Το σώμα του ανθρώπου είναι μια θαυμαστή μηχανή, με εξαιρετικά περίπλοκες λειτουργίες και μέρη που έχουν διαμορφωθεί μέσα από περίπου 4 δισεκατομμύρια χρόνια ιστορίας της ζωής.
Κι όμως, παρά την πρόοδο της επιστήμης, υπάρχουν ακόμη χαρακτηριστικά που προβληματίζουν τους ερευνητές: γιατί, για παράδειγμα, μόνον οι άνθρωποι έχουν πηγούνι;
Και γιατί οι όρχεις, σε αναλογία με το σώμα, είναι τρεις φορές μεγαλύτεροι από του γορίλα, αλλά μόλις το ένα πέμπτο του μεγέθους σε σχέση με του χιμπαντζή;
Στο νέο του βιβλίο «The Tree of Life» («Το Δέντρο της Ζωής»), ο συγγραφέας και ερευνητής εξηγεί ότι η επιστήμη της εξέλιξης έχει δώσει απαντήσεις σε πολλά από τα μεγάλα ερωτήματα, αλλά άλλα παραμένουν αναπάντητα.
Η ιδέα είναι απλή: αν ακολουθήσουμε το εξελικτικό δέντρο, βλέπουμε πώς κάθε μέρος του σώματος προστέθηκε σταδιακά. Πρώτα δημιουργήθηκε το έντερο και το βασικό σώμα, ύστερα η σπονδυλική στήλη και τα άκρα, αργότερα το γάλα και οι τρίχες των θηλαστικών, και τέλος χαρακτηριστικά όπως τα νύχια των πρωτευόντων.
Για να καταλάβουμε γιατί εμφανίστηκαν κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, οι επιστήμονες ψάχνουν για περιπτώσεις «σύγκλισης» - δηλαδή, για χαρακτηριστικά που εξελίχθηκαν περισσότερες από μία φορές σε διαφορετικά στάδια της ζωής. Ένα κλασικό παράδειγμα αφορά το μέγεθος των όρχεων στα πρωτεύοντα.
Αν συγκρίνουμε είδη με παρόμοιο μέγεθος σώματος, βλέπουμε τεράστιες διαφορές: οι όρχεις του κολομπίνου ζυγίζουν μόλις 3 γραμμάρια, ενώ του μακάκου φτάνουν τα 48. Η εξήγηση βρίσκεται, όπως όλα δείχνουν, στον τρόπο αναπαραγωγής τους. Ο κολομπίνος ζει με χαρέμι, άρα δεν χρειάζεται μεγάλες ποσότητες σπέρματος. Ο μακάκος όμως ζει σε ομάδες όπου όλοι ζευγαρώνουν με όλους, και το σπέρμα των αρσενικών ανταγωνίζεται για την επιτυχία. Η φυσική επιλογή ευνοεί λοιπόν τους μεγαλύτερους όρχεις.
Οι ομοιότητες με τα θηλαστικά
Το ίδιο μοτίβο παρατηρείται σε όλο το βασίλειο των θηλαστικών. Οι γορίλες, με μικρούς όρχεις, έχουν αποκλειστική πρόσβαση στα θηλυκά τους. Οι χιμπαντζήδες και οι μπονόμπο, με τεράστιους όρχεις, ζουν σε κοινωνίες υψηλής πολυγαμίας.
Ακόμη πιο εντυπωσιακό είναι το παράδειγμα των δελφινιών, των οποίων οι όρχεις αποτελούν μέχρι και το 4% του βάρους του σώματός τους - αναλογικά, σαν να είχε ένας άνθρωπος όρχεις τριών κιλών.
Οι παρατηρήσεις από πολλά διαφορετικά είδη οδηγούν στο συμπέρασμα: όσο πιο έντονος ο αναπαραγωγικός ανταγωνισμός τόσο μεγαλύτεροι οι όρχεις.
Όσο για το πηγούνι, οι επιστήμονες δεν έχουν καταλήξει. Μερικοί πιστεύουν ότι βοήθησε στη σταθερότητα της γνάθου στους πρώτους ανθρώπους. Άλλοι ότι εξελίχθηκε για να ενισχύει την εμφάνιση της γενειάδας. Μια τρίτη θεωρία υποστηρίζει ότι είναι απλώς ένα κατάλοιπο, αφού με το μαγείρεμα και τις πιο μαλακές τροφές η γνάθος εξασθένησε και άφησε μια μικρή προεξοχή χωρίς ιδιαίτερη λειτουργία. Το μόνο σίγουρο είναι ότι κανένα άλλο θηλαστικό -ούτε καν οι Νεάντερταλ- δεν έχει πηγούνι.
Η μελέτη της εξέλιξης έχει αποκαλύψει πολλά μυστικά για το ανθρώπινο σώμα, αλλά μερικά παραμένουν γοητευτικά άλυτα. Από το μέγεθος των όρχεων μέχρι το μυστήριο του πηγουνιού, η έρευνα συνεχίζεται, θυμίζοντάς μας ότι ακόμη και το ίδιο μας το σώμα έχει μυστήρια που περιμένουν να αποκαλυφθούν.
Πηγή: bbc