Η γραμμή αυτή εντάσσεται στο ευρύτερο σχέδιο της λεγόμενης Baltic Defence Line, ενός πολυετούς προγράμματος που θα εκτείνεται από τα βόρεια σύνορα της Εσθονίας μέχρι την Πολωνία, καλύπτοντας συνολικά περίπου 600 μίλια.
Βαθιά μέσα στα δάση της νοτιοανατολικής Εσθονίας, σε τοποθεσίες που δεν αναφέρονται σε χάρτες και δεν συνοδεύονται από πινακίδες, τοποθετούνται οι πρώτοι τσιμεντένιοι πυρήνες ενός σχεδίου που δεν θυμίζει τίποτε από τη μεταψυχροπολεμική Ευρώπη.
Πρόκειται για βαριά οχυρά, σχεδιασμένα να αντέχουν άμεσο πλήγμα από ρωσικό πυροβολικό, τα οποία αποτελούν την αρχή μιας αμυντικής γραμμής 600 κατασκευών, φτιαγμένων σε καιρό ειρήνης, με έναν σαφή και δηλωμένο στόχο: να λειτουργήσουν ως το πρώτο «σύρμα πυροδότησης» σε περίπτωση ρωσικής επίθεσης και να δεσμεύσουν άμεσα τις δυνάμεις του ΝΑΤΟ από το πρώτο μέτρο εδάφους.
Η Αμυντική Γραμμής της Βαλτικής
Η γραμμή αυτή εντάσσεται στο ευρύτερο σχέδιο της λεγόμενης Baltic Defence Line, ενός πολυετούς προγράμματος που θα εκτείνεται από τα βόρεια σύνορα της Εσθονίας μέχρι την Πολωνία, καλύπτοντας συνολικά περίπου 600 μίλια. Ο σχεδιασμός βασίζεται στη λογική ότι τα κράτη της Βαλτικής δεν διαθέτουν στρατηγικό βάθος και δεν έχουν την πολυτέλεια να «χάσουν χρόνο ή έδαφος» σε περίπτωση εισβολής. Όπως λένε Εσθονοί αξιωματούχοι, η άμυνα πρέπει να ξεκινήσει «από το πρώτο εκατοστό».
Η βασική γραμμή θα έχει ολοκληρωθεί έως το 2027
Οι πρώτοι πέντε λειτουργικοί πρόδρομοι των οχυρών τοποθετούνται αυτές τις ημέρες κοντά στα σύνορα με τη Ρωσία, ενώ μέσα στους επόμενους μήνες αναμένεται να ακολουθήσουν ακόμη 23. Παράλληλα, σκάβονται δεκάδες χιλιόμετρα αντιαρματικών τάφρων, ενώ έχουν ήδη τοποθετηθεί εμπόδια τύπου «δόντια του δράκου», συρματοπλέγματα και παγίδες επιβράδυνσης. Το σχέδιο προβλέπει ότι η βασική γραμμή θα έχει ολοκληρωθεί έως το 2027, αν και παραδέχονται πως το χρονοδιάγραμμα βρίσκεται ήδη υπό πίεση.
«Στόχος μας είναι να είμαστε όσο το δυνατόν καλύτερα προετοιμασμένοι για να υπερασπιστούμε τη χώρα μας απέναντι σε έναν επιθετικό γείτονα», δηλώνει στην βρετανική εφημερίδα The Telegraph ο Kristjan Halg, εκπρόσωπος των εσθονικών ενόπλων δυνάμεων. Όπως εξηγεί, η φιλοσοφία της γραμμής άμυνας δεν είναι η απόλυτη αναχαίτιση, αλλά η άρνηση της ελευθερίας κινήσεων του αντιπάλου. «Αν περιορίσεις την κινητικότητα από το πρώτο μέτρο, μειώνεις την επιχειρησιακή του ελευθερία και δίνεις χρόνο και αποτελεσματικότητα στις συμμαχικές δυνάμεις», σημειώνει.
Τα ίδια τα οχυρά είναι σχετικά μικρά, περίπου 35 τετραγωνικών μέτρων το καθένα, αλλά εξαιρετικά ενισχυμένα. Σύμφωνα με τον εσθονικό στρατό, έχουν σχεδιαστεί ώστε να αντέχουν άμεσο πλήγμα από βλήματα πυροβολικού διαμετρήματος 152 χιλιοστών, το πιο διαδεδομένο όπλο βαρέος πυρός των ρωσικών δυνάμεων. Η αντοχή τους απέναντι σε drones εξαρτάται από τη γωνία πρόσκρουσης, ενώ απέναντι σε βαριές κατευθυνόμενες βόμβες τύπου glide bomb παραμένουν ευάλωτα, κάτι που οι ίδιοι οι σχεδιαστές αναγνωρίζουν ως δεδομένο περιορισμό.
Η Εσθονία, μαζί με τη Λετονία και τη Λιθουανία, θα δαπανήσει περίπου 70 εκατ. ευρώ για το συγκεκριμένο αμυντικό σκέλος, ένα ποσό δυσανάλογα μεγάλο για τα μεγέθη των οικονομιών τους, αλλά ενδεικτικό της προτεραιότητας που δίνουν στην αποτροπή.
Σε όρους ποσοστού του ΑΕΠ, οι αμυντικές δαπάνες των χωρών της Βαλτικής συγκαταλέγονται στις υψηλότερες στην Ευρώπη, μετά την Πολωνία. Η Εσθονία, ωστόσο, προηγείται στην υλοποίηση, κυρίως λόγω γεωγραφικών πλεονεκτημάτων.
Όπως εξηγεί η Kadi-Kai Kollo, επικεφαλής του τμήματος υποδομών στο Εσθονικό Κέντρο Αμυντικών Επενδύσεων, μεγάλο μέρος των συνόρων της χώρας καλύπτεται από τη λίμνη Peipus και εκτεταμένες ελώδεις εκτάσεις, που λειτουργούν ως φυσικά εμπόδια.
Στα χερσαία σύνορα με τη Ρωσία, το σχέδιο προβλέπει τη δημιουργία περίπου 40 «αμυντικών θυλάκων», καθένας εκ των οποίων θα περιλαμβάνει σκυρόδετα οχυρά, αποθήκες εξοπλισμού, καταφύγια εφοδιασμού και βαριά αντιαρματικά εμπόδια βάρους έως και 1,5 τόνου.
Το έργο, πάντως, δεν προχώρησε χωρίς προβλήματα. Στα τέλη του 2024, κατά τη φάση δοκιμών, ένα πρωτότυπο οχυρό υπέστη σοβαρές ζημιές έπειτα από άμεσο πλήγμα πυροβολικού. «Πήραμε πολύτιμα δεδομένα και αναπροσαρμόσαμε τον σχεδιασμό», λέει η Kollo, προσθέτοντας ότι καθυστερήσεις προέκυψαν και από τη λεπτομερή μελέτη της ακριβούς χωροθέτησης κάθε κατασκευής.
Πέρα από τα οχυρά, η Εσθονία επενδύει και σε άλλα επίπεδα άμυνας. Η συνοριοφυλακή έχει ήδη αναπτύξει συστήματα ανίχνευσης drones σε τμήματα των συνόρων, ενώ βρίσκονται σε εξέλιξη προμήθειες ραντάρ και αντιαεροπορικών συστημάτων. Ωστόσο, η έλλειψη τέτοιου εξοπλισμού στην ευρωπαϊκή αγορά σημαίνει ότι πολλές από αυτές τις δυνατότητες θα χρειαστούν χρόνια για να ολοκληρωθούν.
Η χρονική πίεση δεν είναι τυχαία. Στις χώρες της Βαλτικής υπάρχει έντονη ανησυχία ότι μια πιθανή κατάπαυση πυρός ή ειρηνευτική συμφωνία στην Ουκρανία θα μπορούσε να επιτρέψει στη Μόσχα να στρέψει την προσοχή και τις στρατιωτικές της δυνατότητες προς τα βορειοανατολικά σύνορα του ΝΑΤΟ. Η αύξηση της ρωσικής στρατιωτικής παραγωγής και η ενίσχυση υβριδικών επιθέσεων τροφοδοτούν αυτά τα σενάρια.
Ο Raimond Kaljulaid, επικεφαλής της εσθονικής αντιπροσωπείας στο NATO, χαρακτήρισε την εγκατάσταση των πρώτων οχυρών «σημαντικό ορόσημο».
«Είναι ένα ξεκάθαρο μήνυμα αποφασιστικότητας για την προστασία της ελευθερίας και της κυριαρχίας μας απέναντι στον ρωσικό ιμπεριαλισμό», δήλωσε, προσθέτοντας ότι «δεν κατανοούν όλοι στην Ευρώπη πόσο σοβαρή είναι η κατάσταση». Κατά τον ίδιο, ορισμένοι ηγέτες «βλέπουν τον κίνδυνο, αλλά παγώνουν, αντί να αναλάβουν δράση».
Για την Eσθονία, η επιλογή του σκυροδέματος μέσα στο δάσος δεν είναι συμβολική, αλλά βαθιά ρεαλιστική. Πρόκειται για μια επιστροφή στη λογική της φυσικής άμυνας, σε μια εποχή που επί δεκαετίες πίστευε ότι οι πόλεμοι στην Ευρώπη θα περιορίζονταν σε χάρτες και διπλωματικά τραπέζια.
Το «τείχος» της Εσθονίας δεν υπόσχεται αδιαπέραστη ασφάλεια. Υπόσχεται όμως κάτι εξίσου κρίσιμο: χρόνο, κόστος και σαφήνεια προς κάθε πιθανό επιτιθέμενο ότι η σύγκρουση, αν έρθει, θα ξεκινήσει αμέσως και με όλους παρόντες.