Για μια νέα μακροχρόνια αντιπαράθεση με τη Ρωσία, που θα θυμίζει τον Ψυχρό Πόλεμο, ετοιμάζονται οι ΗΠΑ και σύμμαχοί τους, καθώς είναι σε εξέλιξη η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.
Τέλος στη σύγκρουση Δύσης-Ρωσίας δεν διαφαίνεται στον ορίζοντα τουλάχιστον όσο ο Βλαντίμιρ Πούτιν δείχνει αποφασισμένος να ολοκληρώσει τους στόχους του στην Ουκρανία και όσο οι ΗΠΑ και η ΕΕ εξοπλίζουν τις δυνάμεις του Κιέβου και προσπαθούν να γονατίσουν οικονομικά τη Μόσχα. «Θεωρώ ότι θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε την κατάσταση ως μια αντιπαράθεση που θα κρατήσει κάποιο διάστημα και να είμαστε αποφασισμένοι και δημιουργικοί», είπε στo ΝΒC ο Έλιοτ Κοέν, καθηγητής της Σχολής Προηγμένων Διεθνών Σπουδών του Πανεπιστημίου Johns Hopkins.
Οι κυβερνήσεις ανά την υφήλιο καλούνται, όπως και στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, να διαλέξουν στρατόπεδο σε μια σύγκρουση μεταξύ δημοκρατίας και απολυταρχισμού, όπως την περιγράφουν ο πρόεδρος των ΗΠΑ και οι Ευρωπαίοι ηγέτες, μεταξύ της μεταπολεμικής διεθνούς έννομης τάξης και του «δικαίου της πυγμής». «Όποια χώρα υποστηρίζει την ωμή επιθετικότητα της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας θα κηλιδωθεί», είπε ο Τζο Μπάιντεν στην ομιλία του για την κατάσταση του Έθνους την περασμένη εβδομάδα, θυμίζοντας προκατόχους του στο αξίωμα επί Ψυχρού Πολέμου, που είχαν ορκιστεί να ηγηθούν του «ελεύθερου κόσμου» ενάντια στην τότε σοβιετική απειλή. Ανάλογη ρητορική υιοθέτησε και ο επικεφαλής της αμερικανικής διπλωματίας, Άντονι Μπλίνκεν την Παρασκευή στις Βρυξέλλες: «Αυτή η βάναυση εισβολή θυμίζει σε εμάς, τους Ευρωπαίους συμμάχους και εταίρους μας και τους ανθρώπους οπουδήποτε πόσο υψηλό είναι το διακύβευμα. Τώρα βλέπει το κύμα της δημοκρατίας να ορθώνεται αυτή τη στιγμή»...
Ραγδαία η κλιμάκωση Δύσης - Ρωσίας
Η ραγδαία αλλαγή της κατάστασης μέσα σε λίγες μέρες και οι παραλληλισμοί με τον Ψυχρό Πόλεμο κατέπληξαν την ιστορικό της αμερικανο-σοβιετικής σύγκρουσης, Μαίρη Ελίζ Σαρότ: «είναι σοκαριστικό πόσο γρήγορα συνέβησαν όλα αυτά. Αυτός ο νέος Ψυχρός Πόλεμος έχει κλιμακωθεί πολύ γρήγορα», είπε η καθηγήτρια Ιστορίας στη Σχολή Προηγμένων Διεθνών Σπουδών του Πανεπιστημίου Johns Hopkins. «Είναι ένα σημείο καμπής στην ιστορία».
Και πράγματι η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία σηματοδότησε μια ιστορική αλλαγή με τους Ευρωπαίους ηγέτες να συσπειρώνονται σε ένα ενιαίο μέτωπο, τη Γερμανία να ανακοινώνει εξοπλιστικό πρόγραμμα-μαμούθ, να αναδιαμορφώνει μαζί με άλλες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις την εξωτερική πολιτική, να στέλνουν όπλα στο Κίεβο και να επιβάλουν στη Ρωσία σε χρόνο ρεκόρ κυρώσεις που δεν έχουν προηγούμενο.
Το τοπίο, ωστόσο, σήμερα είναι διαφορετικό σε σύγκριση με τον Ψυχρό Πόλεμο καθώς η Ρωσία δεν μπορεί να υπολογίζει στη συστράτευση πολλών χωρών στο στρατόπεδό της ή σε μια κομμουνιστική ιδεολογία που ως εναλλακτική της αποικιοκρατίας και του καπιταλισμού εύρισκε τότε απήχηση σε πολλές γωνιές του πλανήτη.
Ερωτηματικό η στάση της Κίνας μακροπρόθεσμα
Ο άγνωστος Χ σε αυτή τη νέα αντιπαράθεση Δύσης – Ρωσίας είναι η στάση της Κίνας και πώς θα λειτουργήσει μακροπρόθεσμα.
Μέχρι στιγμής δείχνει πρόθυμη να στηρίξει τη Μόσχα και να αγοράσει πετρέλαιο. Ωστόσο, οι κυρώσεις της Δύσης ίσως υποχρεώσουν το Πεκίνο να προτιμήσει να συναλλάσσεται όχι με μια απομονωμένη Ρωσία, αλλά με τον ανεπτυγμένο δυτικό κόσμο, λένε αναλυτές. Η Μόσχα σήμερα δεν είναι στην ίδια θέση ισχύος που ήταν άλλοτε η ΕΣΣΔ και είναι ευάλωτη στις διεθνείς κυρώσεις, συμπληρώνουν.
Οικονομικός ο νέος Ψυχρός Πόλεμος εκτιμούν ειδικοί
Χαρακτηριστικό της νέας αντιπαράθεσης Δύσης-Ρωσίας είναι ο ορυμαγδός των οικονομικών κυρώσεων, κάτι που δεν θα μπορούσε να λειτουργήσει κατά μιας ΕΣΣΔ αποκομμένης από τις διεθνείς αγορές. «Στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου δεν υπήρχε τίποτε που να μπορούσε να κάνουμε που να τιμωρήσει πραγματικά τη ρωσική οικονομία. Τώρα υπάρχει», λέει ο Κοέν, προσθέτοντας ότι ακόμη κι έτσι η Μόσχα είναι «αναμφίβολα επικίνδυνη και αναμφίβολα κακόβουλη».
Ο κίνδυνος πηγάζει στην παρούσα φάση από το γεγονός ότι οι εξελίξεις είναι καταιγιστικές και στο τιμόνι της Ρωσίας βρίσκεται ένας απρόβλεπτος Πούτιν, που δείχνει πρόθυμος να αψηφά τις διεθνείς νόρμες, ενώ ο Ψυχρός Πόλεμος εξελίχθηκε βαθμηδόν δίνοντας στις δύο πλευρές χρόνο να αναπτύξουν de facto κώδικες συμπεριφοράς και να προχωρήσουν σε συμφωνίες για τον έλεγχο των εξοπλισμών. «Υπήρξαν εποχές κατά τον Ψυχρό Πόλεμο που ήταν πιο σταθερές απ’ ό,τι βλέπουμε σήμερα», σημειώνει ο διευθυντής του Κέντρων για τις ΗΠΑ και την Ευρώπη της δεξαμενής σκέψης Brooking Institution, Τόμας Ράιτ. «Δείχνει πολύ επικίνδυνη η παρούσα στιγμή δεδομένης της προσωπικότητας του Πούτιν. Κι αυτό μπορεί να είναι η μεγάλη διαφορά» μεταξύ της τρέχουσας αντιπαράθεσης και του Ψυχρού Πολεμου, λέει εκτιμώντας ότι ο Ρώσος πρόεδρος είναι σχεδόν σίγουρο ότι θα θελήσει να επιβάλει αντίποινα για τις οικονομικές κυρώσεις στη χώρα του.
Προς μια νέα κούρσα εξοπλισμών
Ο πλανήτης σήμερα βρίσκεται για πρώτη φορά από την κατάρρευση του ανατολικού μπλοκ αντιμέτωπος με την αδιανόητη απειλή μιας σύρραξης μεταξύ των δύο πυρηνικών υπερδυνάμεων του πλανήτη, «μια άνευ προηγουμένου κατάσταση», λέει η διευθύντρια του Προγράμματος Παγκόσμιας Ασφάλειας της Union of Concerned Scientists, Τάρα Ντροζντένκο.
Αλλά, όπως και άλλοι ειδικοί έχουν προειδοποιήσει για τον κίνδυνο μιας νέας κούρσας εξοπλισμών Δύσης – Ρωσίας, η ίδια επισημαίνει ότι είναι ζωτικής σημασίας Ουάσιγκτον και Μόσχα να αναβιώσουν τις συνομιλίες για τον έλεγχο των οπλικών συστημάτων καθώς εκπνέει το 2026 η συνθήκη NEW START, η μόνη που έχει απομείνει σε ισχύ μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας.
Η εγγύτητα νατοϊκών και ρωσικών δυνάμεων γύρω από την Ουκρανία εγείρει τον κίνδυνο λάθους ή εσφαλμένης κρίσης που θα μπορούσε να πυροδοτήσει μια σύρραξη, λόγος για τον οποίο τα υπουργεία Άμυνας ΗΠΑ και Ρωσίας ανακοίνωσαν ότι έστησαν νέα ειδική τηλεφωνική γραμμή. «Μπορεί να φανταστεί κανείς όλους τους τρόπους που θα μπορούσε αυτό να ξεφύγει και να εξελιχθεί σε σύγκρουση ΝΑΤΟ – Ρωσίς. Κι αν κλιμακωθεί, τότε η πυρηνική απειλή γίνεται ακόμη πιο έντονη», λέει η πρώην υφυπουργός Άμυνας επί Μπαράκ Ομπάμα, Μισέλ Φλάρνοϊ.
«Κλιμάκωση με στόχο την αποκλιμάκωση» από τη Μόσχα;
Μετά την επιβολή των σαρωτικών δυτικών κυρώσεων στη Ρωσία σε απάντηση για την εισβολή στην Ουκρανία ο Πούτιν έθεσε σε κατάσταση συναγερμού το πυρηνικό οπλοστάσιο της χώρας του. Το στρατιωτικό δόγμα της Μόσχας εναγκαλίζεται την ιδέα της «κλιμάκωσης για την αποκλιμάκωση» με την επίσειση της πυρηνικής απειλής για να υποχωρήσει ο αντίπαλος. Αλλά ο Τζο Μπάιντεν κατέστησε σαφές ότι δεν θα απαντήσει με το ίδιο μέτρο και μάλιστα η Ουάσιγκτον ακύρωσε μια δοκιμαστική εκτόξευση διηπειρωτικού πυραύλου τύπου Minuteman για να αποφορτιστεί το κλίμα.
Διδάγματα για τις ΗΠΑ από τον Ψυχρό Πόλεμο
Η νέα αντιπαράθεση με τη Ρωσία φαίνεται ότι θα τραβήξει σε μάκρος κι οι ΗΠΑ, λένε ειδικοί, θα μπορούσε να αντλήσει χρήσιμα διδάγματα από τον Ψυχρό Πόλεμο, μεταξύ άλλων υποστηρίζοντας την κατά τόπους αντίσταση στις δυνάμεις του Πούτιν. Αν επικράτησαν οι ΗΠΑ στον Ψυχρό Πόλεμο, εκτιμούν ιστορικοί, είναι επειδή καλλιέργησαν ένα ευρύ δίκτυο συμμαχιών κι οικοδόμησαν ένα μοντέλο οικονομικής ευημερίας.
Για να επικρατήσουν και σήμερα θα χρειαστεί να κρατήσουν αρραγές το μέτωπο αλληλεγγύης με τους συμμάχους ακόμη κι αν τα οικονομικά αντίποινα της Ρωσίας προκαλέσουν πόνο στη Δύση.