορευματοποίησή του.
Στη συνέχεια, με τα μυθιστορήματα «Η δυνατότητα ενός νησιού» και «Ο Χάρτης και η επικράτεια», ο Ουελμπέκ πειραματίζεται φλερτάροντας έξυπνα με άλλα λογοτεχνικά είδη, όπως η επιστημονική φαντασία ή το noir μυθιστόρημα, αντίστοιχα (αφού σε αυτό το έργο δολοφονεί τον ίδιο του τον εαυτό).
Η έντονη πολιτικοποίηση έρχεται με τα μυθιστορήματα «Υποταγή» και «Σεροτονίνη».
Προφητικός λόγος
Ο Ουελμπέκ, μιλώντας για την ισλαμική τρομοκρατία στην καρδιά της Ευρώπης, την ώρα που αυτή συμβαίνει, ή προβλέποντας τις κοινωνικές εξεγέρσεις των Κίτρινων Γιλέκων (μέσα από την αφήγησή του για τις αυτοκτονίες αγροτών και κτηνοτρόφων της γαλλικής υπαίθρου ως διαμαρτυρία στις πολιτικές της ΕΕ), διεκδικεί τον ρόλο του «προφήτη».
Ο λόγος του αρχίζει να γίνεται έντονα πολιτικός, μεταφέροντας το πεδίο μάχης από την κατανάλωση στην πολυπολιτισμικότητα και από το σεξ στις πληγές της πολιτικής ορθότητας.
Στο τελευταίο non fiction βιβλίο του, με τίτλο «Παρεμβάσεις 2020», το οποίο κυκλοφόρησε στα ελληνικά φέτος το καλοκαίρι από τις Εκδόσεις Εστία, ο Ουελμπέκ σταχυολογεί τα κοινωνικά και πολιτικά του κείμενα, άρθρα ή συνεντεύξεις που δημοσιεύθηκαν στον διεθνή Τύπο, σε έναν τόμο 420 σελίδων, όπου είναι εμφανής, είτε συμφωνείς είτε διαφωνείς μαζί του, η σπιρτάδα ενός τολμηρού διανοητή, που δεν φοβάται κανέναν.
Ο κίνδυνος της πολιτικής ορθότητας
«Η ''πολιτική ορθότητα'' δεν έπαψε να εξαπλώνεται τα τελευταία 20 χρόνια. Εμείς μπορεί να έχουμε κουραστεί να τη βρίζουμε, αυτή όμως δεν έχει κουραστεί να υπάρχει […] Πρέπει να μπορείς να δουλεύεις χωρίς να σε απασχολεί η λογοκρισία. Η απαγόρευση είναι μια μηχανική που δεν σταματά ποτέ», λέει ο Ουελμπέκ σε μια συνέντευξή του στον συγγραφέα Φρεντερίκ Μπεκμπεντέ, η οποία περιλαμβάνεται στον τόμο Παρεμβάσεις 2020.
Ο Γάλλος συγγραφέας υπογραμμίζει τους κινδύνους που επιφέρει η λογοκρισία ή αυτολογοκρισία, στην οποία οδηγεί η επέλαση της πολιτικής ορθότητας.
Θα μπορούσε να υπάρχει σπουδαία λογοτεχνία αν οι συγγραφείς φοβούνταν να εκφράσουν ελεύθερα την άποψή τους; Τι θα προσέφερε ένα βιβλίο αν ο συγγραφέας του αυτολογοκρινόταν, υπακούοντας τυφλά στην πολιτική ορθότητα, για να μη δυσαρεστήσει το τάδε ή το δείνα κομμάτι της κοινωνίας; Ένα σπουδαίο λογοτεχνικό βιβλίο, ένα έργο τέχνης εν γένει, δεν μπορεί να είναι σπουδαίο, ούτε καν καλό, αν κάνει δημόσιες σχέσεις με τους δικαιωματιστές, αν ασφυκτιά μέσα σε έναν διδακτισμό που τόσο αρέσει στα social media, αν οι απόψεις που εκφράζει είναι τόσο στρογγυλεμένες που δεν θα μπορούσαν «να θρυμματίσουν πια την παγωμένη θάλασσα μέσα μας», όπως κάνουν τα μεγάλα βιβλία, σύμφωνα με τον ορισμό του Φραντς Κάφκα.
Τα καλά βιβλία δεν γράφονται για να παίρνουν likes και shares στα κοινωνικά δίκτυα, δεν είναι υποκριτικά ποστ γραμμένα για να είναι αρεστά σε όλους, δεν είναι μανιφέστο αποσπασματικού λόγου που συνοδεύονται από πνευματώδη GIFάκια και πέντε γερά hashtag που έχουν τρεντάρει στο Twitter. O ρόλος ενός διανοητή δεν είναι να γλείφει τα αυτιά του κάθε πικραμένου που μέσω της τσίχλας της πολιτικής ορθότητας αναμασά έναν στείρο καταγγελτικό λόγο ο οποίος έχει γίνει μανιέρα σαν τις τηλε-υστερίες που κάνουν οι πάστορες στα τοπικά αμερικανικά κανάλια των μεσοδυτικών πολιτειών. Ούτε είναι το τσιρότο για τα ψυχικά τραύματα του καθενός μας.
Ο Ουελμπέκ, ο Μπυρκνέρ, ο Κούντερα, η Ντεπάντ, ο Λε Τελιέ, η Σώτη Τριανταφύλλου στα δικά μας, τολμούν να μιλούν για όσα πιστεύουν, αφού αυτός είναι ο ρόλος τους, χωρίς να φοβούνται αν θα γίνουν viral για όλους τους λάθος λόγους. Κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για τη μεγάλη απειλή που φέρει πίσω της η πολιτική ορθότητα. Σαφώς θα υπάρχουν και κάποιες καλές προθέσεις, αλλά τελικά πόσο ασφαλείς μπορούμε να νιώθουμε ότι η κατάσταση δεν θα ξεφύγει; Δεν είναι πια θεωρητικός ο κίνδυνος για τον οποίο έχουν ήδη μιλήσει εδώ και χρόνια όλοι αυτοί και πολλοί άλλοι συγγραφείς.
Η υστερία κινημάτων όπως το #DisruptText, που στοχοποιεί τον Όμηρο, τον Σαίξπηρ, τον Νίτσε, τον Φιτζέραλντ, διότι τα κείμενά τους δεν είναι πολιτικώς ορθά, περιλαμβάνουν «ρατσιστικές, σεξιστικές, αντισημιτικές και άλλων μορφών μίσους αναφορές», δείχνει ότι η κατάσταση έχει αρχίσει να ξεφεύγει και οι συνέπειές της θα είναι ανυπολόγιστες.
Το Netflix δεν μπορεί να επανορθώσει την Ιστορία ούτε να κλείσει πληγές που ο ρατσισμός έχει δημιουργήσει για αιώνες.
Όσο κι αν απαγορευθεί ο Όμηρος ως ρατσιστής και σεξιστής, η πατριαρχία δεν θα σταματήσει να υφίσταται, διότι ο Όμηρος εκφράζει μια κουλτούρα που ανήκει στην αρχαιότητα, δεν μπορεί να αλλάξει.
Ούτε η απόφαση του ΗΒΟ Max να αποσύρει την ταινία «Όσα παίρνει ο άνεμος» ως ρατσιστική μπορεί να προσφέρει κάτι στον αγώνα των μαύρων για δικαιοσύνη και ισότητα. Η τέχνη δεν μπορεί να φιλτράρεται ανάλογα με την κυρίαρχη κουλτούρα κάθε εποχής. Αυτά συμβαίνουν στις δυστοπίες ή τα κάνουν μονάχα τα ολοκληρωτικά καθεστώτα.
Τι λέει ο Ουελμπέκ στις Παρεμβάσεις για…
…ΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΟΧΛΟΥ: «Εκ πρώτης όψεως, η ιδέα είναι μεγαλοφυής: πράγματι, το χαρωπό τσιμέντο ενός κοινού σκοπού μπορεί να γεννήσει ένα ομαδικό πνεύμα, ένα συναίσθημα ένταξης, έως και μια αυθεντική συλλογική μέθη. Δυστυχώς, η ψυχολογία των όχλων ακολουθεί αδήριτους νόμους: η κατάληξη είναι πάντα μια κυριαρχία των πιο ηλίθιων και πιο επιθετικών στοιχείων».
...ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ: «Αν λάβουμε υπόψη το υπάρχον κοινωνικοοικονομικό σύστημα, αν λάβουμε ιδίως υπόψη τις φιλοσοφικές προκείμενές μας, είναι φανερό ότι ο άνθρωπος οδεύει στον όλεθρο σύντομα, και σε συνθήκες φρικτές – ήδη έχουμε φτάσει. Η λογική συνέπεια του ατομικισμού είναι ο φόνος και η δυστυχία […] Η σταδιακή διάλυση των κοινωνικών και οικογενειακών δομών ανά τους αιώνες, η αυξανόμενη τάση των ατόμων να αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους σαν μεμονωμένα σωματίδια, υπαγόμενα στο νόμο των προσκρούσεων, σαν προσωρινά συνονθυλεύματα ακόμα πιο μικρών σωματιδίων… όλα αυτά κάνουν ανεφάρμοστη κάθε πολιτική λύση. Νομιμοποιούμαστε επομένως να ξεκινήσουμε σαρώνοντας τις πηγές της κούφιας αισιοδοξίας. Επιστρέφοντας σε μια πιο φιλοσοφική ανάλυση των πραγμάτων, καταλαβαίνουμε ότι η κατάσταση είναι ακόμα πιο παράξενη απ’ όσο νομίζαμε. Οδεύουμε στην καταστροφή, καθοδηγούμενοι από μια ψευδή εικόνα του κόσμου – και κανείς δεν το ξέρει […] Πάνε πέντε αιώνες τώρα που όλο το χώρο τον πιάνει η ιδέα του εγώ· καιρός ν’ αλλάξουμε ρότα».
...ΤΟΝ ΦΕΜΙΝΙΣΜΟ: «Τριάντα χρόνια από τις απαρχές του φεμινισμού “για το ευρύ κοινό”, τα αποτελέσματα είναι απογοητευτικά. Οι γυναίκες όχι μόνο μπήκαν μαζικά στον επιχειρηματικό στίβο, αλλά πληρούν σε αυτόν και τα περισσότερα καθήκοντα (όποιος έχει δουλέψει ξέρει τι γίνεται: οι άντρες υπάλληλοι είναι χαζοί, τεμπέληδες, εριστικοί, απείθαρχοι, γενικώς ανίκανοι να επιδοθούν σε οποιοδήποτε συλλογικό έργο). Καθώς η αγορά της επιθυμίας έχει διευρύνει σημαντικά την επιβολή της, οι γυναίκες πρέπει παράλληλα, και μερικές φορές επί πολλές δεκαετίες, να αφιερώνονται στη συντήρηση του “κεφαλαίου σαγήνης” τους, ξοδεύοντας τεράστια ενέργεια και τρελά χρηματικά ποσά για ένα αποτέλεσμα συνολικά μέτριο (διότι οι επιπτώσεις των γηρατειών παραμένουν λίγο-πολύ αναπόδραστες). Τέλος, καθώς δεν έχουν απαρνηθεί επ’ ουδενί τη μητρότητα, πρέπει να μεγαλώνουν μόνες τους τα παιδιά τους που κατάφεραν να αποσπάσουν από τους άντρες που πέρασαν από τη ζωή τους – οι οποίοι άντρες τις εγκατέλειψαν στο μεταξύ για κάποια νεότερη και πάλι καλά να λένε όταν καταφέρνουν να εισπράττουν κανονικά τη διατροφή τους. Εν ολίγοις, η τεράστια εργασία εξημέρωσης που έφεραν εις πέρας οι γυναίκες τις προηγούμενες χιλιετίες με στόχο την απώθηση των πρωτόγονων όψεων του άντρα (βίας, λαγνεία, μεθοκόπημα, τζόγος) και τη μετατροπή του σε ένα ον σχετικώς προσαρμοσμένο στην κοινωνική ζωή, εκμηδενίστηκε μέσα σε μία μόλις γενιά».
...ΤΙΣ ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΕΣ ΚΡΙΣΕΙΣ: «Ο ενθουσιασμός για τον βιομηχανικό κόσμο άρχισε να κοπάζει την εποχή της πρώτης κρίσης, το 1973 για την ακρίβεια. Πάνε επομένως σαράντα χρόνια κιόλας. Αρκετός καιρός, αλλά όχι πάρα πολύς. Κάποιος γέρος σαν εμένα μπορεί σχεδόν να θυμηθεί πώς ήταν πριν. Σχεδόν: δεν θυμάμαι να έζησα ποτέ σε έναν κόσμο χωρίς κρίση. Αν όμως ήμουν λιγάκι μεγαλύτερος, θα θυμόμουν».
...ΤΗ ΣΧΕΣΗ ΤΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ ΜΕ ΤΗΝ ΤΕΧΝΗ: «Η πλήρης κυριαρχία της Αριστεράς στους διανοούμενους κρατάει από το 1945. Πάνε εβδομήντα χρόνια, δεν είναι αστείο. Φαινόταν πως θα κρατούσε για πάντα, αλλά να που εμφανίζει σοβαρές ρωγμές».
...ΤΟ ΙΣΛΑΜΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ: «Υπάρχουν θέματα για τα οποία δεν εκφράστηκε ο Μωάμεθ, πώς συμπεριφέρονται σε μια κοσμική χώρα, για παράδειγμα – δεν μπορούσε να προβλέψει την εμφάνιση κοσμικών χωρών… Αντίθετα, εκφράστηκε και με το παραπάνω, κατ’ επανάληψη και πεντακάθαρα, για τη δέουσα συμπεριφορά απέναντι σε Χριστιανούς και Εβραίους. Το Ισλαμικό Κράτος είναι πρόδηλα αιρετικό. Είναι πάντως άξιο απορίας που δεν καταπολεμάται η αίρεση, που δεν έχει εκδοθεί φετφάς κατά του Ισλαμικού Κράτους. Ακόμα και από σαλαφιστική σκοπιά, το Ισλαμικό Κράτος παραμένει αιρετικό. Κι έτσι, όντως, το Ισλάμ παίζει χωρίς αντίπαλο: ο καθολικισμός είναι σε ύφεση».
...ΤΟΝ ΔΥΤΙΚΟ ΑΝΤΡΑ: «Είναι κάτι πρόσφατο και πολύ εντυπωσιακό: οι γυναίκες αποφασίζουν για όλα. Αποφασίζουν αν θα αρχίσει μια σχέση, αποφασίζουν αν θα τελειώσει, αποφασίζουν αν θα κάνουν παιδί ή όχι. Ο άντρας είναι παραδόξως αδρανής. Υπάρχει ένα είδος εξαφάνισης της αντρικής σκοπιάς, φαινόμενο ανησυχητικό, όπως και να το κάνουμε. Η αντρική σκοπιά, έχοντας τόσες λίγες ευκαιρίες να εκφραστεί, μας έχει γίνει άγνωστη. Είναι ένα είδος μυστικού. Ισχύει ότι το βιβλίο αυτό (σσ. η Υποταγή) βασίζεται εν μέρει σε ένα ερώτημα: ο άντρας, τι σκέφτεται για όλα αυτά βαθιά μέσα του; Μια υπόθεση είναι ότι δεν έχει αλλάξει, καθόλου μάλιστα. Η αναμόρφωση του άντρα υπήρξε πλήρης αποτυχία, αλλά είναι μια αποτυχία συγκαλυμμένη, γιατί οι άντρες έχουν καταλάβει πως το συμφέρον τους είναι να σιωπούν».