Στο μικρό χωριό Greccio, που βρίσκεται στην πλαγιά του βράχου της Umbria στην Ιταλία, Χριστούγεννα είναι όλο τον χρόνο. Ο λόγος; Εδώ ο Άγιος Φραγκίσκος της Ασίζης δημιούργησε την πρώτη σκηνή φάτνης σε μια σπηλιά το 1223.
Το μεσαιωνικό χωριό Greccio είναι ένα από τα πιο όμορφα αλλά λιγότερο γνωστά χωριά της Ιταλίας. Σκαρφαλωμένο στην πλαγιά του λόφου της επαρχίας Ριέτι, περίπου 80 χιλιόμετρα βόρεια της Ρώμης, μια σειρά από ρουστίκ πέτρινα σπίτια απλώνεται κατά μήκος της άκρης του λόφου, κοιτάζοντας προς την έκταση της κοιλάδας από κάτω.
Για το μεγαλύτερο μέρος του έτους, οι 1.500 κάτοικοι του Greccio ζουν μια ειρηνική αγροτική ζωή περιτριγυρισμένοι από ένα δάσος οξιάς και βελανιδιάς όπου περιφέρονται αγριογούρουνα. Ωστόσο, για λίγες εβδομάδες κατά τη διάρκεια του Δεκεμβρίου, το χωριό διογκώνεται για να υποδεχτεί επισκέπτες από όλο τον κόσμο.
Για τους χριστιανούς σε όλο τον κόσμο, το Greccio αποτελεί μέρος της διαδρομής προσκυνήματος για τον Άγιο Φραγκίσκο της Ασίζης, έναν καθολικό μοναχό γνωστό για την αγάπη του για τη φύση, ο οποίος φημολογείται ότι μπορούσε να επικοινωνεί με τα ζώα και πίστευε στην αρετή της εθελοντικής φτώχειας.
Το πιο σημαντικό για το Greccioείναι ότι εδώ ο Άγιος Φραγκίσκος έστησε την πρώτη παγκοσμίως σκηνή φάτνης σε μια σπηλιά το 1223, ως μέσο διάδοσης της ιστορίας των Χριστουγέννων. Κάθε χρόνο, περισσότεροι από 100.000 προσκυνητές και τουρίστες συρρέουν εκεί από την Ιταλία και το εξωτερικό για να θαυμάσουν τις εντυπωσιακές φάτνες που εκτίθενται σε όλη την πόλη στο πλαίσιο των εορτασμών, από μικρογραφίες που είναι τοποθετημένες στα τούβλα των τοίχων μέχρι μεγαλύτερες επιδείξεις που βρίσκονται μπροστά από ξενοδοχεία και ξενώνες.
Και ενώ η φάτνη γιορτάζεται εδώ όλο το χρόνο, φέτος είναι η 800η επέτειος της αρχικής φάτνης του Αγίου Φραγκίσκου και, ως εκ τούτου, το Greccio προετοιμάζεται για μια πολύ ιδιαίτερη χριστουγεννιάτικη έκθεση και περισσότερους προσκυνητές από ποτέ.
Μια αρχαία παράδοση
Το Greccio χρονολογείται από τον Μεσαίωνα, όταν ιδρύθηκε από Έλληνες που έφυγαν από τον πόλεμο και εγκαταστάθηκαν εδώ λόγω του αμυντικού του πρανούς και της φυσικής ηρεμίας. Κατασκεύασαν μια οχυρωμένη πόλη με αμυντικά τείχη και ένα κάστρο - απομεινάρια του οποίου είναι ακόμη ορατά σε τμήματα του γύρω δάσους.
Πιστεύεται ότι ο Άγιος Φραγκίσκος ήρθε 90 χιλιόμετρα νότια από την Ασίζη στο Greccio μετά από αίτημα του άρχοντα του Greccio, Τζιοβάνι Βελίτα, τον 13ο αιώνα για να κηρύξει στους χωρικούς. Το δασικό περιβάλλον του Greccio ταίριαξε με την αγάπη του για τη φύση και αποφάσισε να εγκατασταθεί εδώ για το μεταγενέστερο μέρος της ζωής του.
Ο Άγιος Φραγκίσκος έχτισε το ιερό του ως κατοικία και τόπο διαλογισμού και λατρείας 1,5 χλμ. από το κέντρο του Greccio. Πρόκειται για ένα υπέροχο θέαμα, εν μέρει λαξευμένο στο βράχο των βουνών στα μισά του δρόμου ενός γκρεμού.
Στο πλαίσιο του δικού του προσκυνήματος πίστης, ο Άγιος Φραγκίσκος είχε επισκεφθεί τη Βηθλεέμ στην ιστορική Παλαιστίνη - τους Αγίους Τόπους - τα έτη 1219-1220. Κατά την επιστροφή του στο Greccio, θέλοντας να φέρει τους ανθρώπους πιο κοντά στην πίστη τους μέσα από τη μνήμη της γέννησης του Χριστού, αποφάσισε να αναδημιουργήσει την ατμόσφαιρα της σκηνής της γέννησης του Ιησού στις χριστουγεννιάτικες εκδηλώσεις εκείνης της χρονιάς.
Στις 24 Δεκεμβρίου 1223, οργάνωσε μια μεταμεσονύκτια λειτουργία που περιλάμβανε αναπαράσταση του γεγονότος, με τους χωρικούς να παίζουν τους ρόλους της Μαρίας και του Ιωσήφ και μια πάνινη κούκλα ως ο Ιησούς μωρό. Ο Άγιος Φραγκίσκος έφερε ακόμη και ένα βόδι και ένα γαϊδουράκι για να συμπληρώσει την εικόνα του Ιησού που γεννήθηκε σε έναν αχυρώνα. Στόχος ήταν να εκπαιδεύσουν και να εμπνεύσουν τους κατοίκους του χωριού Greccio για τον εορτασμό των Χριστουγέννων - όχι μόνο ως ιστορικό γεγονός, αλλά ως κάτι πραγματικό που θα μπορούσαν να φανταστούν και να πιστέψουν.
Αυτή η πρώτη φάτνη είχε επιτυχία μεταξύ των χωρικών του Greccio και ο Άγιος Φραγκίσκος ξεκίνησε μια ετήσια παράδοση που στη συνέχεια διαδόθηκε σε όλο τον κόσμο από ιεραποστόλους και προσκυνητές που είχαν γίνει μάρτυρες αυτού του εορταστικού γεγονότος. Η αναγνώριση ότι το Greccio είναι η προέλευση της φάτνης οδήγησε την πόλη να αναφέρεται ως η «Φραγκισκανική Βηθλεέμ» μεταξύ των πιστών.
Σήμερα, οι επισκέπτες του Ιερού Ναού μπορούν να εισέλθουν στην Cappella del Presepio, το παρεκκλήσι της Σκηνής της Γέννησης, για να δουν μια μερικώς ανακαινισμένη αρχαία τοιχογραφία μιας σκηνής γέννησης από άγνωστο ζωγράφο που σηματοδοτεί το σημείο όπου ο Άγιος Φραγκίσκος έκανε τη λειτουργία.
Μπορούν επίσης να δουν εικόνες του Αγίου Φραγκίσκου ζωγραφισμένες σε τοίχους γύρω από το χωριό και να επισκεφθούν το Διεθνές Μουσείο Γεννήσεων στην εκκλησία της Σάντα Μαρία, το οποίο εκθέτει σκηνές γεννήσεων που κατασκευάστηκαν από διάφορα τάγματα της χριστιανοσύνης στην Ιταλία και σε όλο τον κόσμο.
Είναι κάτι που αγαπούν οι ντόπιοι. Η Annabella Colandrea, που ζει στο κοντινό Rieti, επισκέπτεται συχνά το Sanctuary για να μείνει στη βεράντα που βλέπει πάνω από την κοιλάδα Rieti για να ξεκουραστεί και να χαλαρώσει. Συγκινείται ιδιαίτερα από την ιστορία προέλευσης της σκηνής της φάτνης, αφού επισκέφτηκε το Greccio και το μουσείο του ως παιδί, και συνεχίζει να το κάνει ως ενήλικας.
«Όταν ήμουν παιδί, θαύμαζα τα φώτα, τα ειδώλια, τα σπίτια με ορθάνοιχτα μάτια», είπε. «Τώρα, κάθε φορά που το επισκέπτομαι ξανά και ξανά, το συναίσθημα είναι πάντα το ίδιο, νιώθω σαν να είμαι ξανά παιδί».
Ο σύγχρονος δημιουργός της γέννησης
Οι ντόπιοι καλλιτέχνες συνεχίζουν να τιμούν την κληρονομιά του Αγίου Φραγκίσκου γεμίζοντας το χωριό με μικρές δημιουργίες της φάτνης.
Αν κοιτάξετε προσεκτικά στην πόλη, οποιαδήποτε εποχή του χρόνου, θα βρείτε μικρά γλυπτά κρυμμένα ανάμεσα σε τούβλα, σε τρύπες σε έναν τοίχο ή στον κήπο μιας κατοικίας.
Ένας από αυτούς τους καλλιτέχνες είναι ο Manfredo Proietti, ο οποίος μεγάλωσε στο Greccio και έχει τη σκηνή της γέννησης χαραγμένη στις παιδικές του αναμνήσεις. «Μου άρεσε η σκηνή της φάτνης, επισκεπτόμενος συχνά το Παρεκκλήσι της Σκηνής της Γέννησης στο Ιερό για να αντλήσω έμπνευση», είπε ο Proietti.
Ως παιδί, μάζευε πηλό στα χαντάκια γύρω από το Greccio για να δημιουργήσει φιγούρες για τις δικές του σκηνές της γέννησης, χρησιμοποιώντας το φούρνο ψωμιού της γιαγιάς του για να ψήσει τον πηλό για να ολοκληρώσει τις δημιουργίες του.
Μετά την αποφοίτησή του από το σχολείο, μετακόμισε στη Ρώμη για να σπουδάσει ζωγραφική, γλυπτική και χαρακτική στην Ακαδημία Τέχνης San Giacomo. Σήμερα, επιστρέφει στο χωριό του και δημιουργεί σκηνές της φάτνης με ανακυκλωμένα υλικά όπως ξύλο και πολυουρεθάνη.
Τα καλλιτεχνικά οράματα του Proietti εμπνέονται από το φυσικό περιβάλλον γύρω από την πόλη του και χρησιμοποιώντας ανακυκλωμένα υλικά, λέει, δίνει έμφαση στο κήρυγμα του Αγίου Φραγκίσκου για το καλό του να είσαι φτωχός. «Δουλεύω με υλικά που απορρίπτονται από άλλες διεργασίες γιατί θέλω να παραμείνω πιστός στη σκηνή της γέννησης του Αγίου Φραγκίσκου σε στυλ φτωχών», εξήγησε ο Prioetti. «Παράγω τις σκηνές της γέννησής μου για να φέρω τη χαρά και την παράδοση του πολιτισμού μας σε οποιοδήποτε μέρος μου ζητήσει».
Τα έργα του Proietti εκτίθενται σε όλο τον κόσμο καθώς και στο μουσείο σκηνής της γέννησης του Greccio. Έχει επίσης ιδρύσει μια σχολή των The Artisans of the Nativity Scene στη Νάπολη, προσκαλώντας καλλιτέχνες να έρθουν και να μάθουν την τέχνη της δημιουργίας της σκηνής της φάτνης.
Ωστόσο, είναι στο Greccio τα Χριστούγεννα όταν η σκηνή της φάτνης ζωντανεύει πραγματικά. Στα 800 χρόνια του, το Greccio θα γιορτάσει και πάλι τα Χριστούγεννα με μια ζωντανή αναπαράσταση της σκηνής της γέννησης ως υπενθύμιση της κληρονομιάς που άφησε ο Άγιος Φραγκίσκος σε αυτή τη μικρή πόλη και τον κόσμο.
Πηγή: BBC, Φωτογραφίες: Shutterstock