Σαρωτικός σε μια βαθιά πολιτική συνέντευξη, ο Γκάρι Κασπάροφ μιλά για τον δικτάτορα Πούτιν, τον απολυταρχικό Ερντογάν και τα παιχνίδια στα σύνορα, την ανάγκη των ΗΠΑ να ξαναβρούν τον ηγετικό τους ρόλο στον ελεύθερο κόσμο, την έλλειψη οράματος στην Ευρώπη, όσα κερδίσουμε από τις διαστημικές αποστολές για να κερδίσουμε ακόμα και μάχες αντίστοιχες με αυτές τις πανδημίας. Αλλά αποκαλύπτει και το δικό του «έχω ένα όνειρο».
Μιλά δυνατά, γρήγορα, κάθε τόσο ακούγεται το βραχνό του γέλιο. Ο μεγαλύτερος σκακιστής όλων των εποχών, ο πιο επίμονος πολιτικός ακτιβιστής των τελευταίων ετών με μεγάλο κίνδυνο για τη ζωή του, ο άνθρωπος που επιμένει να αποκαλεί δικτάτορα τον Πούτιν και ζει αυτοεξόριστος στη Νέα Υόρκη, που αποδομεί συνεχώς τον Τραμπ, o ιδρυτής του Renew Democracy Inititiave, ο Γκάρι Κασπάροφ, μου μιλάει από το σπίτι του λίγο έξω από το Σπλιτ της Κροατίας όπου είχε φτάσει μόλις δύο 24ωρα πριν. «Πέρασα με την οικογένειά μου σχεδόν τρεις μήνες στη Νέα Υόρκη, κλεισμένοι μέσα στο διαμέρισμά μας στο Μανχάταν, αν και είμαστε τυχεροί γιατί έχουμε ανοιχτή οροφή. Ετσι, κάθε μέρα έκανα μόνο δυο διαδρομές: μια προς τα πάνω, προς την οροφή και μια κάτω στο λόμπι για να παραλάβω τα πακέτα από τις παραγγελίες στο Amazon», μου λέει εξηγώντας ότι θα μείνει όλο το καλοκαίρι στην Κροατία περπατώντας ελεύθερος, στην εξοχή, χωρίς μάσκα.
«Στην πραγματικότητα είμαι και Κροάτης υπήκοος, είναι το ευρωπαϊκό μου διαβατήριο», αποκαλύπτει από τα πρώτα λεπτά της συνομιλίας μας. Γιατί όχι Ελληνας, τον ρωτάω γελώντας; «Όταν έπρεπε να φύγω από τη Ρωσία είχα σχέσεις με την Κροατία και τους είχα υποστηρίξει ήδη από τις πρώτες μέρες της ανεξαρτησίας τους το 1991. Ετσι, η κυβέρνηση βοήθησε εμένα και τη γυναίκα μου να βγάλουμε διαβατήρια. Ερχόμαστε κάθε καλοκαίρι στην Κροατία ήδη από το 1993. Είναι όμως το πρώτο καλοκαίρι των τελευταίων ετών που δεν θα έρθουμε στην Αθήνα για το SNF του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος».
Με ρωτάει πόσο καιρό έχω να πετάξω, περιγράφει την πρωτόγνωρη εμπειρία του να περπατά σε έρημα γιγαντιαία αεροδρόμια και να μπαίνει σε ασφυκτικά γεμάτες πτήσεις στη διαδρομή από τη Νέα Υόρκη προς το Παρίσι και από εκεί στο Ζάγκρεμπ. «Πρώτη φορά στη ζωή μου έμεινα για τόσο καιρός καθηλωμένος στο έδαφος. Χωρίς να μπορώ να ταξιδέψω από τα τέλη Ιανουαρίου», μου λέει. Από αυτή τη νέα προσωπική συνθήκη γρήγορα περάσαμε με τον Γκάρι Κασπάροφ σε μια αμιγώς πολιτική συζήτηση που περνά από την στρατηγική του Ερντογάν στα σύνορα με την Ελλάδα, στον Τραμπ και την ανάγκη να επιστρέψει η αξιοπρέπεια στις ΗΠΑ μέσω του Μπάιντεν, την έλλειψη οράματος στην Ευρώπη, την αποστολή του Μασκ στο διάστημα, το μεγάλο του όνειρο – ελπίζει η ιατρική να του δώσει πολλά χρόνια ζωής για να το δει. Την Κυριακή 27 Ιουνίου, στις 19.30, στο πλαίσιο του RetroFuture Festival του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος θα μιλήσει online με την γκραν μαιτρ» του σκακιού, Judit Polgár, για το πώς επηρεάζει η Τεχνητή Νοημοσύνη τον Ανταγωνισμό.
H ερώτηση των ημερών λόγω της πανδημίας είναι «είστε ασφαλής;». Όμως αισθάνομαι ότι τις τελευταίες εβδομάδες αποκτά η ερώτηση διαφορετικό, βαθύτερο νόημα.
Ξέρετε, έχω συνηθίσει να με ρωτούν για την ασφάλειά μου καθώς ζω σε εξορία εδώ και χρόνια. Αντιλαμβάνεστε ότι ως εχθρός ενός Ρώσου δικτάτορα που είμαι, τα πράγματα θα μπορούσαν να έχουν τραγική κατάληξη για εμένα… Όμως έχετε απόλυτο δίκιο, το νόημα της ερώτησης είναι πλέον διαφορετικό. Για πρώτη φορά στη ζωή μας υπάρχει μια παγκόσμια απειλή που δεν περιορίζεται από σύνορα, φυλές, φυσική κατάσταση. Οι άνθρωποι είμαστε διαφορετικοί, όμως για πρώτη φορά έχουμε έναν κοινό εχθρό που διαπερνά τα πάντα. Δεν έχει σημασία αν είσαι ορθόδοξος, καθολικός, προτεστάντης, βουδιστής, ο ιός αυτός μπορεί να σε σκοτώσει. Είναι σίγουρα μια μεγάλη πρόκληση, αλλά την ίδια ώρα καταλύει κάθε διαφορά μεταξύ των ανθρώπων.
Ακουσα πολλούς να λένε ότι είναι ένας δημοκρατικός ιός με την έννοια ότι δεν κάνει διακρίσεις, άλλοι μιλάνε για τον μεγάλο εξισορροπιστή. Εχει ενδιαφέρον ο τρόπος που αυτές τις μέρες -με αφορμή την πανδημία και όχι μόνο- χρησιμοποιούμε τη λέξη Δημοκρατία…
Θα ήμουν πολύ προσεκτικός στη χρήση πολιτικών εννοιών για να περιγράψω τον κορωνοϊό. Εγώ λοιπόν, θα έλεγα ότι ο ιός είναι εξισορροπιστής και θα κρατούσα τη λέξη «δημοκρατικός» προκειμένου να περιγράψω χώρες στην Ευρώπη, τις ΗΠΑ, την Αυστραλία. Χώρες που έχουν τη Δημοκρατία ως τρόπο ζωής και διακυβέρνησης, διότι όπως βλέπετε σε άλλες, όπως η Κίνα και η Ρωσία η έλλειψη πληροφόρησης προκαλεί μεγάλη ζημιά στο ζήτημα της πανδημίας. Στις δημοκρατικές χώρες ξέρεις ακριβώς πόσοι νόσησαν, πόσοι πέθαναν. Αυτό δεν συμβαίνει στη Ρωσία όπου το πιθανότερο είναι ότι μειώνουν κατά δέκα φορές τους πραγματικούς αριθμούς.
Το ίδιο συμβαίνει και στην Τουρκία, με τη σύγχυση ως προς τους πραγματικούς αριθμούς των κρουσμάτων.
Ακριβώς. Θα έλεγα λοιπόν ότι ναι, ο ιός αυτός είναι δημοκρατικός με την έννοια ότι οι δημοκρατικές κυβερνήσεις ακόμα και αν είναι αργές ή δεν ανταποκρίθηκαν όπως έπρεπε εξαρχής, βοήθησαν τους ανθρώπους να αντιμετωπίσουν κάθε απειλή. Υπήρξε επαφή μεταξύ κυβέρνησης και πολιτών. Στην Τουρκία που έχει απολυταρχικό καθεστώς, ο απολυταρχικός ηγέτης δεν ενδιαφέρεται να πει την αλήθεια στους πολίτες, πιστεύει ότι αν οι αριθμοί είναι υψηλοί θα αποδυναμωθεί η εξουσία του. Δεν περιμένεις να σου πουν τους πραγματικούς αριθμούς ο Ερντογάν, ο Πούτιν, ο Σι Τσιπίνγκ, ο δικτάτορας της Βορείου Κορέας ή ο Ιρανός μουλάς επειδή ελέγχουν τη ροή των πληροφοριών και το αποτέλεσμα είναι βλαπτικό για τους ανθρώπους.
Και η κατάσταση της Δημοκρατίας αυτή τη στιγμή στις ΗΠΑ;
Ο θετικός αντίκτυπος του κορωνοϊού είναι ότι επιτρέπει στους πολίτες να αναγνωρίσουν ότι η Δημοκρατία είναι βασικός παράγοντας της ευημερίας μας. Tις τελευταίες δύο δεκαετίες είδαμε τη μετάβαση από την δημοκρατική ευφορία των τελών της δεκαετίας του ’90, στις απολυταρχικές τάσεις των αρχών του 21ου αιώνα. Και το είδαμε όχι μόνο στην Κίνα ή στη Ρωσία -όπου η Δημοκρατία ήταν εύθραυστη, εξελίχθηκε σε απολυταρχικό καθεστώς και τώρα είναι ανοιχτή δικτατορία – αλλά και σε χώρες όπως η Τουρκία με τόσους καθηγητές, ακτιβιστές και άλλους πολίτες στη φυλακή. Αλλά και στην Ευρωπαϊκή Ενωση: δείτε τι συμβαίνει στην Ουγγαρία με τον Ορμπαν που χρησιμοποίησε τον κορωνοϊό για να συγκεντρώσει στα χέρια του περισσότερη εξουσία -που δεν διαφέρει πολύ από τον Ερντογάν.
Εχετε παρακολουθήσει τις εξελίξεις στα σύνορα Ελλάδας Τουρκίας τους τελευταίους μήνες;
Χωρίς να είμαι ειδικός στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, έχω δει τι συμβαίνει. Νομίζω είναι χαρακτηριστικό των απολυταρχικών καθεστώτων όταν προκύπτει ένα σημαντικό πρόβλημα να αναζητούν κάτι για να αποσπάσουν την προσοχή των πολιτών, κάτι που θα δημιουργήσει μια νέα κρίση. Κάθε τέτοιο καθεστώς χρησιμοποιεί την συγκεκριμένη τεχνική. Δείτε τι γίνεται στα σύνορα Κίνας- Ινδίας. Οι δημοκρατικές χώρες δεν επιτίθενται στις άλλες, αναζητούν πάντα συμβιβασμούς, κανείς δεν θέλει να θυσιάσει ανθρώπινες ζωές. Στα απολυταρχικά καθεστώτα οι ζωές δεν έχουν καμία αξία, το μόνο που μετράει είναι να παραμείνουν στην εξουσία με κάθε κόστος.
Με τον Τραμπ τι πραγματικά συμβαίνει; Διάβαζα ένα άρθρο στους New York Times με τίτλο «Θέλει πραγματικά να παλέψει για μια δεύτερη θητεία ο Τραμπ; Οι συνεργάτες του ανησυχούν για το αυτό-σαμποτάζ του».
Αυτό-σαμποτάζ; Ναι! Αυτό όμως συμβαίνει όχι επειδή το κάνει επίτηδες, αλλά επειδή είμαστε τυχεροί και δεν είναι πολύ έξυπνος, είναι διεφθαρμένος και δεν είναι ο πιο αποτελεσματικός απολυταρχικός ηγέτης, δόξα τω θεώ! Ευχαριστούμε πολύ για τα tweets που γράφει με τα χοντρά του δάχτυλα. Μπορεί να ενεργοποιεί τη βάση, όμως χάνει με απρόβλεπτο ρυθμό την υποστήριξη από το Κέντρο. Δεν το κάνει αυτό όμως ηθελημένα. Δείτε πόσοι πρώην ακόμα και νυν ρεπουμπλικάνοι μετακινούνται προκειμένου να υποστηρίξουν τον Τζο Μπάιντεν για να εκλεγεί. Αυτή τη στιγμή το ζήτημα δεν είναι η πολιτική, είναι η αξιοπρέπεια. Μπορεί να διαφωνώ σε πολλά με τον Μπάιντεν, όμως είναι αξιοπρεπής. Και αυτή τη στιγμή η Αμερική χρειάζεται αξιοπρέπεια και επιστροφή στην κανονικότητα όσον αφορά στην αποκατάσταση των θεσμών και της ζημιάς που έκανε η διακυβέρνηση του Τραμπ.
Επιστροφή στην κανονικότητα λέτε. Ο Ομπάμα πρόσφατα αναφέρθηκε στην ανάγκη να υπάρξει συνεργασία που θα οδηγήσει στη νέα κανονικότητα. Χρειαζόμαστε μια νέα κανονικότητα;
Η φράση νέα κανονικότητα μου ακούγεται κάπως οξύμωρη.
Με ποια έννοια;
Η κανονικότητα είναι κάτι που προϋποθέτει κάποιο στάτους κβο και θα ήταν παράξενο να μιλήσουμε για ένα νέο στάτους κβο. Όμως, ας αναγνωρίσουμε τη μετατόπιση που γίνεται όχι μόνο εξαιτίας της πανδημίας αλλά και της πολιτικής κατάστασης και θα δούμε ότι ζούμε την τέλεια καταιγίδα: πολλά στοιχεία παγκόσμιων προβλημάτων συγχωνεύτηκαν και δημιούργησαν αυτή την καταιγίδα σε όλο τον κόσμο, η οποία μεγεθύνθηκε εξαιτίας του κορωνοϊού. Μια νέα κανονικότητα θα σήμαινε ότι θα έπρεπε να επανεξετάσουμε τον τρόπο που δουλεύουμε, ταξιδεύουμε, επικοινωνούμε, τον τρόπο που χρησιμοποιούμε τα ρομπότ και την Τεχνητή Νοημοσύνη (ΑΙ). Θα πρέπει να αρχίσουμε να οραματιζόμαστε ένα μέλλον με λιγότερα ταξίδια, περισσότερη εξ’ αποστάσεως επικοινωνία, νέο τρόπο λειτουργίας των σχολείων. Ισως θα πρέπει να εξετάσουμε αν η εκπαίδευση είναι στην κατάσταση που πρέπει. Διδάσκουμε τα παιδιά λες και δεν συμβαίνει τίποτα, τους μαθαίνουμε πράγματα που μπορεί να μην τους χρειαστούν όταν θα ψάχνουν για δουλειά ως ενήλικες. Παράγουμε ένα παλιό υλικό. Τους διδάσκουμε δεδομένα, όταν μπορούν να τα βρουν με ένα απλό σύρσιμο των δακτύλων τους πάνω στην οθόνη του κινητού. Πρέπει να τους διδάξουμε το «πώς», γιατί οι δουλειές που θα αναζητήσουν σε δέκα χρόνια από τώρα αυτά τα παιδιά δεν υπάρχουν καν αυτή τη στιγμή. Νέα κανονικότητα είναι πώς θα χτίσουμε το όραμα μας για το μέλλον, βασιζόμενοι όχι μόνο στην πανδημία αλλά και σε άλλα θέματα που αγνοούμε. Για παράδειγμα κοιτάξτε τις μεγάλες φαρμακευτικές εταιρείες. Ολες τώρα ανταγωνίζονται, κάποιες ακόμα και συνεργάζονται αναζητώντας εμβόλια και φάρμακα για τον κορωνοϊό. Όμως εδώ και πολλές δεκαετίες δεν έκαναν σχεδόν τίποτα, γιατί τα RND (οι δαπάνες για πόρους και ανάπτυξη) ήταν «ανάθεμα» στο χρηματιστήριο. Κάθε εταιρεία που ξόδευε στα RND περισσότερα από όσα ήθελε η αγορά έπρεπε να τιμωρηθεί βλέποντας την μετοχή της να πέφτει. Αυτό είναι ένα ακόμα στοιχείο του μέλλοντος: μήπως πρέπει να ξανασκεφτούμε τον τρόπο με τον οποίο η αγορά επηρεάζει την οικονομία;
Σε μια ομιλία σας είπατε «ονειρευόμαστε πώς θα κάνουμε ένα εκπληκτικό app για το επόμενο iphone 11, αντί να ονειρευόμαστε πώς θα κάνουμε το επόμενο Apollo 11». Γιατί οι φιλοδοξίες της ανθρωπότητας έγιναν τόσο μικρές, τόσο περιορισμένες;
Ξέρετε, η ζωή μας ήταν καλή, δεν θέλαμε να ρισκάρουμε, είναι στη φύση μας αυτό. Όταν ο Τζον Κένεντι ενέπνευσε τον αμερικανικό λαό για τις προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπίσει, είπε πράγματα που σήμερα θα σκότωναν όποιον πολιτικό τα έλεγε σε μια ομιλία του προς το έθνος. «Μην ρωτάτε τι μπορεί να κάνει η πατρίδα σας για εσάς, αλλά τι μπορείτε εσείς να κάνετε για την πατρίδα σας». Οι πολιτικοί σήμερα δεν μιλάνε πλέον αυτή την γλώσσα, όλος ο διάλογος γίνεται στο επίπεδο του «τι μπορώ να σου δώσω», με τους ανθρώπους να ρωτάνε «τι θα κερδίσω εγώ». Ο Κένεντι είπε «θα πάμε στο φεγγάρι και θα κάνουμε και άλλα αντίστοιχα πράγματα αυτή τη δεκαετία. Όχι επειδή μας είναι εύκολο, αλλά ακριβώς επειδή είναι δύσκολο». Αλλά όχι, όχι, όχι, κανείς δεν θέλει να κάνει δύσκολα πράγματα στις μέρες μας! Με κάποιον τρόπο η πανδημία μας σπρώχνει προς αυτό το άγνωστο και είναι εξαιρετικά σημαντικό να αναλάβουμε νέες προκλήσεις.
Η συνεργασία του Ελον Μασκ με τη ΝASA για την πρώτη διαστημική αποστολή των τελευταίων 9 ετών από τις ΗΠΑ είναι μια τέτοια πρόκληση;
Είμαι ενοχλημένος από το πόσο μικρή δημοσιότητα είχε η αποστολή εξαιτίας της κρίσης και των διαμαρτυριών στις ΗΠΑ. Όμως είναι εξαιρετικό σημαντικό να επιστρέψουμε στην Εξερεύνηση, πρέπει η ανθρωπότητα να βρει νέους στόχους και ορίζοντες. Εγκαταλείψαμε την εξερεύνηση του διαστήματος, των ωκεανών. Πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι το ρίσκο είναι αναπόφευκτο. Ο κορωνοϊός μας μαθαίνει ότι το να κρυβόμαστε πίσω από τον εφησυχασμό που δεν μπορεί να μας προστατέψει.
Ακούστηκε η κριτική ότι η διαστημική αποστολή αποτέλεσε και μια προσπάθεια να αποσπαστεί η προσοχή από τις διαμαρτυρίες εναντίον του ρατσισμού που σαρώνουν τις ΗΠΑ.
Ο Ελον Μασκ κάνει πραγματικότητα ένα όνειρο δεκαετιών. Είναι μια μορφή ελπίδας που δείχνει τι μπορεί να κάνει η Δημοκρατία. Μπορούμε να πάμε στο φεγγάρι, στον Αρη, να μελετήσουμε νέους τρόπους να ζήσουμε, να εξερευνήσουμε τρόπους να προοδεύσουμε. Σκεφτείτε ότι εξαιτίας της διαστημικής εξερεύνησης στη δεκαετία του ’60 έχουμε σήμερα το ίντερνετ, το Gps, εργαλεία επικοινωνίας… Πάντα η εξερεύνηση φέρνει νέες τεχνολογίες για τους ανθρώπους. Φανταστείτε πόσα πράγματα θα προκύψουν από μια αποστολή στον Άρη, καθώς θα πρέπει να βρουν νέους τρόπους παροχής οξυγόνου, να πειραματιστούν με νέα είδη διατροφής, να αντιμετωπίσουν το ζήτημα της ραδιενέργειας. Το αποτέλεσμα θα είναι να αποκτήσουμε νέα εφόδια που θα βοηθήσουν τη ζωή μας και θα μας κάνουν περισσότερο ανθεκτικούς σε ζητήματα όπως ο κορωνοϊός.
Σας ακούω και σκέφτομαι ότι πλέον σπάνια βλέπουμε την μεγάλη εικόνα. Περιοριζόμαστε στο εδώ και τώρα, σε θραύσματα της εικόνας.
Μπορούμε να δούμε. Αλλά δεν θέλουμε να δούμε. Αρκεί να ανοίξουμε τα μάτια μας. Όταν όμως έχουμε όλη την ημέρα κολλημένα τα μάτια μας στις οθόνες είναι δύσκολο να τα καταφέρουμε. Είναι σαν τους αρχαίους Ελληνες που κοιτούσαν στα αστέρια. Τα αστέρια είναι εκεί, ας γυρίσουμε να τα κοιτάξουμε.
Αναφέρατε νωρίτερα τη φράση του Κένεντι «μην ρωτάς την πατρίδα σου τι μπορεί να κάνει για εσένα, αλλά τι μπορείς εσύ να κάνεις για την πατρίδα σου». Είναι μια φράση που συχνά χρησιμοποιεί ο Ανδρέας Δρακόπουλος, ο πρόεδρος του Ιδρύματος Νιάρχος.
Αυτό που μου αρέσει στο Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος είναι ότι προσπαθεί να δει τη μεγάλη εικόνα που λέγατε πριν. Αυτό λείπει. Προωθούμε συνεχώς τις ειδικότητες, αυτό στο οποίο είμαστε καλύτεροι. Kάνουμε διαρκώς διαμερισματοποίηση. Το να ενώσουμε όλα αυτά μαζί είναι μια μεγάλη πρόκληση. Το Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος και το SNF Agora Institute που δημιούργησε μαζί με το Johns Hopkins -στο ΔΣ του οποίου είμαι μέλος- συμβάλλουν στο να ενωθούν διαφορετικά ερευνητικά πεδία προκειμένου να δημιουργηθεί η μεγάλη εικόνα για το πού βρισκόμαστε και πού μπορούμε να πάμε.
Εχει ενδιαφέρον πώς έχουν αποσταθεροποιηθεί οι σχέσεις ΗΠΑ – Ευρώπης εσχάτως, με έναν τρόπο πρωτοφανή για την άλλοτε καθοριστική συμμαχία τους.
Είναι εύκολο να ρίξει κάποιος την ευθύνη για αυτό στον Τραμπ και φυσικά έπαιξε σημαντικό ρόλο στη δημιουργία του χάους, όμως η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει τα δικά της προβλήματα και ένα από αυτά είναι η έλλειψη οράματος. Ξοδεύτηκε τόσος χρόνος και ενέργεια στο Brexit. Ποιο είναι το μέλλον της Ευρώπης; Το ζήτημα δεν είναι μόνο πόσες νέες χώρες θα μπουν στην Ενωση, αλλά πώς θα εξασφαλίσεις μια καλύτερη ζωή για τους ανθρώπους στην Ευρώπη. Ετσι ενισχύθηκε ο ευρωσκεπτικισμός, αφού πάντα θα έχεις πολιτικούς που θα εκμεταλλεύονται την έλλειψη οράματος και τη φοβία. Το βλέπεις όχι μόνο στη Βρετανία, αλλά και στην Ιταλία, την Ισπανία, πολύ λιγότερο στη Γερμανία. Τα δημοκρατικά καθεστώτα πρέπει να δώσουν ένα όραμα για το μέλλον. Ο ρόλος των ΗΠΑ είναι σημαντικός, αλλά και η ίδια η Αμερική πρέπει να δει το μέλλον της.
Με ποιόν τρόπο; Πώς μπορεί να βοηθήσει ο Μπάιντεν;
Πιστεύω ότι με το τέλος του Ψυχρού Πολέμου το 1991 οι ΗΠΑ έχασαν το στρατηγικό τους όραμα. Το μόνο ζητούμενο από εκεί και μετά ήταν το να έχεις μια άνετη ζωή. Η Αμερική έχασε τη συνέχειά της. Mέχρι το 1991, είτε είχες έναν ρεπουμπλικάνο πρόεδρο όπως ο Ρέιγκαν είτε έναν δημοκρατικό όπως ο Τρούμαν, ήξερες ότι υπάρχει συνέχεια στην αμερικανική πολιτική. Από εκεί και πέρα όμως, όλα εξαρτιόνταν από τον πρόεδρο που βρισκόταν στον Λευκό Οίκο. Αυτό που ελπίζω να πετύχει τώρα ο Μπάιντεν είναι να επαναφέρει τον ρόλο των ΗΠΑ ως ηγέτη του ελεύθερου κόσμου με όραμα.
Αναρωτιέμαι ποιο είναι το καύσιμο αυτής της διαρκούς αισιοδοξίας σας.
Είμαι αισιόδοξος γιατί διαβάζω πολλή Ιστορία. Εχουμε περάσει δύσκολες στιγμές, σκεφτείτε μόνο το 1940, τα πάντα έμοιαζαν να κινδυνεύουν να χαθούν, ο Χίτλερ είχε συμμαχήσει με τον Στάλιν, η Ιαπωνία αποκτούσε δύναμη. Τώρα, έχουμε μια μεγάλη κρίση, ναι, όμως ποτέ η Δημοκρατία δεν ήταν τόσο ισχυρή στρατιωτικά και οικονομικά, τα στάνταρ της διαβίωσης δεν ήταν ποτέ τόσο καλά εξαιτίας ακριβώς των δημοκρατικών θεσμών. Ναι, αντιμετωπίζουμε προκλήσεις, όμως δεν έχει όρια η δυνατότητά μας να κάνουμε γιγαντιαίες βελτιώσεις στη ζωή μας. Το μόνο που χρειάζεται είναι πολιτική βούληση και να κοιτάξουμε την μεγάλη εικόνα. Να κοιτάξουμε τα αστέρια.
Το σκάκι σίγουρα μπορεί να σε κάνει καλύτερο στοχαστή. Μπορεί να σε κάνει καλύτερο πολίτη;
Το σκάκι είναι χρήσιμο γιατί σε κάνει να βλέπεις τη μεγάλη εικόνα. Πρέπει να καταλαβαίνεις τι γίνεται σε όλη τη σκακιέρα, όχι μόνο σε μια γωνία της. Και σίγουρα βοηθά τα παιδιά να κατανοήσουν πώς συνδέονται τα πράγματα μεταξύ τους. Στατιστικά γνωρίζουμε ότι οι καλύτερα πληροφορημένοι άνθρωποι είναι καλύτεροι πολίτες, άρα τείνω να συμφωνήσω μαζί σας.
Και αν μπορούσατε να πείτε ότι έχετε ένα όνειρο, ποιο θα ήταν αυτό;
Σε προσωπικό επίπεδο το όνειρό μου είναι ότι θα μπορέσω να γυρίσω πίσω σε μια ελεύθερη Ρωσία, χωρίς τη δικτατορία του Πούτιν, μια Ρωσία που θα ανήκει στην οικογένεια των δημοκρατικών εθνών και θα είναι μέρος της λύσης όχι ένας μόνιμος πονοκέφαλος. Σε παγκόσμιο επίπεδο, το όνειρό μου είναι να δω τους ανθρώπους να περπατούν στον Αρη.
Ελπίζω πραγματικά να δείτε τα όνειρά σας να γίνονται πραγματικότητα.
Ελπίζω ότι η ιατρική θα με βοηθήσει να ζήσω πολλά-πολλά χρόνια για να τα δω (γελάμε).