Ο διάδοχος του Μπόρις Τζόνσον στην πρωθυπουργία της Βρετανίας θα γίνει γνωστός αργότερα σήμερα όταν θα ανακοινωθεί ποιος εκ των Λιζ Τρας και Ρίσι Σούνακ θα είναι ο επόμενος ηγέτης των κυβερνώντων Συντηρητικών.
Ο νικητής της κούρσας διαδοχής στην ηγεσία των Τόρηδων θα ανακοινωθεί στις 12:30 το μεσημέρι τοπική ώρα (14:30 ώρα Ελλάδος).
Η 47χρονη Τρας είναι το φαβορί των Βρετανών μπουκμέικερς για να αναδειχθεί η τέταρτη επικεφαλής των Συντηρητικών σε διάστημα λίγο μεγαλύτερο των έξι χρόνων και να αναλάβει την καυτή πατάτα της οικονομικής καταιγίδας που αντιμετωπίζει η χώρα. Η ψηφοφορία έληξε την Παρασκευή και ο νικητής θα αναλάβει αύριο τα καθήκοντά του, αφού επισκεφθεί με τον απερχόμενο πρωθυπουργό τη βασίλισσα Ελισάβετ Β΄ στο Μπαλμόραλ, το κάστρο της στη Σκωτία.
Η υπουργός Εξωτερικών κατάφερε να ανελιχθεί στις τάξεις των Τόρηδων ακολουθώντας ανερυθρίαστα το παράδειγμα της πρώην πρωθυπουργού Μάργκαρετ Θάτσερ και θα είναι η τρίτη γυναίκα που αναλαμβάνει τα ηνία της Βρετανίας. Ο αντίπαλός της, ο 42χρονος Σούνακ που εξελέγη για πρώτη φορά στη Βουλή το 2015 και σημείωσε ιλιγγιώδη άνοδο μέχρι το πόστο του υπουργού Οικονομικών το 2020, θα ήταν το πρώτο μέλος εθνοτικής μειονότητας που θα γινόταν πρωθυπουργός, αν και ο ίδιος άφησε να εννοηθεί ότι θεωρεί πως έχει χάσει τη μάχη λέγοντας ότι η δουλειά του «τώρα είναι απλώς να υποστηρίξει μια συντηρητική κυβέρνηση».
Η «καυτή πατάτα» της οικονομίας, του πληθωρισμού και της ακρίβειας
Ο νέος πρωθυπουργός αναλαμβάνει καθήκοντα σε μια δύσκολη περίοδο που η Βρετανία αντιμετωπίζει έναν ζοφερό χειμώνα με καλπάζοντα πληθωρισμό, ύφεση και πτώση του βιοτικού επιπέδου λόγω της εκτόξευσης στα ύψη των τιμών της ενέργειας. Οι αγορές έχουν ήδη σημάνει κόκκινο από τον περασμένο μήνα με το μεγαλύτερο εδώ και χρόνια ξεπούλημα ομολόγων και της λίρας.
Η Τρας πέρασε το Σαββατοκύριακο με επαφές με την ομάδα της για να οριστικοποιήσει το υπουργικό της συμβούλιο και να καθορίσει τις λεπτομέρειες του σχεδίου της να βοηθήσει τη Βρετανία να ξεπεράσει την ενεργειακή κρίση αυτόν τον χειμώνα, ένα σχέδιο που μόνον σε γενικές γραμμές αποκάλυψε.
Έκτακτος προϋπολογισμός
Η Τρας είπε χθες Κυριακή στο BBC ότι θα ενεργήσει «άμεσα» για την ανακοίνωση σχεδίων στήριξης των νοικοκυριών, προκειμένου να τα βγάλουν πέρα με τις τιμές της ενέργειας καθώς οι λογαριασμοί αναμένεται να τριπλασιαστούν φέτος σε σύγκριση με την περσινή χρονιά. Είπε ότι θα προβεί σε ανακοινώσεις μέσα σε μία εβδομάδα από την ανάληψη των καθηκόντων της, εφόσον επιβεβαιωθούν οι προβλέψεις για τη νίκη της.
Η Τρας δεσμεύτηκε να παρουσιάσει έναν έκτακτο προϋπολογισμό τον πρώτο μήνα της θητείας της, πιθανότατα πριν από τις διακοπές του Κοινοβουλίου στις 22 Σεπτεμβρίου. Έχει υποσχεθεί να βοηθήσει τους Βρετανούς καταργώντας μια αύξηση 1,25% στην ασφαλιστικές εισφορές, έναν φόρο επί των μισθών και μειώνοντας τις πράσινες εισφορές από τους λογαριασμούς ενέργειας, εξοικονομώντας 150 λίρες ανά νοικοκυριό ετησίως. Ωστόσο, αρνήθηκε να δώσει λεπτομέρειες για το πώς θα βοηθήσει τους συνταξιούχους και τα χαμηλότερα εισοδήματα, που δεν θα επωφεληθούν από την περικοπή των ασφαλιστικών εισφορών.
Η Τρας απέκλεισε επίσης το ενδεχόμενο επιβολής νέων απροσδόκητων φόρων στα ενεργειακά κέρδη για τη χρηματοδότηση βοήθειας για τα νοικοκυριά, μολονότι ανάλυση του Υπουργείου Οικονομικών εκτιμά ότι ο κλάδος θα εμφανίσει επιπλέον κέρδη ύψους 170 δισ. την επόμενη διετία. Αν δεν στραφεί σε φόρους, η Τρας θα χρειαστεί να στηριχθεί σε επιπλέον κρατικό δανεισμό ή περικοπές δαπανών αλλού για να χρηματοδοτήσει περαιτέρω υποστήριξη. Σημειωτέον ότι και οι επιχειρήσεις - που δεν προστατεύονται από ένα πλαφόν τιμών στην ενέργεια - ζητούν επίσης βοήθεια για να επιπλεύσουν.
Κατευναστικό μήνυμα από το στρατόπεδο Τρας στις αγορές
Γράφοντας στους Financial Times τη Δευτέρα ο νυν υπουργός Επιχειρήσεων, Ενέργειας και Βιομηχανικής Στρατηγικής της Βρετανίας Κουάζι Κβάρτενγκ, που αναμένεται να τον διορίσει η Τρας υπουργό Οικονομικών, επεσήμανε ότι η κυβέρνησή της θα ενεργήσει με «δημοσιονομικά υπεύθυνο τρόπο».
Η ομάδα της Τρας είπε στη βρετανική εφημερίδα ότι θα αξιολογήσει τους δημοσιονομικούς κανόνες του Υπουργείου Οικονομικών, συμπεριλαμβανομένου ότι το χρέος θα πρέπει να μειώνεται ως μερίδιο του εθνικού εισοδήματος μεταξύ του δεύτερου και του τρίτου έτους μιας περιόδου πρόβλεψης, αφού εξεταστούν τα τελευταία δεδομένα. Τα σχόλια του Κβάρτενγκ φάνηκαν να εντάσσονται σε μια προσπάθεια κατευνασμού των ανησυχιών των αγορών μετά τη δέσμευση της καμπάνια της Τρας εν μέσω διψήφιου πληθωρισμού να δώσει ώθηση στην οικονομία μειώνοντας τους φόρους.
Τα σχέδια του Σούνακ
Ο Σούνακ, από την πλευρά του, είπε ότι θα καταργήσει τον ΦΠΑ στους λογαριασμούς ενέργειας βοηθώντας έτσι τα νοικοκυριά να εξοικονομήσουν περίπου 180 λίρες ετησίως και ότι θα επεκτείνει τα προγράμματα στήριξης που είχε ανακοινώσει τον Μάιο, όταν ήταν ακόμη υπουργός Οικονομικών, για να βοηθήσει τα χαμηλότερα εισοδήματα και τους ηλικιωμένους. Δεν έχει πει ακόμη πόσο θα αυξήσει τη βοήθεια αυτή και έχει προειδοποιήσει ότι τα σχέδια της Τρας για μείωση των φόρων κινδυνεύουν να υποδαυλίσουν τον πληθωρισμό.
Μαύρα σύννεφα συγκεντρώνονται για τη βρετανική οικονομία με την Τράπεζα της Αγγλίας να προβλέπει σχεδόν δύο ολόκληρα χρόνια ύφεσης ή στασιμότητας έως το 2023 και το 2024, προβλέποντας περαιτέρω αύξηση του πληθωρισμού, που ήδη βρίσκεται σε υψηλό 40 ετών.
Άλλα καυτά ζητήματα που θα παραλάβει ο νέος πρωθυπουργός θα είναι η ανάταξη του Εθνικού Συστήματος Υγείας, που γονάτισε η πανδημία, να αντιμετωπίσει την εκτεταμένη δυσαρέσκεια των εργαζομένων σε κρίσιμους τομείς όπως η εκπαίδευση και οι μεταφορές, και να χειριστεί την δύσκολη σχέση με την Ευρωπαϊκή Ένωση, που θα μπορούσε να καταλήξει ακόμη και σε εμπορικό πόλεμο. Στη Σκωτία την ίδια ώρα, το SNP της Νίκολα Στέρτζον απαιτεί δημοψήφισμα ανεξαρτησίας που απειλεί να διαλύσει το Ηνωμένο Βασίλειο.
Δύσκολο εγχείρημα η ανασύνταξη των Τόρηδων
Η Τρας ή ο Σούνακ καλούνται μόλις παραλάβουν τη σκυτάλη να ενώσουν το συντομότερο δυνατό το Συντηρητικό Κόμμα μετά χάσματα που ανέδειξε η κούρσα διαδοχής του Τζόνσον με ανώτερα στελέχη των Τόρηδων, περιλαμβανομένου του αντιπροέδρου της κυβέρνησης Ντόμινικ Ράαμπ και του πρώην υπουργού Μάικλ Γκόουβ να απαξιώνουν τα σχέδια της Τρας, το επιτελείο της οποίας κατηγόρησε τον Σούνακ ότι ως υπουργός Οικονομικών ώθησε την οικονομία σε επικίνδυνα νερά με την αύξηση των φόρων.
Ο νέος πρωθυπουργός καλείται επίσης να διορθώσει το ίματζ των Τόρηδων, που επλήγη από σειρά σκανδάλων επί των ημερών του Μπόρις Τζόνσον και την κυβερνητική παράλυση το καλοκαίρι, όταν δεν έλαβε καμία σημαντική απόφαση.
Οι Συντηρητικοί βλέπουν την πλάτη των Εργατικών στις δημοσκοπήσεις
Οι Τόρηδες υπολείπονται της αξιωματικής αντιπολίτευσης των Εργατικών στις σφυγμομετρήσεις και υπέστησαν βαριές ήττες σε τοπικές εκλογές τους τελευταίους μήνες τόσο στα παραδοσιακά τους προπύργια σε αγροτικές περιοχές στα νότια όσο και σε τμήματα της βόρειας Αγγλίας, που ψήφιζαν κατά παράδοση Εργατικούς και άλωσε ο Τζόνσον το 2019.
Σύμφωνα με την τελευταία δημοσκόπηση (23-24 Αυγούστου) της YouGov οι Συντηρητικοί εξασφαλίζουν ένα ποσοστό 31% στην πρόθεση ψήφου, οι Εργατικοί 39%, οι Φιλελεύθεροι 11%, οι Πράσινοι 7%, το Reform UK 5% και το Σκωτσέζικο Εθνικό Κόμμα επίσης 5%.
Διεθνή ΜΜΕ σχολιάζουν ότι ουδείς εκ των Τρας ή Σούνακ διαθέτει το χάρισμα του Τζόνσον, όταν ηγήθηκε της εκστρατείας για το Brexit και εξασφάλισε τη μεγαλύτερη κοινοβουλευτική πλειοψηφία για το κόμμα του από το 1987 στις εκλογές του 2019. Ο νέος πρωθυπουργός θα έχει ένα περιθώριο μέχρι τον Ιανουάριο του 2025 – η τελευταία προθεσμία για εκλογές – προκειμένου να αντιστρέψει την κατάσταση και να οδηγήσει τους Συντηρητικούς σε μια νέα νίκη.