Η Ιταλία θέλει να απαγορεύσει τη μπούρκα και το νικάμπ σε δημόσιους χώρους, στο όνομα της καταπολέμησης του «ισλαμικού αποσχιστισμού», αναζωπυρώνοντας το ευρωπαϊκό ντιμπέιτ στο θέμα αυτό.
Η πρωθυπουργός της Ιταλίας, Τζόρτζια Μελόνι, επιθυμεί να απαγορεύσει τη χρήση του ολικού ισλαμικού πέπλου (μπούρκα και νικάμπ) σε ολόκληρη τη χώρα.
Η Ιταλία υπό την ηγεσία της Τζόρτζια Μελόνι, προέδρου του Συμβουλίου Υπουργών και επικεφαλής της χώρας από το 2022, θέλει να απαγορεύσει τη χρήση του πέπλου. Το ακροδεξιό κόμμα της, «Αδέλφια της Ιταλίας», παρουσίασε την Τετάρτη 8 Οκτωβρίου ένα σχέδιο νόμου που αποσκοπεί στην απαγόρευση της χρήσης πέπλων που καλύπτουν πλήρως το πρόσωπο, όπως η μπούρκα και το νικάμπ, σε δημόσιους χώρους.
Το σχέδιο νόμου εντάσσεται σε μια σειρά μέτρων που έχουν στόχο την καταπολέμηση αυτού που το κόμμα αποκαλεί «ισλαμικό αποσχιστισμό». Σύμφωνα με την εισαγωγή του νομοσχεδίου, «η εξάπλωση του ισλαμικού φονταμενταλισμού συνιστά αναμφισβήτητα ένα πρόσφορο έδαφος για την ισλαμιστική τρομοκρατία», γεγονός που, κατά τους συντάκτες, δικαιολογεί την ανάγκη να πολεμηθούν «η ριζοσπαστικοποίηση και το θρησκευτικό μίσος».
Ο Γκαλεάτσο Μπινιάμι, επικεφαλής των «Αδελφών της Ιταλίας» στο Κοινοβούλιο και υποστηρικτής του νομοσχεδίου, δήλωσε ότι τα μέτρα αυτά στοχεύουν στην προστασία της Ιταλίας «από κάθε μορφή εξτρεμισμού και από κάθε προσπάθεια δημιουργίας παράλληλων κοινωνιών στο ιταλικό έδαφος».
Το σχέδιο νόμου προβλέπει επίσης αυστηρότερο έλεγχο στη χρηματοδότηση των τεμενών και των ισλαμικών πολιτιστικών και εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων, με υποχρεώσεις οικονομικής διαφάνειας. Προτείνει επίσης αυστηρότερες ποινές για εξαναγκαστικούς ή προσχεδιασμένους γάμους και την απαγόρευση των «τεστ παρθενίας», με στόχο την καταπολέμηση των «πολιτισμικών εγκλημάτων» που στρέφονται εναντίον ευάλωτων γυναικών.
Το Pew Research Center εκτιμούσε πριν από πέντε χρόνια ότι περίπου τρία εκατομμύρια μουσουλμάνοι ζουν στην Ιταλία, δηλαδή περίπου το 5% του πληθυσμού.
Μια «νόμιμη» νομοθεσία
Η πρόταση έχει επικριθεί από εκπροσώπους των μουσουλμανικών κοινοτήτων, οι οποίοι θεωρούν ότι ενδέχεται να προκαλέσει εντάσεις και περιθωριοποίηση, αντί να προωθήσει την ένταξη.
«Η ελευθερία επιλογής είναι θεμελιώδης αρχή σε μια δημοκρατική κοινωνία - κανένα κράτος δεν θα έπρεπε να υπαγορεύει πώς πρέπει να ντύνεται μια γυναίκα. Μια γενικευμένη απαγόρευση κινδυνεύει να δημιουργήσει κοινωνικές εντάσεις και διακρίσεις αντί να ενισχύσει την ένταξη και τον διάλογο», δήλωσε ο Γιασίν Λαφράμ, πρόεδρος της Ένωσης Ισλαμικών Κοινοτήτων της Ιταλίας.
Ωστόσο, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ) έχει κρίνει ότι οι εθνικοί περιορισμοί σχετικά με το ολικό πέπλο - όπως στη Γαλλία, το Βέλγιο ή την Αυστρία - μπορούν να θεωρηθούν δικαιολογημένοι για τη διατήρηση της κοινωνικής αρμονίας.
Στην Ευρώπη, αρκετές χώρες έχουν υιοθετήσει τα τελευταία χρόνια νομοθεσίες διαφορετικού βαθμού αναφορικά με τη χρήση του πέπλου και τον έλεγχο της θρησκευτικής άσκησης.
Η αντίστοιχη νομοθεσία αλλού στην Ευρώπη
Η Γαλλία υπήρξε η πρώτη χώρα που απαγόρευσε σε ολόκληρη την επικράτειά της τη χρήση του ολικού πέπλου σε δημόσιους χώρους και σχολεία. Από τις 11 Απριλίου 2011, ο νόμος απαγορεύει να καλύπτει κανείς το πρόσωπό του σε δημόσιους χώρους - κάτι που περιλαμβάνει το νικάμπ και τη μπούρκα - με ποινή προστίμου 150 ευρώ.
Όποιος εξαναγκάζει κάποιον άλλον να φορέσει ολικό πέπλο κινδυνεύει με πρόστιμο 30.000 ευρώ και έναν χρόνο φυλάκιση, ποινές που διπλασιάζονται αν το θύμα είναι ανήλικο.
Η απαγόρευση του απλού μαντηλιού (χιτζάμπ) στα σχολεία χρονολογείται από τον νόμο του 2004, ο οποίος απαγορεύει την προβολή «εμφανών θρησκευτικών συμβόλων» (μαντήλι, κιπά, σταυρός κ.λπ.) στα δημόσια σχολεία, τα γυμνάσια και τα λύκεια. Η ρύθμιση αυτή, εμβληματική της γαλλικής έννοιας της λαϊκότητας (laïcité), βασίζεται στο Σύνταγμα και τον νόμο του 1905 για τον χωρισμό Εκκλησίας και Κράτους.
Πολλές χώρες ακολούθησαν στη συνέχεια το γαλλικό παράδειγμα, περιορίζοντας όμως την απαγόρευση αποκλειστικά στο ολικό πέπλο, όχι στο απλό χιτζάμπ.
Στο Βέλγιο, η χρήση του ολικού πέπλου απαγορεύεται από το 2011 σε δημόσιους χώρους, με κυρώσεις που κυμαίνονται από πρόστιμα έως φυλάκιση. Οι πόλεις της Αμβέρσας και της Γάνδης ήταν από τις πρώτες που εφάρμοσαν την απαγόρευση πριν ακόμη θεσπιστεί σε εθνικό επίπεδο.
Η Βουλγαρία απαγόρευσε τη χρήση του ολικού πέπλου το 2016, ενώ το Δανέζικο Κοινοβούλιο ακολούθησε το 2018. Την ίδια χρονιά, και η Νορβηγία απαγόρευσε το ολικό πέπλο στα εκπαιδευτικά ιδρύματα - δημόσια και ιδιωτικά - συμπεριλαμβανομένων των πανεπιστημίων και των βρεφονηπιακών σταθμών.
Από το 2019, η Ολλανδία επιβάλλει κυρώσεις για τη χρήση ολικού πέπλου και άλλων καλυμμάτων προσώπου (όπως κράνη μοτοσικλέτας ή κουκούλες) σε δημόσια κτίρια, μέσα μεταφοράς και σχολεία.
Στη Γερμανία, η κατάσταση διαφέρει ανά πολιτεία (Länder). Η Βαυαρία, η Ρηνανία-Βόρεια Βεστφαλία και η Σάαρ έχουν απαγορεύσει τη χρήση του ολικού πέπλου στα δημόσια σχολεία. Σε εθνικό επίπεδο, νόμος του 2017 απαγορεύει στους δημόσιους υπαλλήλους να καλύπτουν το πρόσωπό τους κατά την άσκηση των καθηκόντων τους.
Στην Ελβετία, ορισμένα καντόνια όπως το Τιτσίνο έχουν επίσης θεσπίσει απαγόρευση στον δημόσιο χώρο. Στην Ισπανία, ορισμένες περιοχές και θεσμοί επιβάλλουν περιορισμούς για λόγους ασφαλείας ή εσωτερικής πολιτικής, όπως σε σχολεία ή δικαστήρια.
Όταν η χρήση του πέπλου είναι τοπική αρμοδιότητα
Ορισμένες χώρες δεν διαθέτουν εθνική νομοθεσία για το θέμα. Στην Αυστρία, για παράδειγμα, η χρήση του ολικού πέπλου δεν απαγορεύεται από νόμο σε εθνικό επίπεδο· ωστόσο, ήδη από το 2008, πρόεδρος δικαστηρίου είχε αποβάλει κατηγορούμενη που φορούσε ολικό πέπλο, προκαλώντας αναζωπύρωση του δημόσιου διαλόγου. Έκτοτε, έχουν γίνει συζητήσεις για πιθανή εθνική απαγόρευση.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, επίσης, δεν υπάρχει εθνική νομοθεσία. Μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις του Λονδίνου το 2005, άνοιξε έντονη δημόσια συζήτηση και αρκετοί πολιτικοί εξέφρασαν θέσεις υπέρ ή κατά, χωρίς ωστόσο να υιοθετηθεί κανένας νόμος.
Αντίθετα από τη Γαλλία, το Ηνωμένο Βασίλειο υπερασπίζεται την αρχή της ατομικής ελευθερίας και του θρησκευτικού πλουραλισμού, ανεξαρτήτως χώρου, στο όνομα του πολυπολιτισμού.