Σίγουρα η μαζική ρωσική εισβολή στην Ουκρανία το 2022 διαμορφώνει νέες συνθήκες και νέες προσλαμβάνουσες.
Όμως, μετά την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία, το ερώτημα που τίθεται πλέον είναι ξεκάθαρο και αφορά την Υπερδνειστερία. Θα επιχειρήσει μία εμπλοκή στην περιοχή ο πρόεδρος της Ρωσίας, Βλάντιμιρ Πούτιν;
Ο Κώστας Α. Λάβδας, Καθηγητής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και πρώην κάτοχος της Έδρας Ελληνικών και Ευρωπαϊκών Σπουδών «Κωνσταντίνος Καραμανλής» στη Fletcher School of Law and Diplomacy του Πανεπιστημίου Tufts στις ΗΠΑ, που έχει διατελέσει μεταξύ άλλων, Senior Research Fellow στη London School of Economics, με δηλώσεις του στο iefimerida.gr, ξεκαθάρισε πως οι κινήσεις της Ρωσίας θα εξαρτηθούν από τα όσα θα πράξει το επόμενο διάστημα η Δύση.
«Ο προβληματισμός για τις προθέσεις της Ρωσίας για την Μολδαβία πάει πολύ πίσω, στις αρχές της δεκαετίας του 1990. Ένας σύντομος εμφύλιος στη χώρα κατέληξε το 1992 στην μονομερή ανακήρυξη του μη αναγνωρισμένου μορφώματος της Υπερδνειστερίας στην ανατολική Μολδαβία, μεταξύ του ποταμού Δνείστερου και της Ουκρανίας, με ρωσική υποστήριξη. Ο προβληματισμός αναζωπυρώθηκε με την προσάρτηση της Κριμαίας το 2014. Είναι χαρακτηριστικό ότι όταν υπέγραψε το διάταγμα για την προσάρτηση της Κριμαίας και της πόλης της Σεβαστούπολης στη Ρωσική Ομοσπονδία, λίγο μετά την απομάκρυνση του Γιανουκόβιτς από την προεδρία της Ουκρανίας τον Φεβρουάριο 2014, ο Πούτιν είχε επιτεθεί στη Δύση για τη διεύρυνση του ΝΑΤΟ προς Ανατολάς, δηλώνοντας και ότι στο Κίεβο είχαν μόλις αναλάβει νευραλγικές θέσεις «οι ακραίοι εθνικιστές, οι νεοναζιστές και οι αντισημίτες» που καταπίεζαν τους ρωσικούς πληθυσμούς στην ανατολική Ουκρανία.
Το ερώτημα «θα είναι η Υπερδνειστερία η επόμενη Κριμαία;» αναδείχτηκε στη δημοσιότητα για μερικούς μήνες το 2014 και μετά ξεχάστηκε από τους μη ειδήμονες», ανέφερε αρχικά ο γνωστός καθηγητής.
Όπως είπε η συνέχεια ήταν γνωστή:
«Και φτάσαμε στην 24η Φεβρουαρίου 2022 και την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Το ζήτημα της Υπερδνειστερίας άρχισε να τίθεται όσο διαφαινόταν ότι ο πόλεμος θα συνεχιζόταν επί μακρόν. Πολλοί θυμήθηκαν την «παγωμένη σύγκρουση» της Μολδαβίας με τους κυρίως ρωσικούς πληθυσμούς της αποσχιστικής Υπερδνειστερίας και – με πρώτο το BBC από τις αρχές Μαρτίου – άρχισαν λογικά να διερωτώνται για πιθανά σενάρια ως προς το εάν και με ποιό τρόπο ενδέχεται να ξυπνήσει κα αυτή η διαμάχη. Μόλις πριν λίγες ημέρες αναφέρθηκαν εκρήξεις σε δυο σημεία της Υπερδνειστερίας και μόλις χθες, 27 Απριλίου, οι αρχές του μη αναγνωρισμένου μορφώματος ανακοίνωσαν ότι τα εδάφη του δέχθηκαν επίθεση από την Ουκρανία. Το Κίεβο το αρνείται και κατηγορεί την Μόσχα ως υπεύθυνη, εξηγώντας ότι προσπαθεί να εμπλέξει και την Υπερδνειστερία και μέσω αυτής την Μολδαβία στον πόλεμο».
Ο κ. Λάβδας ανέφερε επιπλέον πως όσο ο Πούτιν «στριμώχνεται» με την αντίσταση της Ουκρανίας και την εντεινόμενη στήριξη και εξοπλισμό του Κιέβου από τη Δύση, τόσο είναι πιθανό να προτιμήσει την περαιτέρω κλιμάκωση: «Από την άλλη πλευρά, όσο η Ουκρανία ενθαρρύνεται να πιστεύει ότι «μπορεί να κερδίσει αυτόν τον πόλεμο», όπως δήλωσε πρόσφατα ο Αμερικανός υπουργός άμυνας, τόσο είναι απίθανο να διαπραγματευτεί άμεσα χωρίς να περιμένει τυχόν θετικές εκβάσεις στην μάχη για τη νοτιοανατολική Ουκρανία και τον έλεγχο της Αζοφικής θάλασσας. Με δυο λόγια, αυτό σημαίνει ότι εισερχόμαστε στην πιο επικίνδυνη και απρόβλεπτη φάση της ουκρανικής τραγωδίας».
«Θα πάρει φωτιά και η Μολδαβία;»
Σύμφωνα με τον καθηγητή, σε μια διεξοδική μελέτη για την ρωσική πολιτική απέναντι στην Μολδαβία, ο Adrian Rogstad είχε συμπεράνει το 2016 ότι ο Πούτιν ενδιαφερόταν για αύξηση της ρωσικής επιρροής στην Μολδαβία συνολικά, όχι για περαιτέρω στρατιωτική ενίσχυση και ενδεχόμενη προσάρτηση του μορφώματος της Υπερδνειστερίας.
«Μια προσεκτική ανάλυση, εξηγούσε ο Rogstad, πρέπει να λάβει υπόψη όχι μόνο τον πρωτοβουλιακό αλλά και τον αντιδραστικό χαρακτήρα της ρωσικής εξωτερικής πολιτικής και να αντιμετωπίσει με επιφύλαξη τις γενικόλογες προσεγγίσεις για την ρωσική στρατηγική ανάκτησης ζωνών επιρροής στην μετα-Σοβιετική εποχή. Μια τέτοια στρατηγική, υποστήριζε, δεν ήταν ούτε συστηματική ούτε πάντοτε εκ των προτέρων σχεδιασμένη. Σίγουρα η μαζική ρωσική εισβολή στην Ουκρανία το 2022 διαμορφώνει νέες συνθήκες και νέες προσλαμβάνουσες. Όμως το ερώτημα για την Υπερδνειστερία εξακολουθεί να τίθεται σε λάθος βάση. Η πραγματικότητα είναι ότι ναι, με δεδομένη την αδίστακτη πολιτική του καθεστώτος Πούτιν, είναι πιθανή μια επέκταση του πολέμου και στην Υπερδνειστερία την οποία στη συνέχεια η Ρωσία μπορεί να χρησιμοποιήσει όχι μόνο για αύξηση της επιρροής της τόσο στην Μολδαβία όσο και στην Ουκρανία αλλά και για μελλοντική πρόσβαση στο Βορρά. Κατ’ ελάχιστο, θα μπορεί άμεσα να χτυπήσει την Οδησσό και από τα δυτικά», επισήμανε ο κ. Λάβδας.
Σε αυτή την περίπτωση, συνέχισε, μια τέτοια κίνηση θα εξαρτηθεί από τις δράσεις και αντιδράσεις των επόμενων εβδομάδων – παρότι μπορεί, εκ των υστέρων, να φαίνεται ότι υπήρξε σαφώς προσχεδιασμένη.
«Η ατυχής και ασθενέστατη αντίδραση της κυβέρνησης Ομπάμα στην προσάρτηση της Κριμαίας το 2014 – αντίδραση που συνέβαλε στην αποτυχία της αποτροπής αναφορικά με τις ρωσικές βλέψεις στην Ουκρανία – δεν συνεπάγεται ότι μια άκρως αντίθετη προσέγγιση σήμερα θα είναι οπωσδήποτε επιτυχής. Στην πραγματικότητα, η κλιμάκωση είναι συνήθως (αν και όχι πάντοτε) μια διαδραστική διαδικασία. Γι αυτό και είναι αμφίβολης αξίας η προσέγγιση που συμβουλεύει ότι πρέπει πρώτα να αξιολογήσουμε τις επόμενες κινήσεις του Πούτιν και μόνο αργότερα μπορούμε να αρχίσουμε να ενδιαφερόμαστε για γνήσια διαπραγμάτευση. Η προσέγγιση αυτή προϋποθέτει ότι (α) θα μπορέσουμε, πράγματι, να φτάσουμε σε μια αξιόπιστη αξιολόγηση των προθέσεων του απρόβλεπτου και αδίστακτου Πούτιν και κυρίως ότι (β) προϋπάρχει μια συστηματική στρατηγική του Κρεμλίνου η οποία ξεδιπλώνεται ανεξαρτήτως άλλων δράσεων, εξελίξεων και συνθηκών», τόνισε ο καθηγητής Διεθνών σχέσεων και συνέχισε: «Ωστόσο, οι επόμενες κινήσεις του αυταρχικού καθεστώτος στο Κρεμλίνο θα εξαρτηθούν, τουλάχιστον εν μέρει, από τις επόμενες κινήσεις που αντιστοίχως θα υιοθετήσει η Δύση.
Η διαδραστική φύση της κλιμάκωσης σημαίνει ότι η Δύση – και σε κάθε περίπτωση σίγουρα η Ευρωπαϊκή Ένωση – θα πρέπει να είναι και αυστηρή αλλά και αναστοχαστική. Σημαίνει ότι θα πρέπει να κρατήσει ανοιχτές όλες τις γραμμές επικοινωνίας. Προτού ο πόλεμος επεκταθεί και στην Μολδαβία, μειώνοντας ακόμη περισσότερο τις πιθανότητες αποκλιμάκωσης και ενισχύοντας, αντίστοιχα, τα σενάρια μακροπρόθεσμης αβεβαιότητας και πιθανού ολέθρου».