«Τώρα ζούμε όλοι στον κόσμο του Πούτιν», γράφει στο πρόσφατο άρθρο του στους New York Times, ο σημαντικός ευρωπαίος διανοούμενος Ιβάν Κράστεφ,
πρόεδρος του Κέντρου Φιλελεύθερων Στρατηγικών της Σόφιας και μόνιμος εταίρος του Ινστιτούτου Ανθρωπιστικών Επιστημών με έδρα τη Βιέννη.
Μετά την κατάληψη της Κριμαίας από τη Ρωσία το 2014, εξηγεί τον τίτλο που επέλεξε ο αρθρογράφος, η τότε καγκελάριος της Γερμανίας Άνγκελα Μέρκελ, συνομίλησε με τον Βλαντιμίρ Πούτιν και μετέφερε στον Μπαράκ Ομπάμα, ότι κατά την άποψή της, ο κ. Πούτιν έχει χάσει την επαφή με την πραγματικότητα. Ζει, όπως είπε, «σε έναν άλλο κόσμο». «Σήμερα, ζούμε όλοι σε αυτόν τον κόσμο, και για να επικαλεστώ τον Θουκυδίδη «οι ισχυροί κάνουν αυτό που μπορούν και οι αδύναμοι υποφέρουν όσο τους πρέπει».
Η ρωσική επίθεση στην Ουκρανία, σύμφωνα με τον Κράστεφ, είναι μια από εκείνες τις στιγμές που μας υποχρεώνουν να ερμηνεύσουμε ξανά την εποχή μας: Αυτό που αποκαλούμε τριαντακονταετή ειρήνη μετά τον Ψυχρό Πόλεμο (τείνοντας να ξεχνάμε, συνειδητά ή ασυνείδητα, τον πόλεμο στην πρώην Γιουγκοσλαβία) έχει τώρα τελειώσει. Οι μελλοντικοί ιστορικοί θα αντιμετωπίζουν, σε μεγάλο βαθμό, αυτές τις τελευταίες δεκαετίες, όπως τον μεσοπόλεμο, σαν μια χαμένη ευκαιρία.
Όσο συντομότερα το αποδεχθούμε, τόσο καλύτερα θα προετοιμαστούμε για όσα έρχονται, συνεχίζει. Δυστυχώς, ένα είδος ιδιοτελούς αρνητισμού διαποτίζει τις δυτικές πρωτεύουσες και μας εμποδίζει να δούμε το προφανές. Οι παθιασμένες εκκλήσεις να υποστηρίξουμε την μεταψυχροπολεμική τάξη πραγμάτων δεν έχουν κανένα νόημα, επειδή αυτή η εποχή τελείωσε, υποστηρίζει.
«Πώς καταλήξαμε εδώ;», διερωτάται ο Κράστεφ. «Πρώτα, πρέπει να καταλάβουμε ότι αυτός δεν είναι ένας πόλεμος της Ρωσίας. Είναι ένας πόλεμος του Πούτιν. Ο Πούτιν, προέρχεται από μια συγκεκριμένη γενιά Ρώσων αξιωματικών ασφαλείας, οι οποίοι δεν κατάφεραν ποτέ να συμφιλιωθούν με την ήττα της χώρας τους στον Ψυχρό Πόλεμο. Στα μάτια τους η Σοβιετική Ένωση χάθηκε από τον χάρτη χωρίς να υπάρξει στρατιωτική ήττα. Για αυτούς, η επίθεση στην Ουκρανία είναι ένα λογικό και απαραίτητο σημείο καμπής. Το ιμπεριαλιστικό τραπέζι πρέπει να ξαναστρωθεί. Αυτοί οι άνθρωποι δεν ενδιαφέρονται να γράψουν το μέλλον, αλλά να ξαναγράψουν το παρελθόν».
Βλέποντας τους ρωσικούς πυραύλους να πλήττουν το Κίεβο με μια διάθεση ανίσχυρης οργής, γράφει, συνειδητοποίησα ξαφνικά ότι πολλοί Ρώσοι θα ένιωθαν το ίδιο όταν το ΝΑΤΟ βομβάρδιζε το Βελιγράδι, πριν από δύο δεκαετίες. Η εισβολή του κ. Πούτιν μπορεί να έχει να κάνει περισσότερο με την εκδίκηση παρά με μια μεγάλη στρατηγική.
«Υπάρχει διαφορά ανάμεσα στον αναθεωρητισμό και στην εκδικητικότητα. Οι αναθεωρητές επιδιώκουν να οικοδομήσουν μια παγκόσμια τάξη της αρεσκείας τους. Οι εκδικητικοί κινούνται από την ιδέα της ανταπόδοσης. Δεν ονειρεύονται να αλλάξουν τον κόσμο, αλλά να μπουν στη θέση των νικητών του τελευταίου πολέμου».
«Αν ο κ. Πούτιν πετύχει σήμερα, η Δύση θα πρέπει να κατηγορήσει μόνο τον εαυτό της. Όσο η δυτική κοινή γνώμη αυτο - υπνωτιζόταν με την ιδέα ότι η Ρωσία βρισκόταν σε ραγδαία κατάρρευση - «ένα βενζινάδικο με πυρηνικά», την αποκαλούσαν κάποιοι- ο Ρώσος πρόεδρος άρχιζε να υλοποιεί τη στρατηγική του. Επί χρόνια, εδραίωνε τη σφαίρα επιρροής του στις πρώην σοβιετικές δημοκρατίες, ξεκινώντας με τον πόλεμο στη Γεωργία το 2008 και φτάνοντας μέχρι την προσάρτηση της Κριμαίας το 2014. Πιο πρόσφατα, έσφιξε τη λαβή του στην Λευκορωσία και στην Κεντρική Ασία. Τώρα προχώρησε στο επόμενο δραματικό βήμα», προσθέτει.
Κατά τον Κράστεφ, η απειλή του Αμερικανού προέδρου Τζο Μπάιντεν να μετατρέψει τον Πούτιν σε διεθνή παρία, «θα ήταν η κατάλληλη τιμωρία για την παραβίαση του Διεθνούς Δικαίου, αλλά τα πράγματα μπορεί να μην εξελιχθούν έτσι. Αντί αυτού, υπάρχει ο πραγματικός κίνδυνος να βρεθεί απομονωμένη η Δύση».
«Στη διάρκεια των τελευταίων δύο μηνών, η συμμαχία Μόσχας - Πεκίνου από υπόθεση έγινε πραγματικότητα, χάρη στον κοινό σκοπό να αμφισβητήσουν την αμερικανική κυριαρχία. Παρότι οι κινεζικές ελίτ δεν ενθουσιάζονται με την απερίσκεπτη εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία (οι Κινέζοι υπερασπίζονται την δέσμευσή τους να μην παραβιάζουν την κρατική κυριαρχία), δεν υπάρχει αμφιβολία ότι θα σταθούν στο πλευρό της Μόσχας. Δες τε πως το Πεκίνο αρνείται επισήμως να χαρακτηρίσει τον πόλεμο του Πούτιν εισβολή. Ο πρόεδρος Σι Τζιπίνγκ ενδεχομένως να είναι ο μεγαλύτερος ωφελημένος από τη σημερινή κρίση: Η Αμερική, όχι μόνο δείχνει αδύναμη, αλλά βρίσκεται τελματωμένη στην Ευρώπη και σε αδυναμία να ρίξει το βάρος της στην Ασία».
Πολλές χώρες αντιμετωπίζουν τη σύγκρουση ανάμεσα στη Ρωσία και στη Δύση, σημειώνει, σαν μια σύγκρουση ανάμεσα σε παλαιούς ιμπεριαλιστές, η οποία ελάχιστα τους επηρεάζει. Μεγαλύτερη και πιο άμεση ανησυχία προκαλεί η άνοδος στην τιμή της ενέργειας και των τροφίμων εξαιτίας των κυρώσεων που επέβαλε η Δύση. Ο μόνος τρόπος να κερδίσει η Δύση όσους βλέπουν με σκεπτικισμό την προσπάθειά της να νικήσει τον Πούτιν, είναι να δείξει σε όσους βρίσκονται εκτός Ευρώπης ότι αυτό που διακινδυνεύεται στο Κίεβο δεν είναι η τύχη μιας φιλοδυτικής κυβέρνησης, αλλά η εθνική κυριαρχία ενός μετα - ιμπεριαλιστικού κράτους. Ορισμένοι ήδη αντιλαμβάνονται αυτή την ιδέα: Ο πρεσβευτής της Κένυας στον ΟΗΕ συνέλαβε αυτό που γίνεται στην Ουκρανία όταν είπε ότι «η κατάσταση απηχεί την ιστορία μας. Η Κένυα και σχεδόν κάθε Αφρικανική χώρα γεννήθηκε με το τέλος της αυτοκρατορίας».
Τι σημαίνει για την Ευρώπη το τέλος της ειρήνης; Οι συνέπειες θα είναι φοβερές. Ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει την τρομακτική δυναμική να αναθερμάνει «παγωμένες» συγκρούσεις στην περιφέρεια της ηπείρου, συμπεριλαμβανομένων των Βαλκανίων και του μετασοβιετικού χώρου, γράφει. Και προσθέτει ότι η εισβολή στην Ουκρανία ένωσε την Ευρώπη, αλλά μπορεί επίσης να βλάψει την αυτοπεποίθηση της.
Στην ουσία, θεωρεί ο Κράστεφ, τα γεγονότα της τελευταίας εβδομάδας δημιουργούν την ανάγκη μιας ριζικής αναθεώρησης του Ευρωπαϊκού πρότζεκτ. Τα τελευταία 30 χρόνια οι ευρωπαίοι έπεισαν τον εαυτό τους ότι η στρατιωτική ισχύς δεν άξιζε το κόστος, και ότι η αμερικανική στρατιωτική υπεροχή αρκούσε για να αποτρέψει άλλες χώρες από το ξεκινήσουν έναν πόλεμο. Οι αμυντικές δαπάνες μειώθηκαν. Αυτό που μετρούσε, τόνιζε η συλλογική σοφία, ήταν η οικονομική ισχύς και η ήπια ισχύς.
«Τώρα γνωρίζουμε ότι οι κυρώσεις δεν σταματούν τα τανκς. Η διαδεδομένη πεποίθηση των Ευρωπαίων ότι η οικονομική αλληλεξάρτηση είναι η καλύτερη εγγύηση για την ειρήνη αποδείχθηκε λανθασμένη. Οι Ευρωπαίοι έκαναν λάθος να θεωρήσουν ότι η δική τους εμπειρία μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο είναι παγκόσμια και ότι ισχύει και σε χώρες όπως η Ρωσία. Ο καπιταλισμός δεν είναι αρκετός για να δαμάσει τον αυταρχισμό. Το εμπόριο με τους δικτάτορες δεν κάνει πιο ασφαλή τη χώρα σου και το να κρατάς τα λεφτά διεφθαρμένων ηγετών στις τράπεζές σου δεν τους εκπολιτίζει. Εσένα διαφθείρει. Και η εξάρτηση της Ευρώπης από τους ρωσικούς υδρογονάνθρακες, απλώς έκανε την ήπειρο πιο ανασφαλή και ευάλωτη».
Ο Κράστεφ ανησυχεί και για τη διάδοση των πυρηνικών όπλων. «Το πιο αποσταθεροποιητικό στοιχείο της Ρωσικής εισβολής θα είναι αν πολλές χώρες συμφωνήσουν με τον πρόεδρο της Ουκρανίας Βολοντόμιρ Ζελένσκι, ο οποίος στη Διάσκεψη Ασφαλείας του Μονάχου είπε ότι το Κίεβο έκανε λάθος να εγκαταλείψει τα πυρηνικά όλα που κληρονόμησε από την Σοβιετική Ένωση. Η απροθυμία των ΗΠΑ να προστατεύσουν μια φιλική χώρα, όπως η Ουκρανία, θα μπορούσε να κάνει κάποιους συμμάχους της Αμερικής να πιστέψουν ότι τα πυρηνικά όπλα είναι η μόνη εγγύηση για την εθνική τους κυριαρχία».
Το 1993, ο μεγάλος Γερμανός ποιητής και δοκιμιογράφος Χανς Μάγκνους Ετσενσμπέργκερ πρόβλεψε ότι ο Ψυχρός Πόλεμος θα ακολουθούνταν από μια εποχή χάους, βίας και συγκρούσεων. Αναλογιζόμενος τι συνέβαινε στη Γιουγκοσλαβία και τις συγκρούσεις στις αμερικανικές πόλεις, είδε έναν κόσμο που χαρακτηριζόταν από την «ανικανότητα να διακρίνει τη διαφορά ανάμεσα στην καταστροφή και στην αυτοκαταστροφή». Σε αυτόν τον κόσμο «δεν υπάρχει πλέον η ανάγκη να νομιμοποιείς τις πράξεις σου. Η βία απελευθέρωσε τον εαυτό της από την ιδεολογία». Ο κ. Ετσενσμπέργκερ είχε δίκιο, απλώς μίλησε πολύ πρόωρα, καταλήγει το άρθρο του Ιβάν Κράστεφ.