Η Λαύρα των Σπηλαίων ή Λαύρα του Κιέβου ή Λαύρα του Πετσέρσκ είναι συγκρότημα εκκλησιαστικών κτιρίων ιδιαίτερης ιστορικής και θρησκευτικής σημασίας που βρίσκεται στο κέντρο της ουκρανικής πρωτεύουσας.
Όλα τα χρόνια της ανεξάρτητης Ουκρανίας αποτελούσε ουσιαστικά την διοικητική έδρα της εν Ουκρανία Ρωσικής Εκκλησίας, αυτής που συνήθως αποκαλείται «Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία Πατριαρχείου Μόσχας». Αυτές τις μέρες στη Λαύρα επικρατεί αναβρασμός καθώς από τη διοίκηση του εν λόγω θρησκευτικού φορέα ζητήθηκε να αδειάσει τον χώρο και να αποχωρήσει. Αυτή η απόφαση θεωρείται τεράστιας σημασίας για την εξέλιξη των εκκλησιαστικών θεμάτων στην Ουκρανία αλλά και για τη γενικότερη πορεία της χώρας. Ας δούμε το γιατί.
Κατ’ αρχάς θα πρέπει να εξηγήσουμε ορισμένα απλά αλλά σημαντικά πράγματα.
- Η Λαύρα των Σπηλαίων θεωρείται μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς, ανήκει στο ουκρανικό δημόσιο και συγκεκριμένα στο Εθνικό Μουσείο Κιεβοπετσέρσκα Λάβρα του υπουργείου Πολιτισμού, όπως και πολλά ακόμα κτίρια. Ο κύριος ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, μετά την ανατίναξή του από τον σοβιετικό στρατό κατά τη διάρκεια του Β’ ΠΠ, επισκευάστηκε με έξοδα του ουκρανικού δημοσίου.
- Ο χώρος της Λαύρας είναι χωρισμένος νοητά σε δύο τμήματα, την άνω και την κάτω Λαύρα. Η εκμετάλλευση αυτών των χώρων γινόταν με δύο ξεχωριστά συμβόλαια της εν Ουκρανία Ρωσικής Εκκλησίας.
- Στις 31 Δεκεμβρίου έληξε το συμβόλαιο της άνω Λαύρας ενώ προχθές έληξε και το συμβόλαιο της κάτω Λαύρας. Το Υπουργείο Πολιτισμού αποφάσισε να μην ανανεώσει τα δύο συμβόλαια με την αιτιολογία ότι υπάρχουν σοβαρές παραβιάσεις στους όρους χρήσης του συμβολαίου. Και συγκεκριμένα, νέες κατασκευές χωρίς άδεια (ουσιαστικά σε χώρο που θεωρείται μουσείο) και άλλες παραβάσεις.
- Ενώ στην περίπτωση του συμβολαίου της άνω Λαύρας οι εκπρόσωποι της εν Ουκρανία Ρωσικής Εκκλησίας αποχώρησαν χωρίς κανένα πρόβλημα, στην περίπτωση του συμβολαίου που έληξε προχθές, ο ηγούμενος Παύλος (που πλέον τυπικά δεν είναι ηγούμενος) δήλωσε ότι έχει στραφεί δικαστικά κατά της απόφασης και ότι δεν πρόκειται να φύγει πριν εκδικαστεί η απόφαση.
- Προσωρινή απόφαση του δικαστηρίου βγήκε χθες και επιβεβαιώνει την απόφαση της πολιτείας ενώ η τελική απόφαση αναμένεται στις 26 Απριλίου. Σύμφωνα με τις ουκρανικές αρχές, η δικαστική διαδικασία (άγνωστο τι έχει καταθέσει στα δικαστήρια η εν Ουκρανία Ρωσική Εκκλησία καθώς η διαδικασία είναι απόρρητη) δεν έχει καμία σχέση με την λήξη του συμβολαίου του χώρου και οι εκπρόσωποι της εν Ουκρανία Ρωσικής Εκκλησίας θα πρέπει να αποχωρήσουν πάραυτα.
- Χθες, επιτροπή του ουκρανικού Υπουργείου Πολιτισμού προσπάθησαν να εισέλθουν σε έναν από τους χώρους της Λαύρας προκειμένου να επιθεωρήσουν τον χώρο αλλά παρεμποδίστηκαν από άτομα που παρουσιάστηκαν ως πιστοί της εν λόγω θρησκευτικής δομής. Σύμφωνα με τον υπουργό Πολιτισμού της Ουκρανίας, σε περίπτωση που αυτό επαναληφθεί άλλες δύο φορές θα κινηθεί νομική διαδικασία για παρακώλυση έργου δημοσίων λειτουργών.
- Χθες, εκπρόσωποι της εν Ουκρανία Ρωσικής Εκκλησίας εμφανίστηκαν ιδιαίτερα εριστικοί ενώ έχει κατατεθεί και μήνυση για επίθεση σε τηλεοπτικό συνεργείο.
- Ο Αρχιμανδρίτης της Λαύρας Αβράμιος άφησε την εν Ουκρανία Ρωσική Εκκλησία και πέρασε στην Αυτοκέφαλη Εκκλησία της Ουκρανία ζητώντας από τον Μητροπολίτη Επιφάνιο να του αναθέσει χρέη ηγουμένου της Λαύρας. Ο Επιφάνιος δέχθηκε. Ο Μητροπολίτης Ονούφριος της εν Ουκρανία Ρωσικής Εκκλησίας έθεσε σε αργία τον Αβράμιο ενώ ο (μέχρι πρότινος) ηγούμενος Παύλος του επιτέθηκε φραστικά. Οι μοναχοί της Λαύρας έχουν τη δυνατότητα να παραμείνουν -πλέον στην Αυτοκέφαλη Εκκλησία- εφόσον το επιθυμούν.
- Η απόφαση του υπουργείου Πολιτισμού της Ουκρανίας δεν «μεταβιβάζει» την χρήση της Λαύρας στην (Αυτοκέφαλη) Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας και η μελλοντική της χρήση θα συζητηθεί από τις αρμόδιες αρχές.
- Τέσσερα αντικείμενα ιδιαίτερης αξίας έχουν εξαφανιστεί από τη Λαύρα σύμφωνα με την απογραφή του υπουργείου πολιτισμού. Πρόκειται για τρεις εικόνες και ένα ξύλινο Ποτήριο.
Με την απόφασή του το Ουκρανικό δημόσιο κόβει οριστικά τους προηγούμενους δεσμούς που είχε με την «Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία Πατριαρχείου Μόσχας», δεσμούς που έδιναν σχεδόν προνομιακή μεταχείριση στον συγκεκριμένο θρησκευτικό φορέα. Μέχρι πρόσφατα, ο Ουκρανός Πρόεδρος Ζελένσκι, για λόγους πολιτικούς και προσωπικούς, δεν ήθελε καθόλου να ανακατεύεται με εκκλησιαστικά θέματα. Παρά το γεγονός ότι υπήρχε αρκετά μεγάλη πίεση και από την κοινωνία και από μέρος του πολιτικού κόσμου για περιορισμό της επιρροής της Ρωσικής Εκκλησίας στην Ουκρανία.
Ωστόσο από το περασμένο φθινόπωρο τα πράγματα άλλαξαν. Έλεγχοι της υπηρεσίας Ασφαλείας και της ουκρανικής Αστυνομίας έγιναν σε ιερείς της εν Ουκρανία Ρωσικής Εκκλησίας ενώ και ο Πρόεδρος Ζελένσκι πήρε ξεκάθαρα θέση επί του θέματος. Τι άλλαξε; Πηγή του iEfimerida.gr από το περιβάλλον του Προέδρου Ζελένσκι περιγράφει τι είχε συμβεί: «Ιερείς της Ουκρανικής Εκκλησίας (Πατριαρχείου Μόσχας) συμμετείχαν ενεργά, παρείχαν τις εκκλησίες τους και κινητοποιούσαν ανθρώπους προκειμένου να συμμετάσχουν στα ψευδο-δημοψηφίσματα στις περιοχές Ζαπορίζια και Χερσώνας. Στις εικόνες που μετέδιδε η τηλεόραση από την αίθουσα όπου ο Πούτιν υπέγραφε τις δήθεν προσαρτήσεις αυτών των περιοχών φαίνονταν να βρίσκονται ιερείς της εν Ουκρανία Ρωσικής Εκκλησίας από τις συγκεκριμένες περιοχές. βλέποντας αυτές τις εικόνες ο Ζελένσκι έγινε έξαλλος. Και τώρα πάρθηκε η απόφαση να αλλάξει η ουδετερότητα της πολιτείας απέναντι στην εν Ουκρανία Ρωσική Εκκλησία».
Είναι χαρακτηριστικό δε ότι αυτοί οι ιερείς δεν καταδικάστηκαν από τον Ονούφριο, όπως για παράδειγμα ο Αρχιμανδρίτης της Λαύρας Αβράμιος. Καμία κύρωση δεν είχε για παράδειγμα ο επίσκοπος του Ιζιούμ Ελισσαίος, ο οποίος απλώς έγινε εφησυχάζων (συνταξιούχος).
Σε επίμονα ερωτήματα δημοσιογράφου στον Ουκρανό υπουργό Πολιτισμού χθες, ο Αλεξάντρ Τκατσένκο απέφυγε να απαντήσει το τι θα γίνει στην περίπτωση που οι εκπρόσωποι της εν Ουκρανία Ρωσικής Εκκλησίας εξακολουθήσουν να παραμένουν στη Λαύρα παρά τις αποφάσεις της επίσημης πολιτείας. Οι Ουκρανοί αξιωματούχοι θεωρούν ότι βασικός λόγος για την ένταση που ξεκίνησε από χθες και άγνωστο πόσο θα κρατήσει είναι η προσπάθεια της Ρωσίας να δείξει ότι υπάρχει κάποιου είδους «καταπίεση θρησκευτικών πεποιθήσεων» στη χώρα. Είναι χαρακτηριστικό ότι χθες πληροφορίες ανέφεραν για τηλεοπτικό συνεργείο του ρωσικού ΡΙΑ ΝΟΒΟΣΤΙ στη Λαύρα ενώ το ζήτημα ενδέχεται να τεθεί έντονα από τη Ρωσία από αύριο, όταν αυτή η χώρα αναλαμβάνει την προεδρία του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ.
«Αυτό που ξεκίνησε αναμένεται να λειτουργήσει υπέρ των Ρώσων. Οι Ρώσοι ιερείς θα φωνάζουν για “διώξεις” εναντίων τους. Οι Ρώσοι θα κάνουν ό,τι περνάει από το χέρι τους για να δημιουργήσουν ένα κλίμα σύγκρουσης. Παρά το γεγονός ότι στο νομικό κομμάτι τους τα πράγματα είναι σχετικά απλά: το κράτος είναι ο ιδιοκτήτης και η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία Πατριαρχείου Μόσχας ο ενοικιαστής. Με ό,τι αυτό συνεπάγεται», σχολιάζει στο iefimerida.gr ο εκκλησιαστικός αναλυτής Ολεξάντρ Κιριλένκο.