Διεθνές δικαστήριο αποφάνθηκε ότι η Ελβετία παραβίασε τα ανθρώπινα δικαιώματα σε υπόθεση ορόσημο για το κλίμα μετά από αγωγή 2.000 γυναικών.
Διεθνές δικαστήριο στη Γαλλία έκρινε την Τρίτη ότι η αποτυχία της Ελβετίας να αντιμετωπίσει επαρκώς την κλιματική κρίση παραβιάζει τα ανθρώπινα δικαιώματα, σε μια απόφαση-ορόσημο για το κλίμα που θα μπορούσε να έχει αντίκτυπο σε ολόκληρο τον κόσμο.
Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ) στο Στρασβούργο της Γαλλίας εξέδωσε την απόφασή του σε μια αγωγή που είχαν καταθέσει περισσότερες από 2.000 Ελβετίδες, η πλειονότητα των οποίων είναι 70 ετών, κατά της κυβέρνησης της Ελβετίας.
Υποστήριξαν ότι οι καύσωνες που τροφοδοτούνται από την κλιματική αλλαγή υπονομεύουν την υγεία και την ποιότητα ζωής τους και τις θέτουν σε θανάσιμο κίνδυνο.
Το δικαστήριο έκρινε ότι η ελβετική κυβέρνηση είχε παραβιάσει ορισμένα από τα ανθρώπινα δικαιώματα των γυναικών λόγω «κρίσιμων κενών» στην εθνική της νομοθεσία για τη μείωση των εκπομπών της αερίων που προκαλούν υπερθέρμανση του πλανήτη, καθώς και λόγω της αποτυχίας της να εκπληρώσει τους προηγούμενους κλιματικούς στόχους.
Παραβιάστηκαν δικαιώματα για αποτελεσματική προστασία από την κλιματική αλλαγή
Αυτό ισοδυναμούσε με παραβίαση των δικαιωμάτων των γυναικών για αποτελεσματική προστασία από τις «σοβαρές αρνητικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην υγεία, την ευημερία και την ποιότητα ζωής», ανέφερε το δικαστήριο σε ανακοίνωσή του.
Πρόκειται για την πρώτη φορά που το δικαστήριο αποφαίνεται σχετικά με την προσφυγή για το κλίμα. Δεν υπάρχει δικαίωμα έφεσης και η απόφαση είναι νομικά δεσμευτική.
Οι ειδικοί λένε ότι η απόφαση του δικαστηρίου θα μπορούσε να ενισχύσει άλλες υποθέσεις για το κλίμα που βασίζονται στα ανθρώπινα δικαιώματα και εκκρεμούν ενώπιον διεθνών δικαστηρίων και θα μπορούσε να ανοίξει τις πύλες για πολλές παρόμοιες αγωγές που θα ξεκινήσουν στο μέλλον.
«Οι σημερινές αποφάσεις κατά της Ελβετίας δημιουργούν ένα ιστορικό προηγούμενο που ισχύει για όλες τις ευρωπαϊκές χώρες», ανέφερε σε δήλωσή του ο Gerry Liston, δικηγόρος στο Global Legal Action Network, το οποίο υποστήριξε την υπόθεση της Πορτογαλίας. «Σημαίνει ότι όλες οι ευρωπαϊκές χώρες πρέπει να αναθεωρήσουν επειγόντως τους στόχους τους, ώστε να είναι επιστημονικά τεκμηριωμένοι και ευθυγραμμισμένοι. Πρόκειται για μια τεράστια νίκη για όλες τις γενιές».
Η απόφαση θα μπορούσε επίσης να αναγκάσει την Ελβετία να μειώσει ταχύτερα την κατανάλωση ορυκτών καυσίμων. Τα ορυκτά καύσιμα είναι ο κύριος παράγοντας της κλιματικής αλλαγής που προκαλείται από τον άνθρωπο.
Η Vesselina Newman, από την οργάνωση περιβαλλοντικών δικηγόρων ClientEarth, δήλωσε ότι αυτό το αποτέλεσμα «από ένα από τα ανώτατα δικαστήρια του κόσμου στέλνει ένα σαφές μήνυμα: οι κυβερνήσεις πρέπει να αναλάβουν πραγματική δράση για τις εκπομπές ρύπων για να διασφαλίσουν τα δικαιώματα των πολιτών τους».
Το Ομοσπονδιακό Γραφείο Δικαιοσύνης της Ελβετίας, το οποίο εκπροσωπεί τη χώρα στο δικαστήριο ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δήλωσε ότι «λαμβάνει υπόψη» την απόφαση. «Η συνολική απόφαση θα αναλυθεί με τις ενδιαφερόμενες αρχές και θα εξεταστούν τα μέτρα που πρέπει να λάβει η Ελβετία για το μέλλον», ανέφερε σε δήλωσή του στο CNN.
Αποφάσεις και για άλλες δύο υποθέσεις
Το δικαστήριο εξέδωσε επίσης αποφάσεις για δύο άλλες αγωγές, μία από έναν δήμαρχο κατά της γαλλικής κυβέρνησης και μία τρίτη, τη μεγαλύτερη και πιο προβεβλημένη, από έξι νέους στην Πορτογαλία κατά 32 ευρωπαϊκών χωρών. Οι δύο αυτές αγωγές κρίθηκαν «απαράδεκτες».
Η γαλλική αγωγή απορρίφθηκε επειδή ο ενάγων είχε μετακομίσει από τότε από τη χώρα και δεν είχε πλέον δεσμούς με την περιοχή στην οποία επικεντρωνόταν η υπόθεσή του, και έτσι δεν μπορούσε να θεωρηθεί «θύμα» για τους σκοπούς της αγωγής.
Το δικαστήριο απέρριψε την πορτογαλική υπόθεση με την αιτιολογία ότι οι ενάγοντες δεν είχαν εξαντλήσει πρώτα όλα τα νομικά μέσα στο εθνικό τους δικαστικό σύστημα. Αποφάνθηκε επίσης ότι δεν υπήρχαν λόγοι για την επέκταση της αγωγής σε χώρες εκτός Πορτογαλίας.
Η Catarina dos Santos Mota, μία από τους ενάγοντες στην εν λόγω υπόθεση, δήλωσε ότι, αν και η απόφαση δεν ήταν προς το μέρος τους, η απόφαση εξακολουθεί να αποτελεί νίκη. «Δεν σπάσαμε τον τοίχο, αλλά κάναμε μια τεράστια ρωγμή», δήλωσε. «Θέλω να δω τη νίκη εναντίον της Ελβετίας να χρησιμοποιείται εναντίον όλων των ευρωπαϊκών χωρών και στα εθνικά δικαστήρια».
Καθώς η κλιματική κρίση επιδεινώνεται, οι δικαστικές προσφυγές για το κλίμα γίνονται όλο και πιο δημοφιλές εργαλείο για την προσπάθεια να εξαναγκαστούν οι κυβερνήσεις και οι εταιρείες να εντείνουν τη δράση τους για το κλίμα, ιδίως καθώς ο κόσμος παραμένει άγρια εκτός πορείας όσον αφορά τη μείωση των εκπομπών αρκετά γρήγορα ώστε να αποτραπεί η καταστροφική αύξηση της θερμοκρασίας.
Η περιβαλλοντική ακτιβίστρια Γκρέτα Τούνμπεργκ, η οποία συμμετείχε σε μια διαδήλωση, δήλωσε στους δημοσιογράφους έξω από το δικαστήριο ότι «αυτή είναι μόνο η αρχή των δικαστικών διαδικασιών για το κλίμα».
«Σε όλο τον κόσμο όλο και περισσότεροι άνθρωποι προσφεύγουν στα δικαστήρια κατά των κυβερνήσεών τους, καθιστώντας τις υπεύθυνες για τις πράξεις τους», δήλωσε η Τούνμπεργκ και πρόσθεσε: «Θα χρησιμοποιήσουμε όλα τα εργαλεία που διαθέτουμε».