Οι διπλωματικές πρωτοβουλίες του Ντόναλντ Τραμπ τις τελευτές ημέρες έχουν φέρει στο προσκήνιο μια πιθανή συνάντηση του Βολοντίμιρ Ζελένσκι με τον Βλαντίμιρ Πούτιν.
Το ερώτημα που τίθεται τα τελευταία 24ωρα είναι πόσο πιθανή είναι μια τέτοια εξέλιξη, είτε διμερές, είτε έστω σε τριμερές επίπεδο, μαζί με τον Αμερικανό πρόεδρο δηλαδή. Ξετυλίγοντας το κουβάρι των τελευταίων διπλωματικών κινήσεων, μια συνάντηση κορυφής μεταξύ Πούτιν και Ζελένσκι προϋποθέτει ένας από τους δύο να κάνει ριζική στροφή στις απαιτήσεις του και αυτό φαίνεται ακόμα αρκετά μακρινό.
«Ο Πούτιν δεν έχει πει ακόμα ότι δέχεται να συναντήσει τον Ζελένσκι»
Σύμφωνα με το CNN, το σενάριο για πιθανή διμερή συνάντηση ξεκίνησε από τον Λευκό Οίκο και τον Τραμπ, όταν φάνηκε πως υπήρξε μια αρχική συμφωνία για επόμενο βήμα στις ειρηνευτικές προσπάθειες με επίκεντρο την σύνοδο κορυφής στην Αλάσκα και τη συνάντηση στην Ουάσιγκτον. Ωστόσο, η ρωσική απάντηση υπήρξε ψυχρή και ασαφής και μέχρι σήμερα το Κρεμλίνο δεν έχει τοποθετηθεί επίσημα ότι αποδέχεται μια διμερή με τον Ζελένσκι.
Ο στενός συνεργάτης του Πούτιν, Γιούρι Ουσάκοφ, μίλησε για «μελέτη της δυνατότητας να ανέβει το επίπεδο εκπροσώπησης» Ρωσίας και Ουκρανίας, χωρίς να κατονομάσει ούτε τον Πούτιν ούτε τον Ζελένσκι. Η Μόσχα δεν είναι έτοιμη να φτάσει σε μια απευθείας συνάντηση κορυφής και προκρίνει τη σταδιακή αναβάθμιση στις διαπραγματεύσεις.
Ο Ρώσος ΥΠΕΞ Σεργκέι Λαβρόφ, πιο μετριοπαθής, σε συνέντευξή του υπογράμμισε ότι «δεν αρνούμαστε καμία μορφή διαλόγου», όμως προειδοποίησε πως «οι επαφές στο ανώτατο επίπεδο απαιτούν προσεκτική προετοιμασία». Στην κωδικοποιημένη γλώσσα του Κρεμλίνου, αυτό σημαίνει πως μια συνάντηση δεν βρίσκεται καν κοντά στο τραπέζι. Γιατί εδώ είναι και πάλι φανερό ότι η Ρωσία δεν θα διαπραγματευτεί αν δεν είναι σε μεγάλο βαθμό ξεκάθαρο ότι το Κίεβο θα αποδεχθεί το μεγαλύτερο, αν όχι όλο, το πακέτο των απαιτήσεων του Κρεμλίνου.
Το CNN, αναφερόμενο σε μια μελλοντική συνάντηση κορυφής, τονίζει ότι για τον Πούτιν με τα υπάρχοντα δεδομένα μια τέτοια κίνηση θα συνιστούσε ήττα. Εδώ και χρόνια ο Ρώσος πρόεδρος παρουσιάζει τον Ζελένσκι ως «ναζιστή» και «πιόνι της Δύσης», ενώ αμφισβητεί συστηματικά τη νομιμότητά του ως προέδρου της χώρας. Θα ήταν πολύ δύσκολο να πείσει το ακροατήριό του αν καθόταν στο ίδιο τραπέζι με τον άνθρωπο που δεν αναγνωρίζει.
Η αναλύτρια Ορύσια Λουτσέβιτς από το Chatham House υποστηρίζει ότι για τον Πούτιν η παρουσία του Ζελένσκι αποτελεί πρόβλημα από μόνη της.
Το CNN καταλήγει πως ο Πούτιν βλέπει στον Τραμπ τον πραγματικό «μοχλό πίεσης» προς τον Ζελένσκι. Εφόσον ο Αμερικανός πρόεδρος μπορεί να πιέσει το Κίεβο για παραχωρήσεις, τότε μια συνάντηση θα είχε νόημα. Αλλιώς, το Κρεμλίνο προτιμά να συνεχίσει τον πόλεμο και να χρησιμοποιεί τη στρατιωτική βία ως μέσο επιβολής και διαπραγμάτευσης.
Δύσκολες ισορροπίες και ο ρόλος του Τραμπ
Η ανάλυση του BBC είναι πιο εστιασμένη στις γεωπολιτικές ισορροπίες.
Ο Τραμπ, μετά τη συνάντηση με τον Πούτιν στην Αλάσκα και τις συζητήσεις στον Λευκό Οίκο με Ευρωπαίους ηγέτες και τον Ζελένσκι, δείχνει να κατανοεί περισσότερο την πολυπλοκότητα του ζητήματος.
«Θα δούμε για τον Πούτιν τις επόμενες εβδομάδες. Ίσως να μη θέλει συμφωνία», παραδέχτηκε σε δηλώσεις του. Εντούτοις, ο Αμερικανός πρόεδρος, όπως συνηθίζει, είναι λίγο ασαφής. Από τη μια δηλώνει ότι «οργάνωσε» μια συνάντηση, από την άλλη τονίζει ότι «εξαρτάται από αυτούς». Έδωσε μια προθεσμία μέχρι τέλη Αυγούστου, αλλά κι αυτό φαίνεται να άλλαξε και να παίρνει παράταση.
Σύμφωνα με το BBC, οι Ευρωπαίοι προσπαθούν να «κρατήσουν» τον Αμερικανό πρόεδρο δεσμευμένο στην υποστήριξη του Κιέβου, ενώ γι' αυτούς είναι καθοριστικό το ζήτημα των εγγυήσεων ασφαλείας στην Ουκρανία, όσο και για τον Ζελένσκι, ως θέμα άμεσα συνδεδεμένο με τις γεωπολιτικές ισορροπίες και την ασφάλεια της Ευρώπης τα επόμενα χρόνια. Επιπλέον, το βρετανικό ΜΜΕ σημειώνει ότι Ευρωπαίοι ηγέτες και ο ίδιος ο Ζελένσκι στηρίζουν δημόσια την ιδέα ενός πιθανού ραντεβού με τον Πούτιν. Το Παρίσι προτείνει τη Γενεύη, ενώ η Βουδαπέστη έχει επίσης αναφερθεί ως πιθανός τόπος συνάντησης.
Για την Ευρώπη, η στήριξη σε μια τέτοια ιδέα έχει διπλή στόχευση. Αφενός να φανεί πως επιδιώκει ειλικρινά την ειρήνη, αφετέρου να πιέσει τον Τραμπ να κρατήσει σκληρότερη στάση εάν ο Πούτιν συνεχίσει να υπεκφεύγει.
Τόσο το CNN όσο και το BBC καταλήγουν πάντως στο συμπέρασμα ότι η πιθανότητα μιας συνάντησης κορυφής παραμένει εξαιρετικά μικρή.
Για τον Πούτιν, η στρατιωτική πίεση αποδίδει και δεν έχει λόγο να υποχωρήσει. Για τον Ζελένσκι, η παραχώρηση εδαφών είναι κόκκινη γραμμή. Οι Ευρωπαίοι θέλουν να δείξουν πως επιδιώκουν την ειρήνη, αλλά γνωρίζουν ότι οι θέσεις των δύο πλευρών απέχουν έτη φωτός και ο Τραμπ μπορεί να θέλει να γίνει ο «ειρηνοποιός» που θα σταματήσει τον πόλεμο αλλά θα πρέπει να πείσει κάποια από τις δύο πλευρές να υποχωρήσει αισθητά σε αυτά που ζητάει.
Μέχρι τότε οποιαδήποτε συζήτηση για μια συνάντηση κορυφής λειτουργεί περισσότερο ως εργαλείο προπαγάνδας και διπλωματικής πίεσης, παρά ως ουσιαστική προσπάθεια ειρήνευσης. Και ο Τραμπ δύσκολα φαίνεται για την ώρα να γεφυρώνει το χάσμα μεταξύ Μόσχας και Κιέβου.