Η πρώτη σύνοδος κορυφής ΕΕ-Ηνωμένου Βασιλείου μετά την αποχώρηση του ΗΒ από την ΕΕ, που έγινε στις 19 Μαίου, στο Λονδίνο, αποτελεί ένα σημείο καμπής στις ευρω-βρετανικές σχέσεις.
Μετά από τις εντάσεις που είχαν δημιουργηθεί με το δημοψήφισμα του Brexit και τις επίπονες διαπραγματεύσεις που ακολούθησαν για τη μορφή και το εύρος της συνεργασίας, τα δύο μέρη υπέγραψαν μια συμφωνία Εταιρικής Σχέσης για την Ασφάλεια και την Άμυνα, επισφραγίζοντας την πρόθεσή τους να έχουν μια ουσιαστική συνεργασία στην αντιμετώπιση των μεγάλων και συνεχώς εξελισσόμενων προκλήσεων που αντιμετωπίζει η Ευρώπη στα θέματα αυτά. Με αυτή την εταιρική σχέση, το ΗΒ έρχεται να προστεθεί στον κατάλογο με τους 6 στενότερους – όσον αφορά την ασφάλεια και την άμυνα – συμμάχους της ευρωπαϊκής οικογένειας: Νορβηγία, Μολδαβία, Αλβανία, Βόρειο Μακεδονία, Ιαπωνία και Νότιο Κορέα. Δεδομένων των υπολοίπων χωρών με τις οποίες η ΕΕ έχει συνάψει αντίστοιχες συμφωνίες, η εν λόγω εξέλιξη καθιστά το «εργαλείο» αυτό των εταιρικών σχέσεων πολύ πιο αξιόπιστο και ελπιδοφόρο.
Γιατί, όμως, ήρθε τώρα αυτή η εταιρική σχέση; Υπάρχουν τέσσερις κύριοι παράγοντες που οδήγησαν στην επίλυση προβλημάτων που φαίνονταν ανυπέρβλητα και που μέχρι την τελευταία στιγμή απειλούσαν την ολοκλήρωση της συμφωνίας, ιδιαιτέρως σε θέματα αλιείας, τροφίμων και κινητικότητας. Πρώτον, η αλλαγή κυβέρνησης σηματοδοτεί μία σημαντική αλλαγή πλεύσης από τη μεριά του ΗΒ. Αυτό είχε καταστεί σαφές ήδη από την παρουσίαση του προεκλογικού μανιφέστο των Εργατικών, το οποίο περιελάμβανε την πρόβλεψη για στενότερη συνεργασία σε θέματα ασφάλειας και άμυνας με την ΕΕ. Η κυβέρνηση Στάρμερ είναι διατεθειμένη να επενδύσει στις σχέσεις με την ΕΕ, για λόγους που συνδέονται τόσο με τις ιδεολογικοπολιτικές της ρίζες και προτιμήσεις όσο και με τις τρέχουσες γεωπολιτικές εξελίξεις.
Δεύτερον, το νέο διεθνές γεωπολιτικό περιβάλλον έχει φέρει εγγύτερα πολιτικά το Λονδίνο και τις Βρυξέλλες. Πιο συγκεκριμένα, ο πόλεμος στην Ουκρανία και οι περιρρέουσες πολιτικές και στρατιωτικές εξελίξεις, η ανασφάλεια στους θαλάσσιους διαδρόμους (βλ. Ερυθρά Θάλασσα) και το μεταναστευτικό θεωρούνται προκλήσεις που χρήζουν κοινής δράσης.
Το στοιχείο αυτό είναι άμεσα συνυφασμένο με τον τρίτο παράγοντα, δηλαδή την επιστροφή του Προέδρου Τραμπ στον Λευκό Οίκο και τα πεπραγμένα του από τη στιγμή ανάληψης των καθηκόντων του. Πέραν των διμερών εμπορικών σχέσεων ΗΠΑ-ΗΒ, που διέπονται πλέον από ένα νέο καθεστώς μετά τη διμερή συμφωνία που επιτεύχθηκε, το ΗΒ βλέπει με ανησυχία τις διεθνείς πρωτοβουλίες του Προέδρου Τραμπ και τον τρόπο που αντιλαμβάνεται το διεθνές σύστημα. Στο πλαίσιο αυτό, κρίνεται απαραίτητη η σύσφιξη των σχέσεων με ομονοούντες εταίρους, όπως η ΕΕ.
Τέταρτον, και σίγουρα πολύ σημαντικό και για τις δύο πλευρές, ο επανεξοπλισμός της Γηραιάς Ηπείρου και η ενίσχυση της (αυτόνομης) ευρωπαϊκής αποτρεπτικής δυνατότητας δίχως την εμπλοκή της βρετανικής (στρατιωτικής και πυρηνικής) ισχύος φαντάζει απίθανο σενάριο. Η μεγάλη επιρροή του τέταρτου παράγοντα είναι ιδιαίτερα εμφανής στο περιεχόμενο της συμφωνίας για την εταιρική σχέση. Η εταιρική σχέση αποτελεί το «διαβατήριο» για την είσοδο μίας χώρας στον «υπερεθνικό» βραχίονα του σχεδίου επανεξοπλισμού της Ευρώπης (ReArm Europe), η αξία του οποίου ανέρχεται έως τα 150 δισ Ευρώ για κοινή προμήθεια αμυντικού εξοπλισμού. Με την υπογραφή της συμφωνίας αυτής, πληρούνται πλέον οι προϋποθέσεις ώστε η βρετανική αμυντική βιομηχανία, η οποία έχει ισχυρούς δεσμούς συνεργασίας με αυτή αρκετών κρατών-μελών της ΕΕ, να ενταχθεί στο πρόγραμμα επανεξοπλισμού της Ευρώπης και να επωφεληθεί από αυτό.
- Σπύρος Μπλαβούκος, Καθηγητής, Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και Επικεφαλής Ευρωπαϊκού Προγράμματος Αριάν Κοντέλλη, ΕΛΙΑΜΕΠ και Πάνος Πολίτης Λάμπρου, Βοηθός Ερευνητής, ΕΛΙΑΜΕΠ